Мүәллиф: Руһуллаһ Мусәви Хумејни Нәшр едән: чап нөвбәсчи: Биринҹи Чап тарихи: 2008 Тираж: 3000

Риҹа

Сәһв вә инсаны алдадан ишләрдән бири дә гүрур вә Аллаһа риҹаны бир-бириндән ајыра билмәмәкдир.

Аллаһын ҝениш рәһмәтинә вә сәрилмиш немәт сүфрәсинә мәрифәт вә иманы олан кәс, риҹа һалындадыр. Һәмән мәрифәт, ону әмәлләрини пакламаға вә әхлагыны сафлашдырмаға, Мөвла вә Немәт саһибинин әмрләринә итаәт етмәјә дәвәт едир. Амма, гүрур саһиби олан кәс, мәрифәт вә ҝөзәл әхлаглар әлә ҝәтирмәкдән вә салеһ әмәлләр етмәкдән ҝери галыр.

Риҹа саһибләри исә әмәлләриндән ҝери галмыр, бәлкә онларын ҹиддијјәтләри башгаларынкындан да чохдур. Амма, онлар өз әмәлләринә архајын дејилләр. Бәлкә онларын етимадлары әмәл етмәклә јанашы, Аллаһадыр. Чүнки, һәм өз гүсурларыны, һәм дә Аллаһын ҝениш рәһмәтини билирләр.

Мәғрур вә гүрурлу шәхсләри, тохум сәпиб, әкмәк вә әкинчилик әвәзинә лазымсыз ишләрлә, ејш-ишрәтлә мәшғул олуб, ҝүнләрини тәнбәлликлә кечириб вә “Аллаһ бөјүкдүр, тохумсуз да мәһсул верә биләр” дејән шәхсләрә охшатмаг олар. Неҹә ки, «Кафи» китабында ҝәлиб; рави дејир: имам Садигә (ә) әрз етдим: «Ҹамаатдан бәзиләри Аллаһа гаршы ҝүнаһ едирләр вә дејирләр ки, биз үмидварыг вә о һалда галырлар вә дүнјадан да о һалда ҝедирләр». Имам бујурду: «Онлар арзуларла јашајан кәсләрдирләр, јалан дејирләр, онлар үмидвар дејилләр. Бир кәсин әҝәр бир шејә үмиди олса, ону әлә ҝәтирмәк истәјәр вә онун далынҹа ҝедәр вә әҝәр бир кәс, бир шејдән горхса, ондан гачар.»¹

Инди еј әзиз! Өз нәфсинин һалыны мүталиә ет вә нәфсинин сәмәрәсиндән өзүнү ајырд ет, ҝөр һансы тајфадансан? (салеһ әмәлләр етмәклә јанашы өз әмәлләринә архајын олмајыб, Аллаһа үмид едәнләрдән, ја шејтан вә нәфсин тәләсинә дүшәрәк, өз әмәлләри илә мәғрур оланлардан?)

Ҝөрәсән, Аллаһын бөјүклүјү, рәһмәтинин әзәмәти, ҝениш мәғфирәти, бағыш вә әфви бизи, о Мүгәддәс Зата үмидвар едиб, ја шејтани гүрура дүчар олмушуг вә Һәггдән вә Онун ҹәмал вә ҹәлал сифәтләриндән гафил олмушуг вә ахирәт ишләрини јүнҝүл тутмаглыға дүчар олмушуг?²

Горху

Һәдисдә вар ки, «Инсан ҝүнаһ етдији үчүн, онунла беһишт арасынла олан фасилә, јерлә ҝөјүн арасында олан фасиләдән чохдур. Һәр вахт ҝүнаһлардан пешиман олараг, Аллаһ горхусундан ағласа, беһиштлә онун арасындакы фасилә јахынлашар вә бу киприклә ҝөзүн арасындакы фасилә кими олар...»^{1 2}

Бизим гүдрәтлиләрдән горхмағымызын сәбәби будур ки, тәкҹә онун гүдрәтли олдуғуну хәјал едирик. Амма инсан гүдрәти, Аллаһын гүдрәти вә һәр шејин Аллаһ тәрәфиндән олдуғуну биләркән, даһа башгасындан горхмур. Бизим, (башгаларындан) горхуларымызын сәбәби будур ки, биз баша дүшмәмишик ки, гүдрәт бирдир вә о гүдрәт дә бизим һамымызын хејринәдир. О гүдрәт, бүтүн фәрдләрин, ҹәмијјәтин вә бүтүн бәшәријјәтин хејри үчүндүр. Биз әҝәр, һәгигәтән бу мәнаны дәрк етсәк вә мүшаһидә етсәк ки, һәр нә вар Аллаһдандыр вә һәр нә вар бизим хејримизәдир вә тәрбијәмиз үчүндүр бу мәсәләләр һәлл олар.¹

Риза

Неҹә ки, мәлум олду, инсан фитри олараг Мүтләг Камал олан Һәггә ашигдир (әҝәр буну өзү билмәсә дә) вә неҹә ки, Мүгәддәс Заты, Мүтләг Камил билсә, ҹәмал вә ҹәлал сифәтләрини камил билсә, еләҹә дә Һәггин ишләрини ҝөзәл вә камил ҝөрәр. «Мүтләг ҝөзәлликдән башга, мүтләг ҝөзәллик тапа билмәмәји» ҝөзү илә ҝөрәр вә мүшаһидә едәр.

Бәс, Һәггин Мүгәддәс Затына тапдығы ешг вә разылығы (мүтләг камиллијин лазимәси олдуғу үчүн) бүтүн вүҹуду илә тапар.

Белә бәндә, Аллаһ Тәала тәрәфиндән ҝөрдүјү вә Она нисбәт вердији һәр шејә разылыг нәзәри илә бахар, Һәгг Тәаладан вә Онун ишләриндән разы олар. Аллаһдан гејрисинә вә она бағлы олан шејләрә исә нифрәт едәр.

Билмәк лазымдыр ки, риза вә башга нәфсани камилликләр үчүн чохлу мәртәбәләр вә дәрәҹәләр вардыр.

Ризанын биринҹи мәртәбәси одур ки, инсан Аллаһ рүбубијјәти вә тәрбијәси алтына дахил олдугдан сонра, бу илаһи тәрбијәјә разы ола. Бунун әламәти одур ки, тәклифин чәтинлији она ағыр ҝәлмәмәкдән әлавә, илаһи әмрләрә шад вә разы ола, ону ҹан вә үрәклә гаршылаја, шәриәтин гадаған етдији ишләрдән гача вә онлара нифрәт едә. Өзүнүн бәндәлик мәгамына вә Һәггин мөвла олмасына севинә.

Ризанын икинҹи мәртәбәси, Һәггин гәза вә гәдәринә разы олмагдыр. Јәни, гаршыја чыхан ишләрә; истәр хошаҝәлән олсун ја хошаҝәлмәз, разы олмаг вә Һәгг Тәаләнын она мәрһәмәт бујурдуғу; истәр бәла вә хәстәликләр вә севдикләринин арадан ҝетмәси олсун, истәрсә дә онун мүгабилиндә олан шејләр олсун, онун јанында бунларын һеч бир фәрги олмасын вә онларын һәр икисини, Аллаһ Тәаланын әта етдијини һесаб етсин вә онлара разы олсун.

Әҝәр инсанын Һәгг Тәаланын өз бәндәсинә рәһмәт вә меһрибанлыг мәгамына мәрифәти олмаса вә Аллаһын бу аләмдә мәрһәмәт етдији һәр бир шејин бәндәләрин тәрбијәси үчүн вә нәфси камиллији үчүн олдуғуна иманы олмаса, ризанын бу (икинҹи) мәгамы һасил олмаз. Ола биләр ки, инсан фәгирлик вә касыблыгла өз зати камал мәгамына чатсын вә ола биләр ки, хәстәлик вә зәифликлә әбәди сәадәтә чатсын.

Бәли, Аллаһын мәһәббәти ҹазибәсиндән бәһрәләнәнләр вә мәрифәт нуру илә үрәкләри нурани оланлар, һәмишә Һәггә үрәкләри хошдур вә Онун разылығы илә мәнусдурлар. Онлар бизим кими дүнја зүлмәтиндә батмајыблар вә фани дүнјанын ләззәт вә шәһвәтләри, онларын һалыны дәјишдирмир.

Еј әзиз! Мүтәал Аллаһ, Өз гәзасыны (олаҹағыны) иҹра едәҹәк, истәр биз ону кәраһәтлә вә истәр разылыгла гаршылајаг. Илаһи тәгдир, бизим истәјиб-истәмәмәјимәзә, кәраһәт вә ја разылығымыза бағлы дејил. Илаһи әмр вә гадағанлары гәзәб вә кәраһәтлә гаршыламагдан бизә галан, јалныз иманын үрәјимиздән алынмасы олаҹагдыр.

Рәвајәтдә вар ки, имам Садигә(ә) әрз олду: - Мө’минин мө’мин олмасы нәдән билинәр? Бујурду: - Аллаһа тәслим олмағы вә она варид олан хошаҝәлән вә хошаҝәлмәз ишләрә разы олмаглығы илә.^{1 2}

Мүмкүндүр, һәгг бир иш, аҹы дад дәстәсиндә ҝәлә. Амма, һәгг ардынҹа олан вә Аллаһ разылығы үчүн иш ҝөрән кәс, ҝәрәк фикирләшмәсин ки, она нә дедиләр вә нә дејирләр. Ҝәрәк, Аллаһы нәзәрдә тутсун вә Аллаһ үчүн ишләсин. Һәр кәс һәр нә истәјир десин, јахшы ишләрин дә мүхалифләри вардыр. Сиз ишләринизин Аллаһ јанында јахшы вә абырлы олмасы барәсиндә дүшүнүн.³