Мектеп атауы қала облыс ғылыми жоба бағыты: Тақырыбы
Әлемнің сегізінші кереметі
жүктеу/скачать 6.42 Mb.
|
| 2.3. Әлемнің сегізінші кереметі
Қожа Ахмет Яссауи кесенесі Оңтүстік Қазақстан облысындағы Түркістан қаласында орналасқан. Оны әлемнің сегізінші кереметі деп атайды. Бұл сарайлар мен храмдар кешені, ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра тізіміне енгізілген ортағасырлық сәулет өнерінің шедеврі. Ұлы тұлға Яссауи қайтыс болғаннан соң 233 жылдан кейін Ясауи жерленген жерде керемет сұлулық пен салтанатты кесене бой көтерді. Ол бұрын-соңды болмаған қысқа уақытта – небәрі он жылда салынды! Кесене – порталдары мен күмбездері бар үлкен төртбұрышты ғимарат. Арқалы порталдың биіктігі – 37,5 метр, негізгі күмбезінің биіктігі – 44 метр, диаметрі – 22 метр. Сыртқы қабырғаларының қалыңдығы 2 м, орталық залдың қабырғалары 3 м.Ғимаратқа кіре берістің үстінде жақсы сақталған жазуда: «Бұл киелі орын Алланың сүйген әміршісі Әмір Темірдің бұйрығымен салынған» 1398 жылы Әмір Темір Алтын Орда мен оның ханы Тоқтамысты талқандады. Осы оқиғаға орай ол дала өркениетінің рухани-саяси орталығы, Ұлы Жібек жолындағы көне қалалардың бірі, қазақтың астанасы Түркістан қаласындағы тозығы жеткен Яссауи кесенесінің орнына мемориалдық кешен тұрғызуды ұйғарды. Олар Тамерланның өзі болашақ кесененің жобасын жасауға қатысқанын, атап айтқанда, ғимараттың көлемін анықтағанын, сонымен қатар кейбір сәндік бөлшектерге нұсқау бергенін айтады. 1405 жылы Темірдің қайтыс болуына байланысты кесененің құрылыс жұмыстары тоқтатылды. Қабырғаларда ағаш арқалықтардың қалдықтары мен ормандардың тесіктері әлі де көрінеді. Кесенеде Орталық Азиядағы ең үлкен кірпіш күмбездердің бірі бар, оның диаметрі шамамен 18 м.Кесенеде шартты түрде сегіз блокқа бөлінген 30-дан астам бөлме бар. Олар бір-бірімен тоғысқан өткелдер, дәліздер, әшекейленген екі қабатты баспалдақтар арқылы жалғасады. Қазандық – кесененің ең үлкен залы, басты күмбезбен жабылған алдыңғы бөлмесі. Онда көне ғибадатхана, сыйымдылығы 60 шелек, диаметрі 2,2 метр, салмағы 2 тонна болатын Тай-Қазан қола қазаны орналасқан. Аңыз бойынша, Тай қазан Қарнақ ауылында жеті сирек металдың қорытпасынан құйылған. Тай қазан – түркі тайпаларының бірлігі мен қонақжайлығының белгісі. Сонымен қатар, кесенеде кітапхана, Ясауи өмірінің соңғы жылдарын өткізген жерасты камерасы, жаңа туған нәрестелерді бағыштауға арналған шілдехана бар.Кең байтақ шаруашылық кешеніне құдық кіреді – мұсылмандар бұл құдықтан көтерілген суды қасиетті деп есептеп, Тай-Қазанды сумен толтырып, мұсылмандардың мереке күндері қажыларға тарататын; асхана, онда бидай мен қой етінен ғұрыптық тағам дайындалады; тұрғын үйлер және тіпті монша, мұнда ескі мыс бассейндер мен құмыраларды көруге болады. Өз заманының ең озық технологиясы бойынша салынған кесененің сәулеті ерекше. Бұл ғимаратты салу кезінде парсы сәулетшілері Тимуридтер империясының астанасы Самарқандтың құрылысында пайдаланылған бірқатар жаңашыл сәулет-құрылыс шешімдерін пайдаланды. Құрылысқа арнайы ерітінді мен күйдірілген қызыл кірпіш пайдаланылды. Қабырғалар мен күмбездердің сәндік әрлеуінің байлығы мен алуан түрлілігі, әдемілігімен және шеберлігімен таң қалдыратын, ғимараттар мен күмбездерді төселген мозаика, лигатурамен, геометриялық және өсімдік оюларымен, сталактиттермен, күшті бағандармен бейнеленген қабырға суреттері. және әсем мұнаралар – мұның бәрі Орталық Азияның сәулет стилінің өзіне тән белгілері қалыптасқан Әмір Темір дәуірінің сәулет өнері туралы жарқын және толық түсінік береді. Сол дәуірдегі монументалды ғимараттардың ішінде тек Қожа Ахмет Ясауи кесенесі ғана толық сақталған. Кесене 1723 жылы жоңғарлардың, 1846 жылы қоқандықтардың шапқыншылығы кезінде, сондай-ақ 1856 жылы патша әскерінің соңғы шабуылында зардап шекті. Ескерткіштің он бір жерінде зеңбірек оқтарының іздері бар. жүктеу/скачать 6.42 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|