Медико –санитарлық алғашқы көмекті ұйымдастыру (мсак) ұйымының принциптері, Астана декларациясында жарияланған

Ересек тұрғындар арасында жиі кездесетін қауіп факторлары

жүктеу/скачать 317.51 Kb. бет 36/42 Дата 16.04.2024 өлшемі 317.51 Kb. #498789

Бұл бет үшін навигация:

• Қандағы холестерин деңгейінің жоғарылауы (гиперхолестеринемия).
• Төмен физикалық белсенділік.
• Тұзды шамадан тыс тұтыну
• Психологиялық факторлар.
• 83. Салауатты өмір салтын насихаттаудың негізгі әдістері мен формалары.
• Халықты гигиеналық тәрбиелеу әртүрлі нысандарда жүзеге асырылуы мүмкін және жүзеге асырылуы тиіс
• Қазіргі уақытта гигиеналық білім беру үш негізгі әдіске негізделген
• Дөңгелек үстел, сұрақ-жауап сағаттары
• Қабырғаға санитарлық басып шығару
• Мектептер мен сауықтыру клубтары
• 84. Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) енгізу мақсаттары.
• МӘМС-тің негізгі мақсаттары
• МӘМС енгізу мақсаттары
• 85. Сақтандыру медицинасының Медициналық және әлеуметтік тиімділігі
• Оның біріншісі
• 86. Тегін медициналық көмектің кепілді көлемі (ТМККК) түсінігі

Ересек тұрғындар арасында жиі кездесетін қауіп факторлары: - жоғары қан қысымы; - темекі шегу; - алкоголизм; - қандағы холестерин деңгейінің жоғарылауы (гиперхолестеринемия); - теңгерімсіз тамақтану; - төмен физикалық белсенділік; - ас тұзын шамадан тыс тұтыну; - қант диабеті; - психологиялық факторлар. Жоғарғы қан қысымы. ДДҰ деректері бойынша, экономикалық дамыған елдерде тұратын шамамен әрбір 5-ші адам қан қысымы жоғары, бірақ гипертониялық науқастардың көпшілігі өз жағдайын бақылай алмайды. Бұл науқастарда қан қысымы қалыпты адамдарға қарағанда жүректің ишемиялық ауруы 6 есе және инсультке шалдығу ықтималдығы 2 есе жоғары. Қан қысымының ұзаққа созылуы адам ағзасының көптеген органдары мен жүйелеріне зиянды әсер етеді, бірақ жүрек, ми, бүйрек және көздер ең көп зардап шегеді. Темекі шегу – ең алдымен жүрек-қан тамырлары және онкологиялық ауруларға ықпал ететін қауіп факторы. Темекі шегу қан тамырлары, бронх-өкпе және асқазан-ішек ауруларының дамуының негізгі қауіп факторы болып табылады. Темекіні пайдаланған кезде ұрпақты болу жүйесінің ауруларының, ұрықтың құрсақішілік өлімінің, ауыз қуысының, дененің басқа мүшелері мен жүйелерінің ауруларының даму қаупі артады. Алкоголизм. Көптеген елдерде соңғы онжылдықтарда бауыр циррозынан болатын өлім-жітім артты, алкогольді тұтынудың жоғары қан қысымына әсері туралы сенімді дәлелдер бар. Алкогольді пайдалану өлімнің, жазатайым оқиғалардың және жарақаттардың негізгі себебі де болып табылады. Алкогольді шамадан тыс тұтыну сонымен қатар қылмыс, зорлық-зомбылық, отбасының бұзылуы, оқудағы кешігулер, жұмыстағы проблемалар, суицид және т.б. қоса алғанда, әлеуметтік проблемаларды тудырады. Қандағы холестерин деңгейінің жоғарылауы (гиперхолестеринемия). Қандағы холестерин деңгейі негізінен тағамның құрамына байланысты, дегенмен организмнің холестеринді синтездеу генетикалық анықталған қабілеті де сөзсіз әсер етеді. Әдетте қаныққан майды тұтыну мен қандағы холестерин деңгейі арасында анық байланыс бар. Диетаны өзгерту қандағы холестерин деңгейінің өзгеруімен бірге жүреді. Қазіргі уақытта қандағы холестерин деңгейінің жоғарылауы мен жүрек-қан тамырлары ауруларының даму қаупі арасындағы байланыстың көптеген даусыз дәлелдері жинақталған: 60% жағдайда гиперхолестеринемия жүрек-тамыр жүйесі ауруларының қауіп факторы болып табылады. Теңгерімсіз тамақтану. ДДҰ мәліметі бойынша, қан айналымы жүйесінің барлық ауруларының шамамен 30% дұрыс тамақтанбаудан, жемістер мен көкөністерді жеткіліксіз тұтынудан болады. Тамақтану құрылымы мен сапасын жақсарту ісіктен болатын өлімді 1/3 немесе одан да көп азайтуға мүмкіндік береді. Артық тамақтану жүрек-тамыр жүйесі ауруларының, асқазан-ішек жолдарының, эндокриндік жүйенің ауруларының және зат алмасудың бұзылуының, тірек-қимыл аппаратының, қатерлі ісіктердің және т.б. ауруларын тудырады. Керісінше, көкөніс пен талшықты тұтынуды арттыру, сондай-ақ май қабылдауды азайту ісіктің кейбір түрлерінің алдын алуға көмектесетіні туралы дәлелдер бар. Артық тамақтану қандағы холестериннің жоғарылауы және артық салмақ сияқты қосымша қауіп факторларына әкеледі. Төмен физикалық белсенділік. Отырықшы өмір салты семіздікке, зат алмасу процестерінің бұзылуына әкеліп соғады, бұл өз кезегінде әлеуметтік маңызды аурулардың көбеюінен көрінеді. Дене белсенділігінің жүрек-қан тамырлары ауруларының жиілігі мен нәтижесіне әсері ғылыми дәлелденген. Дене белсенділігі атеросклероздың дамуына тежегіш әсер етеді. Керісінше, төмен физикалық белсенділік жүрек-тамыр ауруларының даму ықтималдығын екі есе арттырады. Тұзды шамадан тыс тұтыну артериялық гипертензияны тудыруы мүмкін. Қазіргі уақытта көптеген елдерде адамдар тұзды физиологиялық қажеттіліктерден айтарлықтай асатын мөлшерде тұтынады (тәулігіне 6 г-нан астам). ДДҰ мәліметі бойынша, тұзды шамадан тыс тұтыну инсульт қаупін 1,5 есе арттырады. Осылайша, тамыр ауруларының алдын алу үшін диетадағы тұздың мазмұнын тәулігіне 5 г дейін шектеу керек, сонымен бірге құрамында калийдің көп мөлшері бар тағамдардың үлесін (қызанақ, банан, грейпфрут, апельсин, картоп, т.б.), өйткені калий қан қысымын жоғарылатуда тұздың әсерін төмендетеді. Қант диабеті. Қант диабеті ауыр ауру бола отырып, өз кезегінде жүрек-қан тамырлары ауруларының және мүгедектікке әкелетін басқа да ауыр аурулардың күшті қауіп факторы болып табылады. Қант диабеті жүректің ишемиялық ауруы, инсульт және шеткергі қан тамырлары ауруларының қаупін 2-4 есе арттырады. Психологиялық факторлар. Соңғы уақытта жүрек-қан тамырлары және басқа да аурулардың дамуындағы психологиялық факторлардың рөлі артуда. Жүрек-тамыр ауруларының дамуындағы күйзеліс, жұмыстағы шаршау, қорқыныш сезімі, дұшпандық, әлеуметтік қауіпсіздіктің рөлі дәлелденген. ДДҰ деректері бойынша, депрессия жүрек-қан тамырлары ауруларынан болатын өлім қаупін 1,5-3 есе арттырады, ал созылмалы стресс қан қысымын 35% арттырады, жүрек соғу жиілігін арттырады, осылайша инфаркт ықтималдығын арттырады. 83. Салауатты өмір салтын насихаттаудың негізгі әдістері мен формалары. Халықты сауықтыру бойынша жұмыстарды жүргізу үшін медицина қызметкерлеріне белгілі бір білім мен дағдылар қажет. Санитарлық-гигиеналық білім берудің тиімділігі көп жағдайда аудиторияның ерекшеліктеріне, оның қызығушылықтарына, мәдени деңгейіне байланысты, ол жынысты, жасты, климаттық-географиялық ерекшеліктерді, ұлттық әдет-ғұрыптарды, дәстүрлерді және басқа факторларды ескере отырып жүргізілуі керек. Халық арасында медициналық-гигиеналық білімді насихаттау аурушаңдық пен өлім-жітімді азайтуға көмектеседі, дені сау, дене бітімі мықты ұрпақ тәрбиелеуге көмектеседі. Халықты гигиеналық тәрбиелеу әртүрлі нысандарда жүзеге асырылуы мүмкін және жүзеге асырылуы тиіс: а) жеке тұлғада (әр адаммен бөлек); б) топтық (бір жыныстағы, жастағы азаматтар тобымен,әлеуметтік және басқа мәртебе); в) масса. Қазіргі уақытта гигиеналық білім беру үш негізгі әдіске негізделген: ауызша, баспа түрінде және көрнекі. • Ауызша әдісті қолдану кезінде қолданылатын құралдарға мыналар жатады: лекция, әңгіме, сұрақ-жауап кеші, пікірталас, викторина, конференция, сабақ, нұсқау және т.б. • Баспа әдісінің құралдары болып табылады: брошюра, буклет, бюллетень, журнал, мақала, кітап, үнпарақ, ұран, жадынама, қабырға газеті және т.б. 2 түрі бар: мамандардың өздері әзірлеген ж/е қайталайтын немесе дайын баспа басылымдары. • Көрнекі әдіс: жазық (плакат, сызба, диаграмма, кесте, сызба, жоспар, сызба, т.б.); көлемді (манелек, макет, модель, фантом, диорама, қорқақ және т.б.); табиғи объектілер (макро- және микропрепараттар, өсімдік және жануар текті үлгілер, өнімдер және т.б.); құрама құралдар (көрме вагоны, театр, қуыршақ театры және т.б.); техникалық құралдар (магнитофон, бейнемагнитофон, айналмалы табақ және т.б.). Осылардың бір қатарына тоқталсақ: 1) Дәрістерді денсаулық сақтау мекемелерінің дәрігерлері немесе мекемелердегі фельдшерлер (денсаулық сақтау мекемелерінен тыс) оқиды. Аудитория 10-нан 25 адамға дейін болуы керек. Презентацияда басты назар белгілі бір патологияның алдын алу шараларына берілген. Дәріс материалында медициналық терминдер мен нақты дәрілік заттарды қолдану бойынша ұсыныстар алынып тасталды. 2) Сұхбатты барлық денсаулық сақтау мамандары (дәрігерлер, фельдшерлер, акушерлер, медбикелер) жүргізеді. Аудитория құрамы 1 адамнан (жеке) 5-7 адамға дейін (топ). Әңгімелесу тақырыптары өте әртүрлі болуы мүмкін. Әңгімелесу аудиторияның белсенді қатысуын көздейді. 3) Дөңгелек үстел, сұрақ-жауап сағаттары – жиналғандардың денсаулығын нығайту мен қорғауға байланысты нақты мәселелерді талқылауға, пікір алмасуға негізделген гигиеналық тәрбиенің топтық түрі. Шараға тек медицина қызметкерлері ғана емес, қоғамдық ұйымдар да (нашақорлық, зейнетақы қоры және т.б.) қатысады. 4) Қабырғаға санитарлық басып шығару (плакаттар, санитарлық бюллетеньдер) көрнекі, түрлі-түсті және нақты ақпаратты қамтитын жаппай денсаулық сақтау құралы болып табылады. 5) Денсаулық мәселелері бойынша слайдтарды, фильмдерді, DVD-дискілерді көрсету – денсаулық пен аурулардың алдын алу үшін оңтайлы өмір салты туралы гигиеналық білім берудің жаппай түрі. Денсаулықты нығайту мен сақтаудың тиісті аспектілері туралы презентациямен біріктірген жөн. 6) Мектептер мен сауықтыру клубтары – бұл денсаулықты сақтау, нығайту және қалпына келтіру бойынша бірлескен іс-шараларға адамдарды біріктіруді көздейтін гигиеналық тәрбиенің топтық түрі. 84. Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) енгізу мақсаттары. МӘМС сақтандыру ҚР Конституциясына негізделеді және ҚР Заңы 2015 жылғы 16 қарашадағы № 405-V ҚРЗ Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы заңы мен ҚР-ның өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады. МӘМС – әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының активтері есебінен медициналық көрсетілетін қызметтерді тұтынушыларға медициналық көмек көрсету жөніндегі құқықтық, экономикалық және ұйымдастырушылық шаралар кешені. МӘМС жүйесі – ол денсаулық сақтау саласында мемлекеттік әлеуметтік мүдделерді қорғау жүйесі. 2020 жылғы 1 қаңтардан бастап МӘМС іске асыру басталды. МӘМС жүйесі жарна мөлшеріне қарамастан, барлық сақтандырылған адамдардың қызметтер пакетіне тең қолжетімділігіне негізделген. Бұл ретте МӘМС бойынша көмек алу үшін жүгінген кезде пациент медициналық қызметтердің көлемі мен құнын шектемейді. МӘМС-тің негізгі мақсаттары: 1. Өз денсаулығын нығайту және қоғамдық денсаулық сақтау ауыртпалығын бөлісу арқылы әлеуметтік ынтымақтастыққа қол жеткізу 2. Жүйенің сыртқы факторларға және шығындардың өсуіне тұрақтылығын, сондай-ақ жүйенің ашықтығы мен әділдігін қалыптастыру арқылы жүйенің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету 3. Жүйенің жоғары құзыреттілігі мен бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету, қызметтердің қолжетімділігінің, толықтығы мен сапасының түпкілікті нәтижелеріне қол жеткізу арқылы жүйенің тиімділігін арттыру МӘМС енгізу мақсаттары: 1. Қоғамдық ынтымақтастыққа қол жеткізу: - Өз денсаулығын нығайту; - Халықтың денсаулығын сақтау ауыртпалығын бөлу. 2. Жүйенің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету; - Жүйенің сыртқы факторларға және шығындардың өсуіне тұрақтылығын қамтамасыз ету; - Ашықтық пен әділдікті қамтамасыз ету жүйесі. 3. Жүйенің тиімділігін арттыру: - Қызметтің қолжетімділігі, толықтығы мен сапасының түпкілікті нәтижелеріне қол жеткізу; - Жүйенің жоғары құзыреттілігі мен бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету. 85. Сақтандыру медицинасының Медициналық және әлеуметтік тиімділігі Медицинасы дамыған ел­дер­дің тәжірибесіне сүйенсек, онда елдің дені сау ұлт болып қа­лыптасуына үш топ жауапты.Оның біріншісі – мемлекет болса, екіншісі – жұмыс беру­шілер, ал үшіншісі – халық. Осы үш топтың күші біріккенде ғана денсаулық саласындағы қордаланған мәселелерді оңынан шешіп, саланы дамытуға болады. Мысалы, әрбір мемлекет өзі­нің азаматтарына қол ұшын беріп, денсаулығын сақ­тан­дыру­ға кепілдік береді. Жұмыс беруші­лер немесе кәсіпкерлер қол астын­дағы еңбеккерлерді жазатайым жағдайлардан сақтандыруға мүд­делі болса, қарапайым халық өз денсаулығына өзі ұқыптылықпен қарап, дер кезінде дәрігерге қара­луы тиіс. Демек, сырқат бастапқы сатысында анықталса, оны емдеу де жеңіл, яғни мемлекетке онша сал­мақ түспейді. Ал артылған қаражат медицинаның басқа өзекті саласына жұмсалар еді. Қазақстан міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесін енгізу ар­қы­лы ең алдымен медицина саласына бөлінетін қаржыны көбейтуді көздеп отыр. Қаржы көбейсе, денсаулық саласындағы бірталай мәселе шешіліп, қызмет көрсетудің сапасы артады деген үміт бар. Қазіргі таңда мемлекеттік медициналық мекемелерде кезек мәселесі, дәрігерлердің жетіспеушілігі, мамандардың кәсіби деңгейінің төмендігі мен олардың нау­қас­тарға деген дөрекі қарым-қаты­насы жиі сынға ұшырап жатады. Медициналық сақтандыру жүйесі осындай проблемаларды шешуге негіз болмақ. 86. Тегін медициналық көмектің кепілді көлемі (ТМККК) түсінігі Қазақстанның әр азаматы Кепілді көлемдегі тегін медициналық көмек (ККТМК) алуға құқылы. Тегін медициналық көмек ҚР азаматтары мен қандастарға беріледі. Тегін медициналық көмек бюджет есебінен көрсетіледі және оған тиімділігі дәлелденген профилактикалық, диагностикалық және емдік медициналық қызметтер жатады. Қазақстандағы денсаулық сақтау республикалық және жергілікті бюджет есебінен қаржыландырылады. жүктеу/скачать 317.51 Kb. Достарыңызбен бөлісу: