Мазмұны Қолданылған қЫСҚартулар тізімі

2.2.3 Қаланың инфрақұрылымдық кешенінің анализі

Қаланың телекоммуникацилық желісінің негізін «Қазақтелеком» АҚ-ның, сонымен қатар басқа да жеке операторлар желісі құрайды.

Орал қаласында телефон жүйесі жалпы мониторлық көлемі 56813 нөмірлі түрлі кешендеудегі 24 телефон станцияларымен және жалпы мониторлық сыйымдылығы 34480 нөмірлі түрлі кешендеудегі 39 мультисерверлік абоненттік қол жетімділікпен жүргізіледі. Барлығы мониторлық көлем соммасын 91 293 нөмір құрайды. Іске қосылған нөмір сыйымдылығы – 85091. Яғни халықтың әрбір 1000 адамына 270 нөмірден келеді. Қалада 10000 абонентке арналған сымсыз автоматты сандық телефон станциясы бар.

80Н жүйесіндегі оптика-талшықтық сызық бойынша қаланың сандық шеңберлік байланысы қызмет етеді.

Қала аралық байланыс қызметі -27,6%-ға, халықаралық байланыс қызметі - 57,0%-ға, 10 мың адамға шаққандағы ғаламторға шығу 2,8 есеге өсті. Барлық байланыс түрлері бойынша кәсіпорындардың көрсеткен байланыс қызметінен түскен табыс 2009 жылы 2238,5 млн. теңгені құрады. бұл 2005 жылмен салыстырғанда 1,7 есеге көп.

Ақпараттық технологиялар

Жақын арадағы міндет әкімдіктің құрылымдық бөлімдерін біріктіретін локальді желі құру болып табылады.

Көрсетілген жүйелерден басқа қалада қала әкімдігінің ресми интернет-ресурсы жұмыс жасайды. Интернет-ресурс арқылы ақпараттық және интерактивтік қызметтер көрсетіледі.

1. 
   ҚР электрондық құжат алмасуының бірыңғай жүйесі.
   
2. 
   «Адрестік тіркеу» мемлекеттік ақпараттық жүйесі.
   
3. 
   Қоғамдық қол жетімділік пунктері: 6 ақпараттық киоск, 2 компьютер.
   

Қазақстан республикасында «электронды үкіметті» құрудың мемлекеттік бағдарламасын орындау кезінде қоғамдық қол жетімділік бөлімшелерінің желісі орнатылды. Бұл халықтың көп қабатын ақпараттық-коммуникациялық технологияларын қолдануға баулыды. Қоғамдық қол жетімділік бөлімшелерінің желісін құру бірінші кезекте «халыққа қызмет көрсету орталығын», қала және Деркөл ауылының әкімдігін, «кітапханаларды, ҚІІБ-ын, ҚазГазТрансАймақ кәсіпорнын, Орал қаласының салық инспекциясын қамтыды.

Бұдан басқа, 2007-2008 жылдары «2007-2009 жылдарға арналған Қазақстан Республикасында ақпараттық теңсіздікті төмендету» Мемлекеттік бағдарламасы іске асырылды. Бағдарлама шеңберінде компьтерлік кластар, халықтың түрлі таптарын – мемлекеттік қызметкерлерді; балалар үйінің, мектеп-интернаттарының, жасөспірім үйлерінің тәрбиеленушілері мен қызметкерлерін; бюжеттік және бюджеттік емес салалары ұйымдарының қызметкерлерін, жұмыссыз халық пен азаматтардың басқа да категорияларын тегін оқыту үрдісі жүргізілді. Барлығы 25 мың адам оқытылып, 11 млн.11 мың теңге игерілді.
Инфроқұрылымдық кешен

Бекітілген шараларға сәйкес қала кәсіпорындары энергия үнемдеуге байланысты жұмыстар жүргізуде.

«Жайықжылуэнерго» АҚ мен «Батыс Қазақстан ЭБК» АҚ негізгі энергия беру кәсіпорындары болып табылады.

Энергия үнемдеу технологияларын жүзеге асыру арқылы шамамен жылына 40 млн. куб.м. газ бен 400 млн. теңге шамасында қаражат үнемделеді. Сонымен қатар енгізілген ГТҚ 200 млн. кВт/сағ электр энергиясын өндіреді. Бұл осы мөлшердегі электр энергиясын Ресейден импорттауды қысқаруға мүмкіндік береді.

Қазіргі кезде Орал қаласын электрмен және электр желілерін пайдаланумен қамтамасыз ететін негізгі комапания – «Батыс Қазақстан Электр желілерін бөлу компаниясы» АҚ. Оның құрамында қалалық филиал және 12 әкімшілік аудандар көлемінде орналасқан аймақтық электр желілерімен қамтамасыз етуге арналған 16 қызмет орындары бар.

Қала және облыстың электрмен қамтамасыз ету нысандарына қызмет ету мен өндірудің негізгі көзі Орал ЖЭО «Жайықжылуэнерго» АҚ болып табылады.

Орал ЖЭО-мен белгіленген қуаты 58,52 МВт-ты құрайды. 2008 жылға электрэнергиясын өндіру 342460 МВт/сағ шамасын, жылдың тұтыну кезінде - 380369,6 мВт/сағ құрады. Электрэнергиясы жартылай Балаков АЭС, Кинели (Саратов облысы), «Саратовэнерго» және ҚР Атырау облысынан сатып алынып, инпортталынып отырады.

Қала шаруашылығы субъектілері бойынша электроэнергияны бөлу келесідей көрсеткіштерді құрайды: өнеркәсіп – 51,6%, халық – 40, 8%, комуналды-тұрмыстық және әкімшілік нысандар – 7,6%.

«БҚ ЭБК» АҚ қалалық филиалының балансында мыналар бар:

- 1200 км 04,-10 кВ ауа желісі, оның 847 км-і 100 % істен шыққан,

- 506 км 0,4 -10кВ кабельдік желінің 346 км-і,

-35-11010\10кВ-тық 13 дана трансформаторлық подстанция, оның ішінде 4 данасы 100% істен шыққан,

- 10/0,4кВ-ты 451 дана трансформаторлық подстанция, оның ішінде 136 данасы 100% істен шыққан. Қалалық филиалдың тапсырысы бойынша барлығы 3834 млн. теңгеге модернизациялау жүргізу қажет.

Электр сақтау технологиясын енгізудің моделдік жобасы шеңберінде 2006 жылдың қазан айында Орал ЖЭО «Жайықжылуэнерго» АҚ-ның алаңында ТОХОКУ жапон компаниясымен бірге 48 тонна/сағ бу шығару котел-утилизаторы бар қуаты 28,5 МВт газотурбиналық құрылғы қолданысқа енді. Жылу желілерін күрделі жөндеу мен реконструкциялау төмендегі жағдайларға мүмкіндік берді:

- 6,2 мың Гкал/жыл көлеміндегі жылу энергиясын жоғалтуды қысқартуға;

- жанармайдың шығындық үлесін қысқартуға;

- су қайнату котелдарының ПІК көтеруге;

- атмосфераға лайтасытын заттарды тастау төлемін азайтуға;

- элетр энергия өндірісін көбейтуге;

Орал ЖЭО-мен белгіленген қуат - 603,0 Гкал/сағ немесе су бойынша - 701,29 МВт, бу бойынша 375 т/сағ, электрэнергия бойынша 58,52 Мвт-ты құрайды. Өндірістік және коммуналды жылу беру орындарының белгіленген қуаты - 320 Гкал/сағ немесе 521,6 МВт құрайды.

30 жылдан астам уақыт бұрын қондырылған Орал ЖЭО-ның құрылғылары ескірді, жаңа және жетілдірілген үлгідегіге асыртыруды талап етеді. Орталықтандырылған жылумен қамту желілері болып саналатын жылу желілері қазіргі уақытта бұл жүйедегі сенімді буын. Магистральді жылу желілері ауыр жағдайда.

Экологиялық таза жағармайға, яғни табиғи газга қол жетімділік, қалаға жойылған құрылысты жылумен қамту мәселесін шешуге көмектесті.

Сонымен қатар жаңа кәсіпорындар, шағын бизнес нысандары, қайтадан тұрызылған тұрғын үйлер, өз ісіне қайта оралған кәсіпорындар жоғарғы технологиялық және көп энергияны қажет етпейтін автономды жылумен қамту жүйесіне ауысты.

Осыған орай Орал қаласынын жылумен қамтудың орталықтандырылмаған жүйесі белсенді жүруде және бұл тенденция таяу жылдарға дейін сақталмақ. Жылумен жабдықтаудың салаланған және өзара қорға алынған желісі бар ОЖЭО-ның орталықтандырылған жылумен қамту жүйесі қала орталығындағы көпқабатты тұрғын үй қорларын жылумен қамтамасыз ету үшін жақын болашаққа дейін сақталады.

«Жайықжылуэнерго» АҚ тапсырысы бойынша орталықтандырылған жылумен қамту жүйесінің жұмысын қолдау үшін 2011-2015 жылдар аралығында 7,8 млрд.теңгеге ЖЭО мен жылу желісін қайта жасақтау қажет.

Альтернативті энергетика. Энергияны сақтау мақсатында «Омега құрал жасау зауыты» мен «Микрография ҒЗИ» РМК бірлесіп, қайта қалпына келетін энергия көздерін – желдік құрылғыны енгізу жобасын іске асырып жатыр. Қазіргі кезде қуаты 1,5 кВт тәжірибелі үлгілер қондырылды.

Сондай-ақ «Гидроприбор» ҒЗИ Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық унивеситетімен бірге жоғары БІК-мен ерекшеленетін вертикальді қалағы бар желдік құрылғыға зерттеу жүргізіп жатыр.

Тұтынушылардың тапсырысы бойынша кәпіорын 3-10 млн. теңге тұратын, қуаты 2-ден 5 кВт/сағ-қа дейінгі желдік-күн құрылғысын Қазақстан нарығына шығаруға дайын.

Тұрғын үй секторы. 2009 жылдың 1 қаңтарда Қазақстан Республикасының статистика агенттілігі мәлеметтеріне сәйкес қала бойынша тұрғын үй қоры 4569,6 мың шаршы метрді құрайды, оның ішінде 4409,9 мың шаршы метр немесе 45,4% жеке меншік иелігінде.

Орал қаласында 90656 үй шаруашылығы, 19861 үй (1091 көп қабатты үйлер), оның ішінде 15412 жеке және 4449 көп пәтерлі үйлер бар. Тұрғын үй қорларын басқарумен 803 көп пәтерлі тұрғын үйлерге (54474 пәтер) қызмет көрсететін 105 ғимарат (пәтер) меншігі кооперативтері айналысады. ПМК-нің жалпы санының 24-і 10-нан астам үйлерге қызмет көрсететін ірі коопетативтер, 15-і 3-9 үйге қызмет көрсететін орташа коопетативтер және 66-ы 1-2 үйге қызмет көрсететін шағын коопетативтер. ПМК-не кірмейтін үйлер саны – 288 (негізінен 2-3 қабатты үйлер). Шығынның көптігінен ПМК бұл үйлерге қызмет көрсетуден бас тартып отыр, мұндай үйлерде кооператив құру тұрғындардың өздеріне тиімсіз, себебі ол үлкен қаражат шығынын талап етеді. Инженерлік инфрақұрылымының қанағаттанарлықсыз жағдайы коммуналды қызмет көрсету сапасын арттыруға мүмкіндік бермейді.

Пайдаланылатын тұрғын үй қорларын тиімді басқару, тұрғын үй-коммуналдық саласында қызмет көрсетудің сапасын арттыру үшін жағдайлар жасаумен байланысты жүйелі өзгерістерді енгізу мақсатында қалада нақты жұмыс жүргізіледі.

Орал қаласын сумен қамтамасыз ету және онда су жүргізуді Орал қалалық тұрғын үй-коммуналдық және жол шаруашылық басқармасы, «Орал Су Арнасы» мемлекеттік коммуналдық кәсіпорыны қамтамасыз етеді. Кәсіпорын мемлекеттік коммуналдық кәсіпорын болып саналады. Ол сумен қамтамасыз ету және ағын суларды жүргізу қызметтерін көрсететін мекеме ретінде монополистер кәсіпорнының тізіміне енген.

Қала халқы мен өндірістік кәсіпорындарды сумен қамтамасыз ету екі қойнаумен жүзеге асырылады: Жайық өзені ашық жерүсті су қақпасы және жерасты су қақпасы – Орал жерасты су көзінің скважиналары.

Қаладағы су құбырлары желісінің жалпы ұзындығы 352 км құрайды, тұрбалар диаметрі 100-ден 1000 мм-ге дейін, тұрба материалы – болат, шойын, темір-бетон, пластик.

Су құбырлары желісінің техникалық жағдайы – қанағаттанарлық деңгейде, дегенмен 30%-дан астам су құбырлар желісінің амортизациялау мерзімі аяқталды (30 жылдан астам).

2010 жылдың 1 қаңтарына қаланың тұрғын үй қорының 70,5 пайызы орталықтандырылған сумен қамтылған.

Канализациялық желілер, әсіресе тұғын үйлердің, қала кварталдарының абаттанған бөліктері мен өндірістік кәсіпорындарының көп бөлігі толық қамтылмаған. 50 мың м³/тәулік өндірісіне есептелген канализациялық тазалау құрылысы Орал-Саратов жолынан 4,5 км жерде орналасқан. «Орал Су Арнасы» есептік мәліметтеріне сүйенсек, 2008 жылы арна суын механикалық тазару құрылысымен, соның ішінде биологиялық таза жолмен жіберу 26,6 мың. м³/тәулікті құрады.

Механикалық тазарту құрылысы пайдалануға 1987 жылы енгізілді, жасанды биологиялық тазарту құрылысы 1996 жылдан пайдаланылды. БҚО әкімінің өкімімен 1997 жылдан бастап жасанды биологиялық жолмен тазалау құрылысы консервациялауға қойылды. 69,7% орталықтандырылған су жүргізумен қамтамасыз етілген.

111 км су құбыры желісі мен 55 км канализацияны жөндеу үшін 4,5 млрд. теңге қажет.

Орал қаласын газбен қамту табиғи газбен іске асады. Орал қаласынан солтүстіктеу орналасқан «Оренбург- Новопсковск» магистральдық газ құбыры газды қосу нүктесі болып табылады.

01.01. 2009 жылға қаланың табиғи газбен тұтынуы 378,0 млн.м3/жыл көрсеткішін құрады, соның ішінде: - халық - 92,5 млн.м3/жыл; - коммуналды-тұрмыстық кәсіпорындар -37,1 млн.м3/жыл; - өндірістік кәсіпорындар - 284,4 млн.м3/жыл.

«ҚазТрансГазАймақ» АҚ-мен ұсынылған газбен қамтамасыз ету жүйесінің толық сипаттамасы төмендегі кестеде көрсетілген.

18-кесте

Тұрғын үй қорын орталықтандырылған газбен қамтамасыз ету деңгейі 97,8%-ды құрайды.

Табиғи газбен барлық тұрғын үй серторлары газдандырылған, Орал ЖЭО мен сақталып қалынған ірі өнеркәсіп және коммунальды жылу беру орындары, тұрғын үй және қоғамдық ғимараттардың автономды көздері, шағын бизнес нысандары мен әлеуметтік салалар сияқты барлық жылудың ірі көздерінде газ жүргізілген.

Лифтілік шаруашылық. Қазіргі таңда Орал қаласында 345 бірлік лифт бар, оның 279-ы 2000 жылдан бұрын қондырылған.

Лифттің техникалық қызметімен екі ұйым айналысады. Олар – жалпы нарықтағы лифт қызметін көрсету үлесі 50%-дан төмен, ал тұрғын үй секторларындағы үлесі - 20% құрайтын «Орал лифт» ЖШС және жалпы нарық пен тұрғын үй секторларындағы үлесі - 50%-дан астам көрсеткішті құрайтын «Горлифт» МКК.

Лифттің жалпы санының 232-і қалалқ тұрғын үй секторларындағы лифттер. Оның ішінде 179-ы қаланың коммуналды меншігіне тиесілі және «Горлифт» балансына кіреді. Бұл лифттер нормативтік қызмет көрсету мерзімін өтеді (25 жылдан астам) және модернизацияны немесе жаңамен ауыстыруды талап етеді.

«Горлифт» МКК-мен қызмет көрсететін лифттер өз нормативтік мерзімін өтеген өткен 100 жылдықтың қондырғылары. Жұмыс істейтін лифттер – 230, иесіз қалғандары – 48 бірлікті құрайд.

2010 жылға қарай 61 лифт ескірген, нормативтік мерзімін өтеген, оның ішінде 44-і коммуналдық меншікке, 17-і жеке меншікке тиесі лифттер. 2015 жылға қарай ескірген және модернизациялауды қажет ететін лифт саны 97 бірлікке жетеді.

2002-2010 жылдар аралығында «Горлифт» МКК 179 лифтке 221 млн.теңге құрайтын күрделі жөндеу және модернизациялау жұмысын жүргізді, 120 лифтке 9,2 млн. теңге құрайтын жүру ақысының электронды карта жүйесін енгізді.

Көлік және байланыс саласының тұрақты дамуы аймақтың халық санының өсуімен, қаланың инфрақұлымының дамуымен, жолаушы және жүк тасымалдау көлемінің өсуімен, телекоммуникациялық техникалардың дамуымен, сондай-ақ қалыптасу жағдайының жасқару қажеттілігемен байланысты.

Көлік қозғалысымен және көлікке қол жетімділікпен қамтамасыз ету қаладағы халықтың өмір сүру сапасының маңызды көрсеткіші болып табылады.

Қалалардың интенсивті дамуы көше-жол желілерінің жүктемесінің толығуына, жылдамдықтың азаюына және жүк пен жолаушыны жеткізудің жиілігіне әкелді.

Халықтың көп дәрежеде көліктерді иеленуі соңғы бес жылда көлік ағынының көбеюіне әкелді. Нәтижесінде көлік тығындарының қалыптасуы қарапайым құбылысқа айналды. Тіркелген жеңіл автокөліктер саны 2005 жылғы 26,4 мың бірліктен 2009 жылы 71,9 мың бірлікке жетті. Көше желісінде қоғамдық автокөліктердің ағынынан гөрі жеңіл автокөліктер ағыны жиіледі.

Өнеркәсіп аудандарын автокөліктермен қамтамасыз ету мәселесі қала орталығы бағытына тасымалдауды қамтасыз ету мәселесіне және орталық іскерлік ауданындағы тұрақ мәселесіне жол берді.

Жоғарғы дәрежедегі автомобилизациялаумен қатар көлік қызметін көресту салалары белсенді дамып келеді. Қаланың маршруттық желісіне 7 кәсіпорындармен қызмет көрсетілетін 35 қалалық және 14 саяжайлық автобус маршруттары кіреді. Қалалық жолаушы тасымалдаудың негізгі көлемін автобустық тасымалдаулар құрайды. Күн сайын желіге 320 бірлік автобус пен 176 шағын автобустар шығады.

15-сурет

16-сурет

Соңғы бес жылда таксомоторлы көлік тиімді көлік түрі болып табылады.

«Эра», «Авто» кооперативтері, «Амрита», «Уралавто», «Молшер», Пластикавтотранс», «Uniserv», «Avto-Trast-Contract», «Казавтотранс-Запад», АТП «Трансагентство», «Автокомбинат», «Казросимпорттранс», «ТП Урал-КамАЗ», «Дат-Көлік», «Темрат» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктері, сонымен қатар «Казавтотранс» АҚ Орал қалалық филиалы жүк тасымалдаумен айналысады. 2009 жылы жүк тасымалдаумен 175385,0 мың тонна жүкті тасымалдаған (2005 жылға қарағанда 51,4 %-ға көп) 10234 арнайы жүк көлігі айналысты.

Рисунок 17

- Қала жолдарындағы қозғалыс қауіпсіздігін төмендететін және экологияға кері ықпалын тигізіп жатқан автокөліктердің көптігі;

- қозғалысты жеделдететін жол инфрақұрылымы нысандарының жеткіліксіздігі (развязкалар, эстакадалар, тоннель және т.б.), магистаральды жол желісі дамуының шектеулі мүмкіндігі (аймақтың жинақылығы жолды кеңітуге мүмкіндік бермейді);

- альтернативті түрде жеткіліксіз дәрежедегі автокөліктің ауқымды дамуы, ең алдымен экологиялық таза электрокөліктің жоқтығы.

- қала жолының жалпы ұзындығының 38%-ы немесе 200 км. асфаль-бетон жамылғысымен жабылған, 325,1 км. жол топырақты жамылғымен жабылған.

Жолдың геометриялық параметрлері, оның жамылғысының техникалық жағдайы қалыптасқан көлік ағынының жиілігі мен құрамын қанағаттандыра алмайды. Қала магистральды көшелердің, жергілікті көше-жол желісі дамуының, сақтауға арналған көлік орындарының және жеңіл автокөліктердің тұрағының, көше-жол желісінің даму саласындағы жоспарлау, қаржыландыру, басқару жүйесінің жеткіліксіздігі сияқты мәселелерге тап болды.

Үй мен мекемелер қоқыстары, малды жемдеуде пайдалануға келмейтін, Мемлекеттік санитарлық инспекциясының шешімімен құрытуға белгіленген қоғамдық тамақтану кәсіпорындарының қатты қалдықтары жетілдірілген қоқыс тастайтын жерге шығарылады.

Коммуналдық шаруашылық жұмысының оң қорытындылары барлық жүйенің жұмыстары бір қалыпты. Қаланың кәсіпорындары мен әлеуметтік мекемелер қызметтері бойынша қалалық инфрақұрылым олардың жұмысы мен дамуына кедергі бола алған жоқ. Қаланың коммуналды ұйымдары ғаланың барлық инженерлік желілеріне мониторинг жасайды және жұмыстың кезеңдік жоспарын жасап, жөндеу мен дамуға кететін шығындарды есептейді.
2.2.4 Қаланың территориалдық (аймақтық) дамуының анализі

Қазіргі кезде қаланың территориясы, қала сыртындағы елді-мекендерді қосқанда 720 шаршы шақырым шамасындағы жер көлемін алып жатыр. 1.05.2010 жылғы көрсеткішке байланысты халық саны – 251,7 мың адам. Жасыл алқаптың жалпы ауданы - 6,0 мың гектар. Қала Орал, Шаған, Деркөл өзердері мен көптеген көлдер мен су қоймалары арасындағы орманды-дала аймағында орналасқан (жылдық орташа ылғалдылық – 69 %). Орал орталық азия аймағы мен Қазақстанның ең батыс қаласы болып табылады. БҚО солтүстік-батысында Орынбор, Самара, Саратов, Волгоград және Астархань облыстарымен, оңтүстік-шығысында Атырау және Ақтөбе облыстарымен шектесіп жатыр. Аталған облыстар Қазақстан мен Ресейдің экономикалық тұрғыда дамыған аймақтарының бірі болып табылады. Орал қаласы аймақтық еуро-азиялық дәліздің ыңғайлы түйіні болып табылады.

Қаланың аймақтық ахуалы мен дамуын талдау оның жоспарланған құрылымының, функционалдық аймақтануы мен ерекшеліктерінің сипаттамасын болжайды

Оралдың жоспарланған құрылымы бір-бірімен Орал және Шаған өзендермен, сонымен қатар Алматы-Мәскеу темір жол магистралымен іргелесетін бірнеше аудандардан тұрады. Барлық аудандар құрамында өнеркәсіптік және коммуналды-қойма территориясы бар кешенді аудандар болып табылады. Дегенмен, қалада өндірістік территорияға, өнеркәсіптік кәсіпорындарға бөлінген аймақ жоқ. Мұның себебі 1964 жылдан бері қаланың бас жоспарының жоқтығы.

Орал қаласының жоспарлы аудандары:

1. Орталық

2. Солтүстік

3. Солтүстік-Шығыс

4. Шығыс

5.Ауылдар: Зашаған, Деркөл, Желаево, Круглозерное. Қала территориясына жұмыс, сауда, әлеуметтік-мәдени және медициналық қызмет көрсету сияқты барлы факторлар бойынша Мисурино және Подстепное ауылдарын жатқызуға болады, бірақ ресми түрде Орал қаласы территориясынан тыс жүктелген (Зеленов және Теректі аудандарына).

Қалада қала шаруашылығының, өндірістік, инженерлік және әлеуметтік инфрақұрылым нысандарының қала территориясында орналасуы туралы электронды картаны құруға байланысты жұмыстар аяқталды.

2040 жылға дейінгі қаланың құрылыстық дамуының концепциясына сәйкес Орал қаласының функционалдық және территориалдық дамуы әуе көлігі магистралі бойынан басталады. Дамудың негізгі бағыттары - Бөрлі әкімшілік ауданының орталығы Ақсай қаласы жағындағы шығыс, Орал-Ақтөбе автомагистралі бойындағы оңтүстік-шғыс, Орал-Атырау автомагистралі бойындағы оңтүстік және Соль-Илецк-Озинки теміржол желілері бойындағы батыс дәліздері.

Темір жол бойындағы Орал-Ақсай даму дәлзінде Ақсуат, Жаңа өмір, Тоқпай елді мекендері дамуғы бет алады,

Оңтүстік даму дәлізі Орал-Атырау көлік магитсралі және Жайық өзені негізінде қалыптасады.

Жобада Орал қаласының серіктері ретінде қалаға жақын орналасқан Белес, Махамбет, Достық, Володарское, Ақсуат, Жаңа өмір, Круглоозерное ауылдарын дамыту мәселелерін шешу ұсынылды.

Қаланың өзіндік территориалды дамуында солтүстік-шығыс бағытындағы құрылысқа арналған учаскелер кесімін, сонымен қатар Зашаған ауданының солтүстік территориясында көп қабатты ғимараттың орналасуы қарастырылады.

Орал қаласының құрылыстық дамуының жаңа Бас жоспарының негізгі принциптік бағыттарына мыналар жатады:

Орал қаласының құрылыстық жүйесінің тұрақты даму принциптерін, оның экологиялық жағдайын сақтау, қауіпсіз өмір сүру ортасын қалыптастыру;

Абаттандыру

Аулалар, алаңдар. 2007жылдан бастап қалада аула территорияларын абаттандыруға байланысты жұмыстар жүргізілуде. 336 ауланың 283 ауласында абаттандыру жұмыстары жүргізілді, соның ішінде пәтер іші жолдарында жөндеу жүргізілді, 163 аула жарықпен қамтамасыз етілді, 195 аулады жарық шамдары қондырылды, 137 аулада контейнерлік алаңдар орнатылды. Қазіргі уақытта 98 аула территорияларын абаттандыру қажет.

Соңғы екі жылда қала халқы мен қонақтарының мәдени-көпшілік демалуы үшін жайлы жағдай жасау жұмыстары жүргізілді. 3 абаттандарылған саябақ пен алаңдар және Киров ат. паркті жаңаландыру бұл жұмыстың қортындысы болады. Қалада 8 бұрқақ орнатылды.

Көгалдандыру (көгал, гүлзар, тал отырғызу), шағын архитектуралық формалар орнату, жарықтандыру, адам жүретін жолдардағы бұтақтарды тегістеуғ бұрқақ құрылысы мен барлқ саябақтарда өсімдіктерді автоматты суаруды орнату сияқты жұмыстарды жасай отырып, қаланың тағы да 26 саябағын абаттандыру көзделік отыр.

Жолдар. Орал қаласында барлығы ұзындығы 525 км 560 көше бар, оның ішінде ұзындығы 200 км 149 көшеде асфальт төселген және ұзындығы 325 км 213 көшеде гравий-щебень, топырақ төселген.

Дегенмен қала жолының 41%-ы қанағаттанарлықсыз жағдайда және қайта өңдеу мен күрделі және орташа жөндеуді қажет етеді. Соңғы үш жылда жалпы соммасы 936,3 млн.теңгені құрған қаланың 19 көшесіне күрделі және орташа жөндеу жұмыстары жүргізілді.

Жобалық құны 1620 000 теңгелік 21 көшеге күрделі және орташа жөндеу жасау жұмысының жобалық-сметалық құжаты дайындалды. Күрделі және орташа жөндеуді қажет ететін қала мен ауылдық округтердің 70 көшесі қамтылмай қалды, алдын ала есеп бойынша оларды жөндеу үшін 4,5 млрд. теңге қажет.

Соңғы екі жылда Гринько, Брусиловский, Аяз би, Бөкен би және Московский көшелері бойына жол салу бойынша жалпы соммасы 566 млн.теңге құраған жұмыстар жүргізілді. Жобалық құны 330,2 млн. теңгелік Яблоневая, Евразиская, Қызылжар көшелері бойындағы жолдарды қайта өңдеуге байланысты жобалық-сметалық құжат дайындалды.

Сонымен қатар Арман, Көктем, Кеңдала, Сарытау, Болашақ шағын аудандарында жол салу және қаланың солтүстік-шығыс бөліктерінде шағын құрылыстар салу мәселелері тұр.

Бірінші кезекте ауылдық округтер мен қала көшелеріндегі автобус жүретін жолдардағы топырақты жерлерді қайта жөндеу және жол салу керек. Бұл шамамен 30 көше, оған алдын ала есеппен 3,5 млрд. теңге керек.

Ұстау, баптау, зиянкестілер мен өсімдік ауруларынан сақтау және қорғау,

Үздіксіз және кеңейтілген орманды қайта қалыптастыруды қамтамасыз ету,

Гүл өсіру мен көшет отырғызу.

Қалалық жасыл өсімдіктер инвентаризациясы 10 жылда 1 рет жүргізіледі.

2000 жылғы инвентаризация мәліметтері бойынша 51777 түп терек, 18360 түп бұта, 26877 тірі қоршау, 129068 м2 көгал, 5349 м2 гүлзар, Орал қаласында По данным в 2000 году инвентаризации, озеленение г.Уральска представлено на 01.01.2001г. 51777 шт. деревья, 18360 шт. кустарники, 26877 пог.метр живой изгороди, 129068 м2 газоны, 5349 м2 цветников, 3,7 га орман өсімдігінің табиғи тегі белгіленді.

Ішкі қалалық көгалдандырудан басқа қала сыртындағы рекреациялық орман өсімдіктері де есепке алынды (Қала жанындағы жасыл сақина). Жасыл сақинаның негізгі бөлігі орман шаруашылығы ісін жүргізу, қорғау үшін орманды және аңдар әлемін қорғау бойынша Орал мемлекеттік мекемесіне жүктелген Мемлекеттік орман қорларына жатады. Жер балансы бойынша ол 4877 га-ды құрайды. Негізінен бұларға Хан және жоталы тоғайлар жатады. Сонымен қатар мемлекеттік орман қорына жатпайтын бақша шаруашылығы серіктестіктері 997 га-ны құрайды. Жасыл сақина қаланың шеткі құрылыстарынан бастап 10 км радиустегі орман өсімдектерінің барлық түрлері. Жасыл сақинаның жалпы ауданы – 6522 га.

Қаланың орман өсімдіктері 60-80 жыл болған, өсуі тоқталған, құрғақ, діні шіріген, тамыр жүйесі өлген ағаштарға толы. Мұндай ағаштар орта жастағы ағаштарды бүлдіруі мүмкін, олар діннің зиянкесті құралының көзі болып табылады. Барлық қарт ағаштар апат күйінде. Олардың бұталы жапырақтары қабырғаға, ғимараттар төбесіне сүйенген, ЭЖС-на, газ тұрбаларына, телефон сымдарына бойлап өскен. Апат күйіндегі ағаштарды санитарлы кесу қажет. Себебі соңғы он жылда болған ағаштардың өздігенен құлауы төтенше жағдайларды туғызады. Қала жағдайындағы ағаштарды кесу техникалық тұрғыдан қиын. Ол ауыр кранды, телескоптық көтеруді, кейбір жағдайда сәйкес мамандарды шақырып, коммуникацияны айыруды талап талап етеді.

• 
  жүйелі түрде су құймау, шілде айында өсімдік күйіп, сарғая бастайды;
  
• 
  жыл сайын дәндерді екпеу, арам шөптер үлесі өсті.
  

Ағымдағы жылы Орал қаласы бойынша қураған және апат күйіндегі ағаштардың 934 данасын кесу, 1057 дана ағаштарды санитарлы кесу, 321227,4 метр квадрат ауданындағы тірі қорғандарды қырқу, 8151 дана ағаштарды «шар» формасында декоративті қырқу, 9551 м2 алаңда гүлзар отырғызу, 190 гүл құмыраларын қондыру, 1038,5 м2 алаңындағы рулондық көгалды түзеу, 4276,6 м2 көгалдарын егу жұмыстары жүргізілді.

Ағаштар, оның ішінде 67 дана терек, 66 дана долана, 137 дана татар үйінгісі, 900пм тірі қорғандары отырғызылды, 15972 м2 ауданда 137000 кг биогумус алынып, енгізуге берілді. Ағаштар мен басқа да жасыл өсімдіктердің өсуіне байланысты саябақтар, алаңдар және жасыл аймақтар реконструкцияны талап етеді.

Қаланың немесе оның кейбір аудандарының микроклиматы жақсарту үшін шағын саябақтар құру және орын алған рекреоциялық территорияларды қайта өңдеу халықтың демалу мүмкіндіктерін кеңейтеді.

Орал қаласының 560 көшесінің 131 немес 37,5% көшесі көше жарығымен қамтамасыз етілген. Сонымен қатар 48 жалпы білім беретін мектептердің территориясы мен 354 аула жарықпен қамтамасыз етілген. Қала көше жарығының жалпы ұзындығы 284,2 км. немесе 9028 жарық нүктелерін құрайды. Қала көшелерінің жарықпен қамтамасыздығын 62%-ға жеткізу үшін 110,3 км ұзындықтағы 121 көшені жарықтандырып, 3221 жарық нүктелерін орнату керек.

Ауылдық округтерде 202 көше бар, оның 79 көшесі (39%) жарықтандарылыған, ол 24,5 км ұзындықты және 665 жарық нүктелерін құрайды. Қосымша 15 көшеде жарық жүргізу жоспарлануда, бұл ретте ауылдық округтердің көшелерін жарықпен қамтамасыз ету 46,5%-ға (94 көше) жетеді.

Жарықтандырылған көшелердің толық автоматтандырылуы электр энергиясына, апат қызметтеріне кететін шығынды үнеудеуге көмектеседі.

Қазіргі кезде қалада АСУНО-РО2 8 жиынтығы бар. Тағы да қосмша 15 жиынтықты орнату қажет. Энергия үнемдеу жарығын енгізу мақсатында қалада 1041 шырақ пен 7825 ламланы диодтық шырақ пен лампаларға ауыстыру жоспарланып отыр.

Желілерді қолдану кезінде қауіпсіздіктің жоғары дәрежесін, үнемдеудің тиімділігін қамтамасыз ету, электр энергиясының сапасын арттыру үшін жоғары тиімді өзі жүргізетін изоляциялық сымды енгізу қажет. Қазіргі кезде қалада осы үлгідегі 93 км көше жарығы бар. Ұзындығы 40,5 км ескі АС-35 сымын ӨЗИС-мен ауыстыру қажет.

Көше жарығының сенімді энергожүйесін қамтамасыз ету үшін қала типіндегі жинақтық трансформаторлық подстанцияларын орнату қажет (ҚЖТП). Қазіргі кезде қалада 19 ҚЖТП бар. Қосымша 3 ҚЖТП-ын орнату қажет. Жарық желілері құралдарын электр желілеріндегі жоғары жиіліктен сақтау үшін кернеу стабилизаторлары қажет. Қалада 2 кернеу стабилизаторлары орнатылған. Қосымша таға 4 стабилизаторды орнату қажет. «Электр энергетикасы туралы» Заңға сәйкес электр энергиясын тұтынушы – заңды түлға дифференциялдық, аймақтық тариф бойынша тұтынылған электр энергиясы үшін төлем төлеуге міндетті.

Қалада 47 бағдаршамдық нысандар бар, оның 35-і лампалық, 35-қазіргі заманғы жарық диодтық. Лампалық бағдаршамдар өз ресурстарын өтеген, УК-2 контролерлері сияты ескі түйіндерінің салдарынан одан әрі қайта қалыпқа келтіруге жарамайды. Жарық диодтық бағдаршамның тиімділігі ұзақ сақталуы, энергияны үнемдеуі, қозғалыс қауіпсіздігі, лаж дабылды болдыртпауы болып табылады. Қосымша 13 жаңа бағдаршам нысандарын орнату және 12 бағдаршам нысандарын жөндеу жоспарланып отыр.

Жаяу жүргіншілерге бағдаршам дабының уақыт ұзақтылығымен хабардар ету үшін уақыттың кері есебін жүргізетін табломен жабдықтау керек айту. Бағдаршамның уақыт айту дабылын қолдану жаяу жүргіншілердің жолдан өту кезінде қауіпсіздігін анағұрлым арта түседі. Қазіргі кезде Орал қаласында уақыттың кері есебін жүргізетін жаңа табло Достық даңғылы мен Ж.Молдағалиев көшесінің қиылысында орналастырылған. Уақыттың кері есебін жүргізетін 203 таблоны орнату жоспарланып отыр.

Жол жүру қауіпсіздігін сапалы ұйымдастыру үшін 76 бағдаршам арколарын орнату ұсынылып отыр.

Орал қаласы территориясындағы жергілікті мемлекеттік басқару жергілікті атқарушы органдар – қалалық және Зашаған, Деркөл, Желаево, Круглоозерное ауылдық округтерінің әкімдігімен; жергілікті өкілеттік органдар – қалалық маслихатпен жүзеге асырылады.

Орал қалалық маслихатының 4-ші жиынының құрамына 2007 жылдың 18 тамызында сайланған 20 депутаты кіреді. Өкілеттілік мерзімі 2011 жылы аяқталады.

Өз өкілеттілігін жүзеге асыру мақсатында Орал қалалық маслихатының 4-ші жиынының 12.09.2007 жылғы 1-ші сессиясында төмендегідей бағыттар бойынша тұрақты комиссиялар құрылды:

• 
  Экономика, бюджет және қаржы.
  
• 
  Индустриалды даму, инфрақұрылым және тұрғын үй-коммуналдық мәселелері бойынша.
  
• 
  әлеуметтік мәселелер және жастар ісі бойынша.
  
• 
  Нормативтік-құқықтық мәселелер және бұқарамен байланыс бойынша.
  
• 
  Ревизиялық комиссия.
  
• 
  Жергілікті өзін-өзі басқару бойынша уақытша депутаттық комиссия.
  

Әкімдіктің қызметінің қол жеткізген позитивті қорытындылар әлеуметтік-экономикалық тұрақтандыруды және азғантай өсуді қамтамасыз етті, дегенмен қаланың экономика шынайы секторының потенциалы дамуға бағыт алған жоқ. Қалалық экономиканы басқаруда бюджеттік қаражаттар мен қаржылық құралдардың шектеулі мөлшері дамуды баяулататын фактор болып табылады. Облыстық және республикалық бюджеттерден түсетін трансферттер тек қала бюджетінің жартысын құраса, қалалық билік даму бюджетін жоспарлай алмайды.

Қалалық экономиканы басқаруда әкімшілік әдіс басым болып тұрады, қалалық комуналдық шаруашылық пен бизнес арасында бәсекелестік орта жігерлендірілмейді, мемлекеттік-жеке серіктестіктің тиімді механизмдері ойластырылмаған. Басқарудың мемлекеттік-әкімшілік және мемлекеттік нарықтық әдістерінің оптимальді үйлесімдігі, қалалық басқарудың қызмет органдарының экономикалық функцияларын күшейту қажет.

Бютжет процестерін басқару бюджеттік әкімшіліктер қызметінің тиімділігінің мониторингтік жүйесін күшейтуді талап етеді.

Қазіргі таңда барлық жергілікті атқарушы органдар елдің негізгі құжаттары: Стратегиялық жоспар – 2020 және мемлекеттік бағдарламалардың мақсаттарымен байланысты нақты көрсеткіштер мен индикаторларға жету үшін тікелей жауапкершілікке ие. Әкімнің 23.08.2010 жылғы шешімімен жергілікті атқару органдарының стратегиялық жоспарларын бақылау ережелері бекітілді.

Әкім қызметінің ақпараттық-аналитикалық, ұйымдастырушылық-құқықтың қамтамасыз етілуі әкім апаратымен жүзеге асырылады. Әкім апаратындағы 28 мемлекеттік қызметкерлердің (39%-ы әйелдер) барлығы жоғары білімді, соның ішінде үшеуі ҚР Президенті жанындағы МҚА-нан магистр академиялық дәрежесін алған. Қызметкерледің орташа жасы – 39 жас, мемлекеттік қызметтегі орташа өтілі – 8 жыл 10 ай.

Қалалық деңгейде 14 бөлім қызмет атқарады. Олар: жер қатынастары; ауыл шаруашылық; мәдениет және тілдерді дамыту; экономика және бюджеттік жоспарлау; ветеринария; құрылыс; кәсіпкерлік; архитектура және қала салу; ішкі саясат; білім беру; жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар; тұрғын үй-коммуналдық, жолаушы көлігі және автокөлік жолдары; дене шынықтыру және спорт, қаржы; төрт ауылдық округ әкімдіктері. Әкім апаратындағы, құрылымдық бөлімдер мен ауылдық округтердегі мемлекеттік қызметкерлердің жалпы саны – 216 адам.

Қала дамуындағы маңызды және басты, сондай-ақ ведомство аралық міндеттерді шешу үшін әкімдіктерде арнайы комиссия мен кеңестер жұмыс жасайды:

• 
  Мемлекеттік бағдарлама бойынша тұғын үйді жүзеге асыру
  
• 
  Бюджет бойынша
  
• 
  Кәсіпкерлік мәселелері бойынша эксперттік кеңес
  
• 
  Жер бойынша
  
• 
  Тұрғын үйлерді жекешелендіру бойынша
  
• 
  Қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша
  
• 
  Коммуналды меншіктік нысандарды есептеу бойынша
  
• 
  Діни бірлестіктермен байланыс бойынша
  
• 
  ҮЕҰ-мен ынтымақтастық пен өзара әрекеттестік бойынша
  
• 
  Жастар істері бойынша; отбасы істері және гендерлік саясат бойынша
  
• 
  Құқық бұзушылық бойынша
  
• 
  Ономастика бойынша
  
• 
  Мектепке дейінгі тәрбие ісі бойынша; мүгедектер істері бойынша
  
• 
  ТЖ ескертулері бойынша; эвакуациялық комиссия
  
• 
  Құрылыс нысандарын пайдалануға қабылдау бойыншы
  

Қаланың территориалдық әлеуметтік-экономикалық жүйесін әкімшілік басқару стилі оперативті-ағымдық басқаруға негізделген. Ұзақ мерзімді стратегиялық жоспарлау және басқару жйесі мен құралдарын енгізуге байланысты жұмыстар міндетті түрде жөнді ұйымдастырылмаған.

Мемлекеттік басқарудың орын алған моделдері мен сызбалары ЖӨӨБ органдарының қызмет ететін және басқа да органдарының жұмыстарының қалай ұйымдастырылатынын, соның ішінде 21.01.2001 ж. «ҚР-ның жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару» Заңының 27 бабы 1т. 19б-шесін жүзеге асыру нормасын қарастырмаған. Қызметтің түрлі бағттары бойынша өзін-өзі басқару құрылымын қалыптастыруға байланысты заңмен жазылған инициативтік жағдайлар қалалық әкімдік және маслихат таратынан әлі де қолданылмаған.

Ішкі саясат

Азаматтық қоғам, ұлтаралық және конфессияаралық қатынастар. Қоғамның консилидациясы азаматтық қоғам институттарымен ықпал етуге себептеседі. Қалада саяси партиялардың 9 филиалы, 14 ұлттық-мәдени орталық, 29 діни ұйым, 70-тен астам қоғамдық ұйымдар белсенді жұмыс істеуде.

Үкіметтік емес ұйымдармен ынтымақтастықтың негізгі формасы мемлекеттік әлеуметтік маңызды жобалардың келесі бағыттарын жүзеге асыру: тұрақты мекен-жайы жоқ азаматтарға; мүмкіндігі шектеулі азаматтар мен балаларға; туберкулез, диабет ауруымен ауыратын отбасыларына қолдау көрсету; патриоттық құндылық пен тәрбиені қалыптастыру; отбасы мен қоғамда әйелдің ролін арттыру; тендерлік мәселелерді шешу; азаматтар мен ұйымдардың заңи құқықтары мен мүдделерін қорғау; қоғамдық келісімдерді күшейту; ұлттық дәстүрлерді, тіл, мәдениет пен тарихты сақтау; қоғамдық ұйымдар жобасының сапалығын арттыру.

Ұлтаралық қатынастарды үйлестіру мақсатында ішкі саяси тұрақтылықты, толеранттықты күшейтуде әртүрлі іс шаралар, фестивальдар, конференциялар, конкурстар, семинарлар мен дөңгелек үстелдер өткізілуде.

Сондай-ақ діни экстремизмді алдын алу мақсатында кесте бойынша жоғары, орта және кәсіптік білім беру орындарында ақпараттық-түсіндірме жұмыстар жүргізілді. Жыл ішінде 10 мың адам қамтылды.

Бүгінгі күні іс-шараларды өткізуді жоспарлауда басты назар үгіт-насихат жұмыстарын жүргізуде азаматтық институттармен жұмыс жүргізілуде: ішкі саясат саласында жағдайларды зерттеу; экстремизм көріністерінің кез-келген түрінің орын алуына жол бермеу: азаматтық қоғамды қалыптастыру, облыс тұрғындарының әлеуметтік белсенділігін арттыру.

Жастар саясаты

Мақсат – Орал қаласындағы мемлекеттік жастар саясаты тиімділігін аттыру.

Орал қаласында 14-29 жас аралықтарындағы жастар 71,6 мың адамды немесе қала халқының 29,1 %-ын құрайды.

Қалада жастардың әлеуметтену істерінде белсенді рөл атқаратын 36 жастар қоғамдық бірлестіктері тіркелді. Мемлекеттің жастар қоғамдық бірлестігімен ықпалдасуын қала әкімі жанындағы жастар ісі жөніндегі кеңесі жүзеге асырады. 2009-2010 жылға арналған мемлекеттік жастар бағдарламасын іске асыру шеңберінде жастардың әлеуметтік маңызды инициативаларын жүзеге асыруға байланысты қажетті жағдайлар жасалды, жастар арасындағы қазақстандық патриотизм деңгейі көтерілді.

Жазғы демалыс кезінде студенттік жастар мен оқушыларды уақытша жұмыспен қамту мақсатында студенттік құрылыс және Жасыл ел жастар еңбегінің отряды жұмысы ұйымдастырылды.

Қазіргі кезде Орал қаласында күндізгі оқу бөлімі бойынша оқып жатқан студенттер үшін қоғамдық көлік ақысына жеңілдік енгізілді.

Жастар мәселелерін шешуге оларды қоғамдық өмірге бағыттауға байланысты жобаларды өмірде жүзеге асыру мақсатында жастардың әлеуметтік маңызды жобалар конкурсы екі жыл бойы өткізіліп жатыр.

Әлеуметтік маңызды жобаларды жүзеге асыру мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс негізінде жүргізіледі. Әлеуметтік тапсырыс негізінде Орал қаласы жергілікті өзін-өзі басқару және қала жастарын дамыту семинар-тренингін өткізудегі бірден-бір бағыт Орал муниципалды мамандар мектебін құру жұмысы жүргізілді.

Жобаны іске асыру жастар қоғамдық бірлестіктерінің нығаюына, әлеуметтік міндеттерді шешуде жастарды тартуға ықпал жасады.

Ақпараттық саясат

2010 жылдың 1 қаңтарында қалада 46 БАҚ тіркелген, оның 42-і (95.8%) баспасөз БАҚ. Тақырыптық бағыттары бойынша 7 баспасөз БАҚ қоғамдық-саяси тақырыптарды жандандырады, 13-і халықты ақпараттық-жарнамамен қамтамасыз етеді, 6-ы ғылыми-әдістемелік басылымдар, 4-і ойын-сауық, 5-і танымдық, 2-і жастар баслымы, 1-кәсіпкерлік дамуды қоғзайды, 1-діни, 1-экологиялық бағытта. Мемлекеттік тілде 17 басылым шығады.

Мерзімді баспасөз басылымдары мен телевизиялық өнімдер деңгейі өсіп, сапасы артып келеді. Оның дәлелі – қаладағы БАҚ саны мен тираждарының өсуі.

Интернет сервисі бар БАҚ-ның саны өсіп келеді. Өткен жылмен салыстырғанда түрлі жанрлар мен бағыттардағы электронды БАҚ-ның меншік иелерінің шығарған бағдарламаларының саны біршама өсті.

Әлеуметтік оптимизмді қалыптастыру шеңберінде мемлекеттік ақпараттық саясатты жетілдіру үшін қазақстандықтарға қалалық БАҚ-ның ақпараттық қолдау сапасын арттыру және кеңейту керек.

Әлемнің бәсекелестікке қабілетті 50 мемлекеттер қатарына кіруге байланысты мемлекеттік саясатты жүргізетін мемлекет дамуының стратегиясында ақпарат саласында заңнаманы сақтауды қамтамасыз ету және БАҚ-ның құқықтық мәдениетін арттыру қарастырылады.

Ақпараттық кеңістікте бәсекелестікке қабілеттілікті арттыру үшін мемлекеттік электрондық БАҚ-н одан әрі дамыту (өзіндік деректі және көркем фильмдерін, әлеуметтік роликтерді, балалар мен ойын-сауық бағдарламасын жасау), мемлекеттік БАҚ-ның ұйымдары мен мамандарын нығайтуға байланысты шаралар қолдану (мамандардың біліктілігін арттыру, БАҚ-мен мақсатты шаралар өткізу, соның ішінде журналистердің кәсібилілігін арттыру мектептерін, танымал журналистердің қатысуымен семинар-тренингтер мен мастер-кластар ұйымдастыру), мемлекеттік БАҚ-ның жан жақты танымал болуын қамтамасыз ету (масс-медиа жұмыстарының әлемдік стандартарға сәйкес болуы, БАҚ-ның сапасының деңгейі, интернет ресурстары мен масс-медиа web-сайттарының болуы есебінде матералдық-техникалық базаны күшейту), БАҚ-ының келісті дамуына ықпал ету (мемлекеттік ақпараттық тапсырыстарды орындау үшін техникалық бағыттар бойынша тәуелсіз БАҚ-ын тарту).

Бюджеттік саясат

Соңғы бес жылда қала бюджетін орындау қорытындысы, оның ішінде табыстың түсімі тұрақты оң динамикамен сипатталады.

2005 жылмен жылмен салыстырғанда 2009 жылы бюджет табысы 1,8 есеге, ал шығын 1,9 есеге өсті.

18-сурет

Орал қаласы бюджетінің табысты бөлігі, млн. теңге

Жоғары тұрған бюджеттердің трансферттері 2005 жылмен салыстырғанда, 2,3 есеге өсті, соның ішінде мақсатты ағымдық трансферттер – 2,1 есеге, дамуға кеткен трансферттер – 2,4 есе артты.

19-сурет

С

оңығы бес былда қалалық бюджеттің жеке табысы (салықтық, салықтық емес және негізгі капиталды сатудан түскен табыс) 2,6 есе, яғни 2005 жылғы 3,3 млрд.теңгеден 2009 жылы 8,5 млрд.теңгеге өсті.

19-кесте

млн. теңге

20-кесте

млн. теңге

Тұрғын үй комуналды шаруашылық шығыны 3,4 есеге өсті, яғни жалпы шығын көлемінде 22,4 %-ды құрады, сондай-ақ борышты өтеу шығыны да өсті (шығын көлеміндегі үлес 2008 жылы – 11,8%, 2009 жылы –2 %-ды құрады).

2005 жылы қолданысқа енген Бюджеттік Кодекс бюджеттік және бюджет аралық қатынасты болжап, бюджеттік жүйенің тұтастығын қамтамасыз етеді.

Бюджет аралық қатынас облыстық және қалалық бюджет арасындағы ресми трансферттермен және бюджеттік несиелермен, сонымен қатар ҚР БК-нің шығысымен үш жылдық мерзімге белгіленетін салық түсімін бөлу нормативтерімен реттеледі.

Реттелетін салықтар бойынша шыққан норматив қазіргі уақытта 2008 – 2010 жылдардағы үш жылдық кезеңмен былайша белгіленеді: 2008 жыл – 53%, 2009 жыл – 56,5%, 2010 жыл – 59,9%.

Есеп беру кезеңінде 2005-2007 жылдардағы ипотекалық несиелендіру шеңберіндегі тұрғын құрылысын және 2008-2010 жылдардағы 100 мектеп және 100 аурухана қызметкерлеріне арналған тұрғын құрылысын салу және иелену мемлекеттік бағдарламаларын жүзеге асыруға республикалық бюджеттен бөлінген трансферттер мен несиелерді өсіру тенденциясы айқын көрінді.

Бес жыл ішінде жоғары тұрған бюджеттерген бөлінген қаражаттың жалпы соммасы – 36,7 млрд.теңгені, оның ішінде бөлінген трансферттердің соммасы – 29,4 млрд. теңгені, бағытталған займ соммасы – 7,3 млрд.теңгені құрады (оның ішінде 2005-2007 жылғы мемлекеттік бағдарлама бойынша 6,7 млрд.теңге, 2008-2009 жылы – 0,7 млрд.теңге).

21-кесте

Орал қаласы бюджетінің табыс бөлігіне республикалық және жергілікті бюджеттен нақты түскен трансферттер, млн. теңге

Кестеде берілген мәлеметтерден 2005 жылы қаражатты жоспарлау мен шығындау бойынша жергілікті бюджеттің орталықтандырылған шешім қабылдауына қаржылай тәуелділігінің күшеюі байқалып отыр. Бұл қаражаттар экономика модернезациясының жаңа мазмұнға көшуіне, халықтың өмір сапасының арттырылуына әсер етпейді. Бюджеттік жоспарлаудың аймақтық деңгейін жетілдіру қорытындыға бағытталған бюджеттік жоспарлаудың жаңа принциптеріне көшудегі өзекті мәселе болып табылады.

Трансфертердің негізінен мақсаттық сипатта екенін ескерсек, қалалық әкімдік пен маслихат билігінің деңгейі қысқа-орташа мерзімдегі жоспарлаумен шектеледі. Анықталған заңдық құзірет тұрғысынан аласақ, қалалық билік өкілеттілігіне шектеу қойылып отыр.