Мазмұны түсінік хаты
жүктеу/скачать 6.35 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Кері байланыс.
- ҰЛТТЫҚ МІНЕЗ
| ХАНДЫҚ КЕҢЕС
Мыңбасы – мың сарбаздан тұратын қолды басқарушы, мыңбегі. Салық – белгілі бір мерзімде және белгілі бір көлемде алынатын, заң бойынша қарастырылған міндетті төлемдер. Үшір (онның бір бөлігін көрсететін сан) – онның бір мөлшеріндегідей көлемде алынған салық. Жерден өндірілетін өнімге, саудадан түскен пайдаға салынған. Зекет – қоғамдағы кедейлерге берілетін міндетті садақа. Шариғат бойынша кәмелетке толған ауқатты мұсылмандар ғана жылына бір рет малының, дүние-мүлкінің, дәулетінің қырықтан бір бөлігін зекет ретінде беруге міндетті болған. 1. Үзіндіні оқып, тарихи оқиғалар тізбегін жасаңдар. 2. Жүсіптің Кенесары туралы ойларынан нені аңғардыңдар? 3. Ақсақалдар, билер жаңа хандыққа байланысты қандай төрт мәселені шешті? 4. Хан Кенесары бұрынғы тәртіптерге қандай өзгерістер енгізді? Оның астарында Кенесарының қандай мақсаты жатты? 5. Кенесарының Хандық Кеңес құрып, барлық билікті өз қолына алуының себебі не деп ойлайсыңдар? 1. «Блум түймедағы» әдісімен үзінді бойынша топпен бірге 6 сұрақ құрастырып, жауап беріңдер. Жауаптарыңды салыстырыңдар. 1. Анықтауыш сұрақ. 2. Тәжірибелік сұрақ. 3. Бағалау сұрағы. 4. Шығармашылық сұрақ. 5. Интерпретациялық сұрақ. 6. Қарапайым сұрақ. 2. Үзіндіні жалғастырып, хандық қандай болу керек деген талап-мақсаттарды топпен бірге талдап, өз ойларыңмен қорытып, сыни пікір айтыңдар. 3. Қосымша дереккөздер негізінде Кенесары Қасымұлының тарихтағы және әдебиеттегі бейнесін кестеге түсіріңдер. Тарихи шындық пен көркемдік шешім туралы көзқарастарыңды білдіріңдер. 4. Романда автор көтерген мәселені анықтаңдар. Қазіргі кездегі бұл мәселенің өзектілігіне пікірлеріңді білдіріңдер. І. Есенберлиннің «Қаһар» романы мен Нысанбай жыраудың «Кенесары–Наурызбай» дастанын салыстырып, екі туындының тарихи және көркемдік құндылығы туралы көзқарастарыңды білдіріңдер. 1. «Атадан туған ұл – ата жолын қуған ұл» тақырыбында әдеби эссе жазыңдар. 2. Романдағы негізгі ойды «Мәңгілік ел» идеясындағы «Тарихтың, мәдениет пен тілдің біртұтастығы» құндылығымен салыстырып, әдеби сын жазыңдар. Кері байланыс. Кестені толтыр. Асқар Сүлейменов (1938–1992) Жазушы, әдебиет сыншысы, драматург Асқар Сүлейменов 1938 жылы 29 желтоқсанда қазіргі Түркістан облысындағы Шорнақ деген жерде дүниеге келген. Жазушы балалық шағында кітап оқуға өте құмар болған. Асқар Сүлейменовтің ауылдастары оның кітапханадағы барлық кітапты оқып бітіргені туралы айтады. Бала кезінен ғылым мен білімнің әр саласындағы кітаптарды оқып, түйсінген жазушының ой-танымы өз замандастарынан оқ бойы озық тұрған. Жазушы драматургия саласында өнімді еңбек етті. Оның шығармаларында жеке адамдардың тағдыры арқылы қоғам өмірі, қоғамның бет алған бағыты суреттеледі. Жазушының аяқталмай қалған «Мінәжат» («Муһаммед») драма-диалогінде ұлттың тағдыры, жалпы адамзат мәселелері терең мағыналы философиямен бейнеленген. 1996 жылы «Ситуациялар» үштаған кітабы үшін Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты атағы берілді. «Жетінші палата», «Қыздай жесір – штат қысқарту», «Төрт тақта жайнамаз» драма-диалогтері М. Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театрында қойылды (режиссері Ә. Рахимов). Асқар Сүлейменов проза, сын, драматургия саласымен қатар, кинодраматургия бағытында да көп еңбек еткен. Ол «Арғымақтар мен адамдар» деректі фильмінің, «Ас» («Құлагер»), «Баян-ел» («Қозы Көрпеш–Баян сұлу») көркем фильмдерінің сценарийін жазған. С. Ахмадтың «Келіндер көтерілісі», М. Булгаковтың «Жендеттер», Б. Брехттің «Сычуанның мейірі», Э. Хемингуэйдің «Бесінші колонна», Т. Уильямстің «Әйнек айуанхана» т.б. пьесаларын қазақ тіліне аударған. Жазушы ХХ ғасырдағы қазақ әдебиетінің модернизм бағытында шығармалар тудырған қаламгер ретінде танылған. 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісі тақырыбындағы «Бесатар» повесі стилі және суреттеу, баяндау, оқиғалар желісінің түзілуі жағынан ерекше туынды ретінде бағаланған. Асқар Сүлейменов шығармашылығы туралы Ө. Қырғызбаев «Асқар ұшқан ұя» деректі повесін, «Парасат падишасы» естеліктер кітабын, Д. Тұрантегі «Асқар әлемі» зерттеуін, Т. Әсемқұлов «Кемеңгер өмірінен бір үзік сыр» эссесін, А. Қалшабек «А. Сүлейменов шығармашылығындағы рухани-көркемдік ізденістер» зерттеулерін жазған. «Бесатар» – ұлт әдебиетіндегі Ж. Аймауытовтың «Ақбілегінің», М. Жұмабаевтың «Жүсіпханының», М. Әуезовтің «Қорғансыздың күнінің» жалғасы. Ж. Аймауытов, М. Жұмабаев, М. Әуезов ұстанған концепцияны аяғынан тұрғызған жазушы осы Асқар Сүлейменов деп айтуға болады. Яғни ешбір асыра сілтеусіз айтар болсақ, «Бесатар» кезеңдік туынды еді. Еуропалық әдебиетте жаңа ағым еді, оны жаңғыртып қана қойған жоқ, жаңа ағымның негізін қалады деп айтуға болады. Мәмбет Қойгелдиев ҰЛТТЫҚ МІНЕЗ – әдеби шығармадағы кейіпкердің ұлттық сипатымен ерекшеленген мінез-бітімі, оның белгілі бір халықтың өкілі екендігін танытатын психологиялық және ойлау, сөйлеу өзгешелігі. Ұлттық мінез – тарихи категория. Ол қоғамдық, рухани, экономикалық және саяси жағдайларға сәйкес қалыптасады. Дүниені ұлттық түсінікпен қабылдау жолы – қай адамға болсын тән қасиет. Өнерде, әдебиетте адам бейнесінен бұл қасиет толық көрініп отырады. Әр халықтың өз эпикалық туындыларын олардың талай замандар ұлт болып қалыптасуынан бөліп қарауға болмайды. Төрегелді Бекниязов жүктеу/скачать 6.35 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|