Таблица 1. Базы данных (БД) по вредным веществам швейного производства

Таблица 1. Базы данных (БД) по вредным веществам швейного производства

1. Окружающая среда и устойчивое развитие в Казахстане //Серия публикаций ПРООН Казахстан, NUNDPKAZ 06, Алматы.: 2004. – 210 с.

2. Карпенко В.А. Разработка системы контроля состояния атмосферного воздуха на предприятиях фосфорной подотрасли: автореф. канд. тех. наук – М.: 1992. – 154 с.

3. Егоров Ю.А., Никольский В.С., Суздалева А.А. Экологический мониторинг в регионах атомной электростанции //Инженерная экология. – 2001. №1. – С.10-15.

4. Берчик В.П., Пакшин А.А., Евтеров А.С., Игнатьев А.А., Косяков С.И. Экспертно-расчетная оценка обстановки при радиационной аварии и защитные мероприятия на загрязненной территории //Атомная энергия.– 2000. - Т.89, вып. 6, – С.500-504.

5. Егоров Ю.А. Основные принципы организации и ведения экологического мониторинга в регионе нормально работающей атомной станции //Экология регионов атомных станции. вып. 3. –М.: АЭП, 1995. С.200-08.

6. Польский О.Г., Соболев А.И. Информационно-аналитическая система радиоэкологического мониторинга г. Москвы //Проблемы управления качеством окружающей среды городов: науч.-практ. конф. при РАН, 11-14 апрель. – 1995. – С.77-82.

7. Концептуальная модель базы данных системы контроля и учета источников ионизирующих излучений //Козлов А.А., Соболев И.А., Соболев А.И, Хомчик Л.М. – М.: Энергоиздат, Технический прогресс в атомной промышленности. Серия: Изотопы в СССР, вып. 75, 1989/90. С.28-37.

8. www. Goskom Ecology. Мониторинг окружающей среды. 12.01.2005. –9 с.

9. Углов В.А., Умяков П.Н. Мониторинг окружающей среды текстильных предприятий //Текстильная промышленность. – 2000. №1. – С.34-36.

10. Мазур И.И., Молдаванова О.И., Шишов В.Н. Инженерная экология. – М.: Высшая школа, 1996. Т. 1, 638 с., Т. 2, 656 с.

11. Измерение в промышленности. Справочник в трех книгах //Под. ред. проф. докт. П.Профоса. Перевод с немецкого под редакцией проф. докт. техн. наук Д.И.Агейкина. – М.: Металлургия, 1990. –500 с.

12. Широков И.Б., Шабалина О.В. Экологический мониторинг: измерение радиуса зон загрязнения приземного слоя атмосферы вблизи промышленных объектов //Инженерная экология. – 2004. №5. – С.51-58.

13. Джефферс Дж. Введение в системный анализ применения в экологии. Пер. с англ. – М.: Мир, 1981. – 253 с.

14. Перегудов Ф.И., Тарасенко Ф.П. Введение в системный анализ. – М.: Высшая школа, 1989. – 368 с.

15. Экодинамика и экологический мониторинг Санк-Петербургского региона в контексте гло-бальных изменений. //Под ред. Кондратьева К.Я., Фролова А.К. – Санкт-Петербург: Наука, 1996. – 300 с.

ӘӨЖ 687.17

Сән айналымы оны болжауға мүкіндік береді. Сәнді зерттеушілердің пікірі бойынша болжам деп – арнайы ғылыми зерттеулер нәтижесінде даму көрінісінің құбылысы. Яғни болжам – нысанның болашақтағы мүмкіндіктері немесе альтернативтік дамуының жалпы және мерзімде жүзеге асуындағы ғылыми дәлелденген пікірлер.

Болжамның негізгі түрі уақыт айырмашылығы арқылы анықталады.

1. Жедел – 1 айға дейін.

2. Қысқа мерзімді – 1 айдан – 1 жылға дейін.

3. Орта мерзімді – 1 жылдан – 5 жылға дейін.

4. Ұзақ мерзімді – 5 жылдан – 15 жылға дейін [1].

Сәндегі болжам өнеркәсіп тұтынушылары арқылы өзекті болып отыр. Нәтижелі болжамдар жасау үшін бірінші:

• 
  өндіріс көлемін жоспарлау қажет
  
• 
  жаңа технологияларды меңгеру және жаңа сәнді үлгілердің шығу мүмкіндігін ескеру
  
• 
  жаңа құрылымдарды ойлап табу және тайдалана білу, т.б.
  

Дизайнда жобалаушы-болжам (дизайн – болжам) деген түсінік бар. Жаңа бұйымдарды жобалау барысында бірінші болжам жасау сатысынан өтеді. Нысанның жобалық болжамы – зат болып табылады. Сол себептен де киімдегі болашақ сәнді тенденцияларды болжау жобалық болжамға жатқызуға болады. Келешектегі болжаудың негізі болып 3 өзара толықтырушы ақпараттық қайнар көз бар, яғни:

1. Болжап отырған құбылыстың болашағына белгілі бір процестер мен құбылыстар арқылы ұқсастықтарды құра отырып баға беру. Яғни костюмдегі сәнді болжаған кезде жаңа тенденциялардың әртүрлі өнер түрінде: формальді - эстетикалық тілдерін сәулет, мүсін, сыршырай, компютерлік жобалау және т.б. үйрету тиімді. Оларды зерттей отырып ұқсастықтарын айқындау жемісті жұмыс нәтижесін береді.

2. Өткен шақ пен қазіргі таңдағы тенденциялардың бәрімізге белгілі даму заңдылықтарын шартты түрде келешекте жалғасуы.

3. Үлгі жасауда күтілетін және қаланатын тенденциялардың құбылысы, белгілі дамыту болашағы. Дизайнда мұндай үлгіні – футуржоба деп аталады. Мұндай құбылысты авангардтық киім дизайнерінің коллекцияларында көруге болады.

Сәнді болжау мен анықталған болжам жасауда көптеген көзқарастар мен мүмкіндіктер бар. Кейбіреулер сәннің дамуында нақты анықталған ырғақтың жоқтығын айтып, оны тек табиғи құбылыс десе, кейбіреулер сәннің дамуында қатал заңдылықтардың барына және оның нақты болжамын математикалық үлгілеу әдісін қолданып есептеуді талап етеді.

Сәннің болжамын жасауда екі түрлі ұстаным бар:

1. Жеке сәнді нысанның болжамымен байланысты. Киім дизайнында – оның пішіні мен құрылымдық элементтерінің болжамы. Бұндай үйлесімділікті немқұрайлылық деп атауға болады. Яғни мұнда тек костюмнің пішіні ғана зерттеледі. Бұл жағдайда сәнді болжау әдісі уақыт аралығында костюмнің пішінінің құрылымдық өзгеру заңдылықтарын және анықталған уақыт аралығында костюм пішінінің дамуын талдау, мобильді түрдегі киім бөлшектерінің (түс, ою, өрнек, әрленуі) ауысуына қарағанда сәннің тұрақтылық заңдылықтарын анықтау. Бұл талдаудың нәтижесін шығару үшін оны жаңа косюмде қолдануға болады. Костюм пішінінің құрылымы бекітілген, бірақ қарапайым үш пішіннің: тік бұрыш, трапеция және сопақшаның бірінде көптеген ақпараттар жиынтығы болуы мүмкін. Осы пішіндердің негізі костюм элементтерінің (белдемше, көкірекше, жең) бірі, мұндайда осы элементтердің ұзындығы және ені ескерілуі тиіс.

Осы көрсеткіштер арқылы жобаланушы бұйымның ұзындығы мен ауданының өзгеру графигі құрылады. Содан соң, бос теориялық немесе пішінделген «сән үлгісі» - ырғақты қозғалыстың сәнді киім пішінінің үлгісі (математикалық моделі) құрылады және сән айналымы анықталады. Костюм пішінінің дамуы болашақта экстраполяциаланады, костюм пішінінің құрылымы жобалаушыға анықталған уақыт аралығында болжанады, яғни қандай да бір силуэттің қайталануы анықталады. Осындай жүйе арқылы костюмнің түстік шешімін де анықтауға болады. Бұндай болжам жасау көп сын туғызады. Себебі, онда тек бір ғана іске асу амалы – инновациялық – дәстүрлік, болашаққа деген бір ғана ақпараттық көз қарастырылады.

Ал ең басты кемшілік бұрыңғы сәннің құндылығы туралы ешқандай ақпарат берелмейді, яғни тек зерттелінетін бір ғана компонент сән құрылымы – сәнді нысан және т.б. компонентер (сәнді үлгіқалыптар, сәнді мағыналар, сәнді тәрбие) бұның бәрі зерттеусіз қалады.

2. Сәнді болжауда көбірек жемісті нәтиже беретін – ол сәннің барлық құрылымдық компоненттері: адамдардың өмір сүру бейнесі мен олардың тұтыну аспектілерінің әр түрлерін болжау. Қандай да бір жаңа зат тұтынушының талабы бойынша бастау алады, жаңа заттарды, сәнді құрушылар тұтынушылар болып табылады. Сол себептен де сәнді болжау әлеуметтік тұтынушылар болжамымен сәйкестену қажет. Сән болашағын негізгі әлеуметтік болжам: өмір сүру бейнесінің болжамы, демографиялық болжамы, жұмыста бастық пен жұмышылар ара-қатынасы, білім алу деңгейінің болжамдары және т.б.

Әлеуметтік болжамдар сұрақ-жауап алудан басталады (ол қоғамның қажеттіліктерін болашақта даму, тәрбие дәлелі және т.б.) адамның немесе әлеуметтік топтың, мекендеген тұрмысын, өмір сүру бейнесінің құрылымы мен мінез-құлқын зерттеп отырып болжайды.

Толық ақпараттық жиынтық болашақ сәнді болжауға мүмкіндік береді. Батыстық үлкен фирмаларда болжаммен айналысатын арнайы мамандар бар, оларды «тренд-скаут» деп атайды. Олар көше сәнінің түрлерін, сәнді ойын-сауық, би кешендеріне, түнгі клубтарға, примераларға, адамдар көп жиналатын жерлерге (рок-концерттерге, стадиондарға, сауда үйлеріне және т.б.) барады. Осылай олар адамдар арасындағы сәнді тенденцияларды анықтайды, оның нәтижесінде болашақ сәнді болжауға үлкен мүмкіндік туады.

Жастар сәнін болжау үшін жүргізілетін эксперименттер, дизайнер-зерттеушінің мақсаттары мен міндеттеріне сай жүргізіледі, сондықтан олар прагматикалық және ситуациялық сипатта болады. Жастар сәнін болжам жасау барысында анықталған факторлар мен заңдылықтар негізінде графиктер үлгісі жасалынды. Қазіргі кезде сәнді зерттеушілер сәнге, стилдерге болжам жасаудың бірнеше үлгісін қарастырады, олар біздің пікірімізше «ықтималды үлгілер» сипатында болады. Бұл үлгілер дизайнерлердің қажеттілігін қанағаттандыруға бағытталған, сондықтан гипотезалар құру мен қортындылар жасауға мүмкіндік береді және сәннің жалпы теориясын алмастырады.

Қазіргі заманғы экономикалық жағдайлар, жеңіл өнеркәсіп салаларында қызмет ететін дизайнерлерге жаңа талаптар қойылуда. Кәсіпорын тиімділігі көп жағдайда, өнімнің көркемдік және конструктивтік шешімдеріне тікелей байланысты. Кәсіпорын дизайнерінің еңбек өнімділігі, яғни идеяларды жылдам жүзеге асыруы, сұраныс пен сән өзгерістеріне жылдам жауап табу мүмкіндігін тудырады.

Тұтыну тауарлары нарығында бәсекелестіктің күшеюіне байланысты, шығармашылық еңбектің тиімділігін көрсетуге талпыныс артты. Ол үшін жаңа шешімдер іздеуді, рационалды ұйымдастыратын бірқатар әдіс-тәсілдер және әдістемеліктер жасалынды, олар адамның ойлау қабілетін шабыттандырып, адамның шығармашылық қабілеттерін толық жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Тігін саласындағы мамандықтардың ерекшеліктері мынада: маманнан жаңа идеяларды тұрақты түрде жылдам жүзеге асыру, оларды нақты материалмен тексеру, материалдық өнімнің – тауардың алуан түрін көптеген қасиеттермен шығару. Сондықтан, киімнің жаңа үлгілерін жобалау үдерісінде болжам жасау тәсілдер мен әдістер кеңінен қолданылады.

Сериялық өндіріске жарамды және бәсекеге қабілетті жаңа өнім түрін тұтынушыларға ұсыну үшін, көптеген «техникалық идеяларды» жүзеге асырып, бірнеше балама (альтернативті) шешімдер табу керек. Статистика көрсеткеніндей, үлкен сұранысқа ие болатын бір өнім түрін шығару үшін, кемінде 50-60 жақсы болжам жасалған идеялар болуы керек, оларды нақты кәсіпорын немесе нысан ішінен, сонымен қатар сырттан да алуға болады.

Сыртқы қайнар көздеріне тұтынушылар сұранысын зерттеу, қатардағы және потенциалды тұтынушылардың идеяларын алу, бәсекелес кәсіпорындардың іс-тәжірибесін пайдалану, сұранысты болжамдау жатады.

Кейінгі жылдары киім гардеробының ұлғаюына және тұтынудың артуына, сонымен қатар халықтың кең көлемде ақпарат алуына байланысты әр түрлі әлеуметтік және әртүрлі жастағы тұрғындардың эстетикалық, эргономикалық талаптары өсті. Олар заттардың сапасына, ассортиментіне қатаң талаптар қоя бастады. Бұл талаптарды тауарларды үлгілеу, конструкциялау, өндіру және өткізу үдерістерінде есепке алу – халықтың әртүрлі топтарының тігін бұйымдарына сұраныстарын толығырақ қанағаттандырудың алғы шарттарының бірі болып табылады.

Киім дизайнының киімді үлгілеуден айырмашылығы мынады: дизайнда жеке міндеттер қойылмайды, ол жалпы мәселелер қойып, оларды шешуге тырысады. Бұл мәселелер сән тенденциясына қатысы болмауы мүмкін, ол адамның қоғамдағы тіршілік әрекетіне қатысты болады. Егер киімді үлгілеу, жақсы пішін, мүсінге киімнің жарасуын, сол уақыт кезеңіне сәйкес болуын (кейде өте қысқа мерзімге), мақсат ететін болса, ал киім дизайны кейде әдейі «пішінді бұзады» (деконструкция тәсілі), драпировканың қарапайым тәсілдерін ұсынады, классикалық европалық дәсүрдегі үлгілеуге сәйкес келмейтін идеялар ұсынады.

Дизайн, сәннің даму тенденцияларын жаңа бағыттар жасайды. Ескіше түсінік бойынша, үлгілеу киім жасаудың жаңа тәсілдерін шығармайды, ол жиі «ұмытылған ескілерді» болжам жасау арқылы қайта тірілтеді, негізгі шығармашылық бастау ретінде ретро сәнді, тарихи және ұлттық киімдерді пайдаланады.

Сәндегі ескі сәннің қайта сән әлеміне оралуы бұл қалыпты құбылыс. Әрбір ұмыт болған сән қандай да бір уақыт аралығында қайта сән шыңына шығап сәнді деген атқа ие болады. Әрине ол бұрыңғы ескі қалпында оралмайды, оны уақыттың әсері түрлендіріп жібереді.

Бұйымның сәнділігі ассортиментке сұранысы шартты шешім. Сол себепті жастар сәнін ұзақ мерзімге болжау мүмкіндігі ең басты мәселеде тұр. Бұл тұрғыда сөз болып отырған жастар сәнін келешекке бастан аяқ болжап беру ғана емес, сәннің күтілетін негізгі даму тенденцияларын және жаңа өнеркәсіптік технологияларды дер кезінде дайындау, осы тенденцияларды жаңа шикізатпен материалдарды анықтау үшін қажет.

Ірі қалалардың экономикалық сарапшыларының айтуы бойынша: сән – ол өнер туындысы, оның басты мақсаты адамдарды таңқалдыру. Бұл тұжырым бойынша сәннің болжамын жасауға және оны ұзақ мерзімге жоспарлауға болады.
ӘДЕБИЕТ

1. 
   Пармон Ф.М. «Композиция костюма одежды, обувь,акссесуары» -М.: «Феникс» 2005 г.
   

УДК 687.7.022.7

Жүргізілінген зеріттеу нәтижесінде төмендегідей жәйттер анықталды:

1. Құрғақ жылуұстағыштарға жүргізілген -75ºС-тан, +75ºС аралығында жылу өткізгіштік коэффициенті өседі. Айтар бір нәрсе, кері температуралар дипазонында (-75ºС-тан, 0ºС-қа дейін) жылу өткізгіштік коэффициентінінің, оң температура кезіндегі (0ºС-ден, +75ºС-қа дейін) өсіммен салыстырғанда едеуір өскені (орташа 17%-ке) байқалады (А-суретте).

2. Ылғал жылуұстағыштардың жылу өткізгіштік коэффициенті, кері таңбалы температур аймағында құрғақ жылуұстаыштарға қарағанда орташа 26 есе және оң таңбалы температуралы аймақта (Б-сурет) 10 есе үлкен. Кері таңбалы температура аймағындағы ылғал жылуұстсғыштарда, ылғал мұз күйінде болатын кезінде, жылу өткізгіштік коэффициенті айтарлықтай төмендейді, ал оң таңбалы аймақта, су мұзға айналатын жерде, коэффциент өседі. Бұл тенденция температураға байланысты мұз және судың жылу физикалық қасиеттерінің өзгеруімен анықталады [4].

3. Құрғақ және ылғал үлгілердегі жылу өткізгіштік коэффициентінің өзгеруіне теңіз суының тұзды қанығуының әсері бірдей емес. Құрғақ жылуұстағыштардың теңіз суымен қанықтылығы төменгі температуралар облысында жылу өткізгіштік коэффициентінің 22%-ке өседі, бұл жылуұстағыштар құрамындағы талшықтар бетінде теңіз тұзды кристаллдарының түзілуі және кондуктивті жылу алмасу үлесінің ұлғаюымен байланысты. Температура 10ºС-тан жоғары өсуімен, жылуұстағыштардың коэффициенттері өзгеруіне теңіз тұзының әсері оншалықты емес, ол температура оң таңбалы болғанда жылуұстағыштағы конвективті жылу алмасудың өсуімен байланысты (А-сур.). Ылғал жылуұстағыштардың тұзды сумен қанықтылығы, тұщы суға малынған жылуұстағыштарға қарағанда, олардың жылу өткізгіштік коэффициентінің төмендеуіне әсер етеді. Бұл кезде, кері таңблы температурада теңіз тұзымен қаныққан ылғал үлгілердің жылу өткізгіштік коэффициенті, тұщы суға малынған жылуұсағыштарға қарағанда орташа 25%-ға, ал оң таңбалы кезінде 16%-ға кіші (Б-сур.). Бұл судың минералдығы өсуімен оның жылу өткізгіштігі төмендеуі мен теңіз мұзының тұщы судан жылу өткізгіштік коэффициентінің аздығына байланысты [4].

Алынған мәндер Каспий теңізің қайраңды аймағындғы метрологиялық жағдайында қолданылатын арнайы киімнің жылуды сақтаудың өзгеруін болжауға мүмкіндік береді.

А- құрғақ жылуұстағыштар Б- Ылғалды жылуұстағыштар

1. Бузов Б.А., Никитин А.В. Исследование материалов для одежды в условиях пониженных температур. –М.: Легпромбытиздат, 1985.

2. Колесников П.А. Основы поектирования специальной одежды. –М.: Легкая индустрия, 1971.

3. Платунов Е.С. Теплофизические изменения в монотном режиме. –Л.: Энергия, 1973.

4. Винников С.Д., Проскуряков Б.В. Гидрофизика. Л.: Гидрометоиздат, 1988.

УДК 66.071.71

Полезная площадь верхних этажей зданий соборов и музеев, галерей искусств, церквей, библиотек и магазинов по продаже изделий из кожи и меха используется в прямом назначении, а их подвальные помещения отводятся для хранения экспонатов, картин, книг и изделий из кожи и меха.

Для поддержания относительной влажности воздуха на должном уровне в небольших соборах, зданиях музеев, хранилищах изделий из кожи и меха нами было предложено использовать подвесной малогабаритный адсорбер /10,11/, который заправлялся природным цеолитом Казахстана.

В крупных соборах, картинных галереях и музеях целесообразно проводит осушку воздуха, подаваемого в помещения, в многосекционном адсорбере с псевдоожиженными слоями природного цеолита.

В многосекционном аппарате (внутренний диаметр 150 мм) псевдоожиженные слои цеолита создавались на трех тарелках. Дисперсный материал перетекал с верхней тарелки на нижние, затем в приемник через перетоки, имеющие поддерживающие диски с регулируемым зазором между диском и нижним срезом трубки.

В аппарат дисперсный материал подавался тарельчатым питателем, псевдоожижался воздухом, нагнетаемым через систему газодувкой. Расход воздуха измерялся с помощью диафрагмы и дифференциального манометра. Гидравлическое сопротивление аппарата и псевдоожиженного слоя измерялось также дифференциальными манометрами.

Регулирование расхода твердой фазы производилось изменением величины зазора между тарелкой питателя и выходным патрубком бункера в его нижней части, а также изменением числа оборотов тарелки питателя.

Расход твердой фазы измерялся взвешиванием материала, собранного в приемнике.

В ходе эксперимента выяснилось, что переток, снабженный поддерживающим диском, часто забивается. Это привело к нарушению режима работы многосекционного аппарата.

В связи с этим нами предложена конструкция сдвоенной ситчатой тарелки (рис.1). На рис.2 представлен вид на тарелку сверху. В период псевдоожижения прорези, сделанные в тарелках, удалены друг от друга на 90˚. А в период выгрузки частиц из псевдоожиженного слоя нижняя тарелка поворачивается на 900 и прорези размещаются друг над другом; происходит выгрузка частиц из слоя. После завершения выгрузки материала нижняя тарелка возвращается в исходное состояние.

музеях и в помещениях картинных галерей.

На рис. 3 представлена схема регулирования относительной влажности воздуха в крупных соборах, музеях и в помещениях картинных галерей.

Трехсекционный аппарата (внутренний диаметр 150 мм) с псевдожиженнными на сдвоенных ситчатых тарелках слоями (h=0,05 м) природного цеолита Казахстана (размер частиц 3-4 мм) при расходе твердой фазы V=1,353·10-6 м3/c и расходе газа G=0,0675 кг/с обеспечил температуру точки росы подаваемого в помещение воздуха tp=-20˚С, что соответствует относительной влажности воздуха φ=4,41% (абсолютная влажность 0,9 г/м³).

Оптимальная относительная влажность в помещении 48-50%. Это достигается изменением количества тарелок в аппарате и расхода газовой и твердой фаз.

В основных и подвальных помещениях, хранилищах музеев, галерей искусств, церквей, архивов библиотек, изделий из кожи и меха не происходило образование плесени и пятен, а также было предотвращено образование коррозии на поверхности металлических изделий (экспонатов).

ЛИТЕРАТУРА

1. Экологический кодекс Республики Казахстан. – Алматы, 2007. 172 с.

2. Дубинин М.М. Физико-химические основы сорбционной техники. – М., 1935.

3. Кельцев Н.В. Основы адсорбционной техники. – М., 1984.

4. Соколов В.А., Торочешников Н.С., Кельцев Н.В. Молекулярные сита и их применение. – М., 1964.

5. Брек Д. Цеолитовые молекулярные сита. – М., 1976. 783 с.

6. Романков П.Г., Лепилин В.Н. Непрерывная адсорбция паров и газов. – Л., 1968. 228 с.

7. Серпионова Е.Н. Промышленная адсорбция газов и паров. – М., 1969. 419 с.

8. Жданов С.П., Егорова Е.Н. Химия цеолитов. – Л., 1968. – 158 с.

9. Чигаркин А.В. Геоэкология Казахстана. Алматы, 2006.-414 с.

10. Чоманов У.Ч., Коштанов К.Б., Акынбеков Е.К. Моделирование и улучшение метеоусловий в помещениях картинных галерей, музеев и церквей // Механика и моделирование процессов технологии. – Тараз, 2008. – № 1. – С. 82-86.

11. Акынбеков Е.К., Коштанов К.Б., Ораз Г.Т. Адсорбер подвесной// Труды VI Международной конференции «Проблемы науки и образования в современных условиях», посвященной 15-летию Южно-Казахстанского гуманитарного института им. М. Сапарбаева.Том 2, Шымкент, 2009,С. 7-12.

УДК 332.01:685
ПРОБЛЕМЫ УПРАВЛЕНИЯ КАЧЕСТВОМ И КОНКУРЕНТОСПОСОБНОСТЬЮ ПРОДУКЦИИ ЛЕГКОЙ ПРОМЫШЛЕННОСТИ
Онлабекова А.Т.

Таразский государственный университет им. М.Х. Дулати, г.Тараз, Республика Казахстан

e-mail: aika_ot@mail.ru
В настоящее время проблема управления качеством и конкурентоспособностью продукции легкой промышленности приобретает особую актуальность в связи с тем, что с развитием рыночных отношений в нашей стране все больше уменьшается объем производства, на рынке увеличивается количество товаров зарубежных производителей, которые вытесняют отечественную продукцию. Поэтому для упрочнения позиций отечественных производителей на рынке необходимо принимать меры по повышению их конкурентоспособности.

Легкая промышленность включает текстильную, швейную, трикотажную, кожевенно-меховую и обувную отрасли. На сегодняшний день в легкой промышленности более 80% предприятий представлено субъектами малого и среднего бизнеса. По состоянию на 1 января 2010 года в легкой промышленности страны зарегистрировано 1591 предприятий. Из них активно действующих всего 526: 449 - малых, 60 - средних и 17 крупных.

Для успешного развития легкой промышленности в Казахстане имеются благоприятные факторы и предпосылки - в Южно-Казахстанской области ежегодно собирают 400 - 450 тыс. тонн хлопка-сырца, производство в стране натурального сырья - хлопкового волокна (130-170 тыс. тн/год), шерсти (15-20 тыс. тн/год) и более 7,5 млн. штук кожевенного сырья, возможность экспорта тканей и пряжи, одежды на мировые товарные рынки, где есть спрос на указанную продукцию из натурального сырья.

Общая тенденция развития отрасли характеризуется снижением ее доли в объеме промышленности республики, что сопряжено с сокращением рабочих мест. Основным фактором, препятствующим их развитию, является неравные конкурентные условия со стороны третьих стран, в особенности из Китая и Турции. Продукция отрасли имеет низкую конкурентоспособность по цене из-за наличия большого количества товаров, произведенных в Китае, в том числе контрафактных.

Для развития приоритетных секторов экономики, в том числе и легкой промышленности разработана государственная программа по форсированному индустриально-инновационному развитию Республики Казахстан на 2010 – 2014 годы.

Главной задачей предусмотренной государственной программой развития является удовлетворение потребности внутреннего рынка в продукции легкой промышленности за счет переработки сырья, производства продукции с высокой добавленной стоимостью и с перспективой ее выхода на внешние рынки. Предстоящий период основные направления развития отрасли связаны с созданием стимулов для модернизации и диверсификации производств по переработке местного сырья (хлопок, шерсть, кожа) в текстильной, швейной, кожевенной и обувной промышленности.

Для повышения качества и конкурентоспособности отечественной продукции легкой промышленности главная цель в ближайшие годы состоит в увеличении выпуска конкурентоспособных отечественных изделий до объемов, позволяющих удовлетворить потребности населения. Для достижения этой цели необходимо решить следующие задачи:

• Ресурсное обеспечение развития отрасли;

• Техническое перевооружение предприятий;

• Развитие, инновационного, управленческого и кадрового потенциалов;

• Совершенствование управления системы менеджмента предприятий.

Ресурсное обеспечение развития отрасли. Наша республика располагает собственными сырьевыми ресурсами.

Техническое перевооружение предприятий отрасли. В настоящее время парк оборудования предприятия характеризуется наличием большого количества оборудования с физическим и моральным износом. При этом порядка 80% предприятий отрасли оснащены устаревшим оборудованием, загруженность составляет 30%. В связи с этим техническое перевооружение предприятия на базе внедрения новых технологий и совершенствования структуры производства в направлении роста доли высокотехнологичной и наукоемкой продукции становится главным условием развития производства.

Развитие научно-технического и инновационного потенциала. Реформирование предприятий, с учетом организации современного менеджмента, системы маркетинга, бухгалтерского учета, создание собственной товаропроводящей сети, управление издержками производства и установлении на этой основе цен реализации, обеспечивающих конкурентоспособность продукции по эти показателям.

Перспективы технологического развития отрасли связаны с наличием натурального сырья, производственных мощностей и человеческих ресурсов.

Требует разрешения проблема кадрового обеспечения предприятия. Кадровый технический персонал по возрастным категориям характеризуется явной диспропорцией в сторону старших возрастных категорий. Для долгосрочного обеспечения предприятий рабочими кадрами высокой квалификации требуется восстановить эффективно действующую систему подготовки кадров (профтехучилища, средние специальные и высшие учебные заведения), ориентированную на формирование и развитие современных компетенций, востребованных в конкурентной экономике.

Совершенствование системы управления для предприятий легкой промышленности является сегодня обязательным условием выживания и развития. В условиях нехватки оборотных средств это дает наибольший эффект как в повышении производительности, так и в формировании конкурентоспособного предприятия.

В этой ситуации для развития и выживания нужны не традиционные решения, а умение кооперироваться, определять свободные торговые ниши, заинтересовывать инвесторов и партнеров, работать над ассортиментом и качеством продукции, снижать издержки, постоянно изучать рынок и творчески использовать недостатки конкурентов. Сегодня должны быть востребованы гибкость руководителей, кардинально изменена стратегия мышления персонала.

Без устранения всех этих проблем, без постоянного совершенствования всей системы менеджмента нельзя рассчитывать на успех в конкурентной борьбе.

Конкурентоспособность как самостоятельная категория в кластере объектов управления отечественных предприятий появилась в связи со становлением и развитием рыночных отношений.

Широкий спектр структурообразующих инструментов отечественных систем управления качеством концентрировался в зонах организации производства и технико-технологической подготовки производства, управленческой и послепродажной (эксплуатационной) сферах деятельности. С развитием рыночных отношений в стране крупнейшие и наиболее успешные предприятия на рынке продукции легкой промышленности заимствовали зарубежные системы управления качеством и конкурентоспособностью. Среди наиболее известных своими масштабами по практике применения - японская, американская, германская системы управления. Каждая из этих систем базируется на социокультурных чертах национальной философии и менталитета, отражает уровень развитости методологического и методического аппарата управления конкурентоспособностью и смежных научных областей.

Принципы работы признанных в мировой практике систем управления качеством и конкурентоспособностью продукции широко представлены достаточным количеством глубоких аналитических исследований. В соответствии с определением Europen Management Forum (Женева) "конкурентоспособность - это реальная или потенциальная способность компаний проектировать, изготовлять, сбывать в тех условиях, в которых им приходится действовать, товары, которые по ценовым и неценовым характеристикам в комплексе более привлекательны для потребителей, чем товары их конкурентов". В международных стандартах серии ИСО-9000 дается такое определение: "Качество - совокупность свойств и характеристик продукции или услуги, которые придают им способность удовлетворять обусловленные или предполагаемые потребности". Такая трактовка приближает понимание качества к рыночным условиям хозяйствования.

Классическими концепциями управлением качеством признаны модели Э.Деминга, Дж.Джурана, А. Фейхенбаума, Ф.Кросби, К.Исикава, Г.Тагути. Широкое признание получили модели, разработанные президентом Американской организации по контролю качества А.Фейхенбаумом (кольцо качества) и специалистами Европейской организации по контролю качества –(модель Дж. Ван Эттингераи - Дж. Ситтинга), учитывающая влияние потребителей на качество продукции. Развитие этих подходов представлено в модели Дж.Джурана, который первым обосновал переход от контроля качества к управлению качеством. Модель Джурана представляет собой "спираль качества", в которой формирование и непрерывное улучшение качества происходит не по замкнутому кругу, а по восходящей спирали, подчеркивающей комплексность, неразрывность такой системы. Модель определяет основные стадии непрерывно развивающихся работ по управлению качеством. Эта модель предполагает постоянное изучение меняющегося спроса на рынке сбыта и поведения изделия в эксплуатации, что представляет особую актуальность для изделий производства легкой промышленности.

Таким образом, «классики» менеджмента качества еще в прошлом столетии в той или иной форме подчеркивали значимость организационной перестройки общей системы управления предприятием, привлекали внимание к роли и значимости организационных факторов в управлении конкурентоспо-собностью предприятия. К числу организационных факторов, значимых для системы управления конкурентоспособностью продукции можно отнести - организационную структуру, организационную культуру, организационное поведение персонала, уровень организационного развития предприятия.

В современных условиях экономического развития формирование стратегии развития предприятия должно быть ориентировано на повышение качества продукции и конкурентоспособности предприятия, и базироваться на современных концепциях, методах и подходах, объединяющих в себе мировой опыт. Организация должна соответствовать требованиям качества продукции, экономики, экологии, социальной политики, здоровья, производственной и информационной безопасности.

УДК 687: 675

Экологическая безопасность - совокупность действий, состояний и процессов, прямо или косвенно не приводящих жизненно важным ущербам, наносимым природной среде и человеку.

Основываясь на одном из принципов экодизайна: использование не искусственных, а естественных материалов были проведены исследования инновационного характера в области технологии кожи. Как известно, по сравнению с искусственной кожей натуральная кожа имеет высокую конкурентоспособность на потребительском рынке, обусловленную высоким уровнем гигиенических, физико-механических свойств и другими положительными качествами. Кроме того, изделия из кожи всегда, в большей или меньшей степени, являются предметом высокой моды, так как кожа – это один из наиболее универсальных материалов для дизайнеров.

В условиях завода были проведены отмочно-зольные, преддубильные и дубильные процессы по разработанным технологиям получения перчаточно-галантерейной кожи хромтитанового, хромалюминиевого и хромалюмотитанового способов дубления при соответствующих параметрах и расходах химических материалов, а также красильно-жировальные процессы по типовой методике производства перчаточно-галантерейных кож [1].

Проведенные эксперименты позволили определить, что по физико-механическим свойствам перчаточно-галантерейные кожи соответствуют нормативным показателям, предъявляемым для перчаточно-галантерейных кож и имеют следующие отличия: кожи хромтитанового способа дубления по показателю прочности превосходят кожи хромового способа дубления; хромалюминиевого – по показателю удлинения; хромалюмотитанового – превосходят по прочностным и упруго-пластическим показателям.

Обеспечение экологической безопасности выпускаемой продукции обусловлено соответствием Техническому регламенту «Требования к безопасности продукции легкой промышленности», то есть бе-зопасность кожгалантерейных изделий должна соответствовать установленным требованиям, обес-печивающим их химическую и биологическую безопасность для жизни или здоровья потребителя [2].

1. Согласно настоящего Технического регламента биологическая опасность - негативное воздействие готового изделия на организм потребителя вследствие несоответствия показателей физических и химических свойств установленным требованиям в зависимости от вида продукции.

Химическая опасность - превышение в продукции предельно допустимого уровня концентрации вредных, опасных для здоровья химических веществ. Так, для определения химической опасности продукции необходимо принять во внимание факт соответствия или превышения норм содержания хрома в выработанной коже.

Согласно нормативным показателям настоящего Технического регламента допустимое содержание хрома в кожаных изделиях, контактирующих с кожей человека, не должно превышать 3 %. При анализе данных химического состава – содержания хрома в перчаточно-галантерейной коже, полученной различными способами дубления, свидетельствуют о том, что при хромовом дублении содержание хрома в коже (3,8%), которое значительно превышает допускаемой нормы, при хромтитановом (3,2%) и хромалюминиевом (3,2%) незначительно, а при хромалюмотитановом (3,0%)– соответствует.

Выше перечисленное указывает на то, что перчаточно-галантерейная кожа, полученная при наименьшем расходе хромового дубителя (0,9% от массы голья) с использованием экологически безвредных дубителей, экологически безвредна для кожи человека.

Экологическая безопасность получаемой кожи подтверждена санитарно-химическими и токсикологическими исследованиями. Проведенная в токсикологической лаборатории оценка на токсичность химического вещества – хромалюмотитанового комплексного минерального соединения показала, что данный вид дубителя относится к 4 классу опасности (малоопасны), пожаро- взрыво-безопасны, т.е. использование их для производства перчаточно-галантерейной кожи является экологически безвредным.

Таким образом, используемые комплексные минеральные дубители, являясь экологически безвредными соединениями, не оказывают вредного воздействия на организм человека, в частности, при соприкосновении перчаточно-галантерейной кожи в качестве изделия с кожей человека.

При качественной оценке перчаточно-галантерейной кожи была проведена ее органолептическая оценка, которая показала, что данная кожа обладает следующими свойствами: полностью продубленная, хорошим внешним видом, мягкая на ощупь, имеет ровную поверхность и окраску, с гладкой и хорошо отделанной бахтармянной стороной (рис. 1).

1. А. С. № 61182 по заявке за № 2007/1761.1. Способ дубления перчаточно-галантерейной кожи / Кудабаева А.К., Мадиев У.К., Евтюшкина М.И.; заявл. 24.12.2007.