Металл материалдары
Қызуға берік болаттар мен қорытпалар
жүктеу/скачать 6.13 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 14.1 Құрал- саймандық болатты класқа бөлу
| 13.11 Қызуға берік болаттар мен қорытпалар
Қызуға беріктік дегеніміз - материалдың жоғары температурада пластикалық деформациялану және бұзылуына қарсылық көрсетер қабілеті. Қызуға берік материалдардан жоғары температурада пайдаланатын бұйымдар, бөлшектер ( бу және газ жіберетін құбырлар, қазан бөлшектері) дайындалады. Жоғары температурада дайындалатын материалдар құрылымындағы дара түйіршіктің бойында дислокациялардың өздігінен жылжу құбылысы кездеседі. Мұндай құбылыс материалдың істен шығуына әкеліп соғады. Сондықтан қызуға берік материалдар өндіруде осы құбылысты туғызатын факторлар есепке алынады. Мысалы, автомобильдің іштен жанатын двигателін жасайтын болат сильхром деп аталады. Сильхром- хромдыникельді болат, жұмыс атқару қабілеті 500... 600 0С-қа дейін жарамды. Жұмыс температурасы одан жоғары жағдайда 7000С-қа дейін хромдыникельді аустениттік болат пайдаланылады. Қызуға беріктігін көтеру мақсатымен аустенитті болаттар қосымша вольфрам, молибден, ванадий т.б. элементтермен легірленеді. Сильхром топты болаттардың кейбір маркалары: 4Х9С2, Х6С т.б. 14 ҚҰРАЛ - саймандық БОЛАТТАР МЕН ҚОРЫТПАЛАР Құрал - саймандық деп көміртекті және легірленген, қаттылығы жоғары (60 - 65НRС) болат аталады. Конструкциялық болатқа қойылатын талаптан өзгеше, құрал - саймандық болатқа атқаратын жұмысына байланысты тозуға төзімділік, жоғары температурада қаттылығын сақтау үшін қызуға төзімділік қажет. Жоғары қаттылығы мен тозуға төзімділігін қамтамасыз ету үшін мұндай болаттың құрамындағы көміртегінің мөлшері 0,7... 1,2% аралығында алынады. 14.1 Құрал- саймандық болатты класқа бөлу Құрал - саймандық болат қасиетіне және қолданылуына қарай бөлінеді. Негізгі қасиеті қызуға төзімділігі деп қаралады. Қасиеті бойынша қызуға төзімсіз, қызуға жартылай төзімсіз және қызуға төзімді болып ажыратылады. Қызуға төзімсіз тобына қаттылығы мен тозуға төзімділігі шыңдау арқылы арттырылған, көміртекті және легірленген (3-4% легірлеуші элементтер) болат жатады. Қызуға жартылай төзімсіз тобына орта және жоғары легірленген (хроммен), құрамында көміртегі 0,6-0,7%-дан астам, 4-18% Cr енгізілген болаттар жатады. Қаттылығы шынықтыру мартенситін алу арқылы көтеріледі. Бірақ босату нәтижесінде үстем легірленген цементит және арнаулы карбидтердің түзілуінің арқасында болат қаттылығын 300...500°С дейін сақтайды. Қызуға төзімді тобына жоғары легірленген (легірлеуші элементтер – Cr, W, V, Mo, Co) болат жатады. Мұндай болаттың қаттылығының көтерілуі - мартенситке шынықтыру және жоғары температурада 500...625°С босату кезінде легірлеуші элементтерден туындаған күрделі карбидтердің бөлініп шығуының арқасында нығаюында. Бұл топтағы болаттар шапшаң кескіш болат деп аталынады. Құрал-саймандық болат қаттылығы мен тұтқырлығына қарай топтастырылуы мүмкін. Қаттылығы жоғары болаттың тұтқырлығы төмен, сол себепті мұндай болат соққы күші түсетін құрал – сайман жасауға жарамайды. Қаттылығына қарай құрал - саймандық болаттар келесідей ажыратылады: а) қаттылығы жоғары және тозуға төзімді болаттар; б) тұтқырлығы көтеріңкі болаттар. Бірінші топқа (а) шынықтырылып, босатылғаннан кейінгі қаттылығы НRС 58...65 дейін көтерілген, құрамында 0,7...1,5% көміртегі бар болат жатады. Тұтқырлығы 10 Дж/см2 жуық. Екінші топқа (б) құрамында 0,4...0,7% көміртегі бар болат жатады. Шынықтырылып, босатқаннан кейін мұндай болаттың қаттылығы НRС 45...50. Тұтқырлығы құрамына қарай 20...80 Дж/см2 өзгереді. Қолданылуына қарай құрал- саймандық болаттар: - кескіш құралдық болат; - суық деформацияланатын штампты болат; - ыстық деформацияланатын штампты болат; - өлшеуіш құралдық болат болып бөлінеді. жүктеу/скачать 6.13 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|