Ойын-сауық, тұрмыс-салт, әдет-ғұрып атауларына қатысты диалектизмдерге

Тек салынып жатқан мектептің бір тұсындағы шалғыны орылған беткейде балалар шулап, қақпақыл салып, доп ойнап жатыр (Қ.Сланов, Шалқар. 4-т. 135-б.).

“Ақ көйлектер” жаңа сергігендей ашына қимылдап, Кендебайдың бауырлата зымыратып оң қанат айдаушысы Тұрдыахонға жөнелткен добын қақпақылдап әкетті де лезге жеткізбей-ақ “Шалқыма” қақпасына шүйіріп барып та қалды (Қ.Сланов, Шалқар. 4-т. 145-б.).

“Қазақ тілінің сөздігінде” қақпақыл сөзіне былайша анықтама берілген: 1. Домалақ бес тасты қолмен қағып ойнайтын ойын; бес тас, қақпақтас.

2. Допты бірден-бірге жүгіртіп ары-бері тебу әдісі. 3. ауыс. Біреулерден көрген түртпек; қақпай.

Этнографизмдер адамның дүниеге келген сәтінен бастап, өмірмен қоштасқанға дейінгі бүкіл өмір жолына байланысты бүкіл қазаққа ортақ болғанмен, Батыс Қазақстан өңірінде, оның ішінде Маңғыстау қазақтарына да ортақ, ұқсас болып келеді. Алайда әр аймақтың өзіне тән ерекшеліктер, өзіне сай қалыптасқан салт-дәстүрлері бар. Бұл сол өңірдің дүниетаным ерекшеліктеріне, өзіндік көзқарастарына байланысты. Соған сәйкес атауларында, сөзқолданыстарында да өзгешеліктер кездесіп отырады. Баланың кіндігі түсіп, кіндік жарасы жазылысымен, бір жетідей уақыт өткен соң, оны бесікке салады. Ол үшін абысын-ажындары, ауылдың үлкен әйелдері шақырылып “бесікке салар” ырымын жасайды [7].

Балаға ат қою дәстүрінде де этнографизмдердің орны ерекше: осыған байланысты Т. Жанұзақов: “Қазақтың ен даласы мәдениет пен тіл бірлігі, әдет-ғұрып, салт-сана тұтастығының негізі. Мыңдаған кісі аттары әдет-ғұрып, салт-сана, ырым мен дәстүрлерге байланысты қойылып отырған. Мәселен, бала туған соң, қырқынан шығарда “ит көйлек” кигізу салты – көптеген түркі халықтарында бар, ортақ әдет. Осындай ырымға байланысты Итбай, Итбас, Күшік, Барақ деп ат қою болған. Ал қазақ ұғымындағы итжанды “мықты, жаны сірі” адам деген түсінік ертеден келе жатқан ит атын қою ырымымен байланысты туған болар”, - дейді [17].

Қазақ салтында бөбектің өсуіне байланысты толып жатқан ырым-жорасы болады. Мәселен, бала еңбектей бастағанда “бауыр аяқ” деп аталатын ауыл-үй әйелдерінің басқосу мәжілісі өтеді. Түрлі тағамдардан кейін жиынға қатысушыларға жыртыс береді.

Құдалық жол-жоралғылары, кәделері мен ырымдары: жаушы жіберу, алдынан өту, қалың мал, құда түсу, өлі-тірі, бата-аяқ, жазып ішу, той малы, есік ашар, ат байлар, той бастар, құйрық-бауыр, көрімдік, отқа құяр, құда аттандарар, кебіс киер т.б. Күйеу жолы мен кәделері: ұрын бару, есік көру, көрімдік, күейу табақ, қалыңдық ойнау, қызқашар, құда-күйеу келгенде: сүт, ат байлар, босаға аттар, күйеу табақ, жеңгетай, отау жабар, қол ұстатар, шаш сипатар, ит ырылдатар, бақан салар т.б. Р.Карутц Маңғыстау қазақтарындағы неке тойлары жеті сатыға бөлінетінін айтады. Бірінші, төртінші және алтыншысы қыз ауылында да, ал екінші, үшінші, бесінші және жетіншісі жігіт ауылында жасалатын болған. Ол әр кезеңнің мазмұн-мәнін ашады:
1. “Қалыңмал мен киіт” жөніндегі келісім; 2. күйеу баланың үйіне соғып, уәдені бекіту; 3. тойдың уақытын, алғашқы сыйлық “кәде” көлемін белгілеу; 4. күйеу баланың қалыңдығына келуі, “кәде” әкелу; 5. туысқандарға хабарлап, күйеу баланың аулында той жасау; 6. күйеу баланың қалыңдығына келуі, шағын той; 7. күйеу баланың қалыңдығын өз аулына әкелуі [10].

Халықтың салт-дәстүрі, әдет-ғұрпы оның тілінде көрініс табатынын айта келіп профессор Е. Жанпейісов былай дейді: “Одна из важнейших функции культуры – этническая. Основным носителями этнических своиств являются обыденное создание, обиходный язык и традиционно-бытовая культура. Поэтому в предметной область этнографии включаются, как правила, все компоненты этноса, обладающие в той или иной степени этническим своеобразием. Эти компоненты этноса воспроизводятся устно – разговорными и другими языковыми средствами, и в совокупности составляют собственно его этнокультурную лексику” [18].

Жергілікті тіл ерекшеліктерін ақын-жазушылардың шығармаларынан іздеу, бір жағынан, сол аймаққа тән сөйлеу ерекшелігін танытса, екінші жағынан, сол жердің тұрғындарының салт-дәстүрінен де бірқатар құнды мағлұмат береді. Қазақ халқының салт-дәстүрі ортақ болғанмен, белгілі бір аймаққа тән өзіндік ерекшеліктер де болатыны белгілі. Мәселен, Қазақстанның батыс өңірінде 14-наурыз күні “көрісетіні”, онда “бір жасыңмен”, “жастан-жасқа жете бер”-деген сияқты бата-тілектер айтылып, жасы кіші адамдар ауыл ақсақалдарына, үлкен адамдарға бұрын барып амандасуды өздеріне парыз санайды.

Е, бұ да бір ағайын. Ныспысы – Әурен. Осы елдің ат үстіндегі азаматтарының бірі. Қалада қызмет атқарады. Еліне демалысқа келіп жатыр екен, маған көрісе келіпті, - деді (Ә.Кекілбаев, Аш бөрі. 23-б.).

Сонымен қатар Қазақстанның көпшілік жерінде көрісу сөзі “қайтыс болған адамның жақын-жұрағатымен құшақтасу” мәнінде қолданылса, батыс өңірі жазушыларының шығармаларында бұл сөз амандасу, есендесу, амандық сұрасу мәнінде жұмсалады.

Тәттібекпен жас мөлшері қатар болған соң құрбылық әжуаға ашынажай екен. Қолдасып көрісіп жатыр... (Қ.Сланов, Замандастар. 133-б.).

Көрісу күнінің Батыс Қазақстан өңірінде 22-наурызда емес,
14-наурызда тойлануын “Атырау” газетінің 2006 ж. 14 наурыздағы ғ31 (18497) санында Х.Табылдиев былайша түсіндіріледі:

Бүгін, 14 наурыз Атырау өңірі халықтары үшін жаңа жылдың басталған күні. Осы күні адамдар бір-бірімен құшақ жая көрісіп, ақ тілектерін айтатын күні. Жастар бұл күні ойын-сауық құрып, бір жасап қалған. Көрісу ойдан шығарылған нәрсе емес. Ол сол замандағы көшпелі елдің экономикалық жағдайынан туған көктемнің басталған күні. Ал көрісу көп жерлерде жоқ. Біздің батыс аймақтың бір ерекшелігі жаңа күнді, жаңа жыл наурызды күн мен түннің тоғысып тең болған 22 наурызда емес, 14 наурызда тойлауымыздың басты бір себебі – Кіші жүздің Ресейге басқалардан бұрын қосылып, солардың тәртібін қолданудан шыққан. Мәселен, ескі стиль бойынша, көктем 1 наурызда туса, енді жаңа стильмен 14 наурызға ауысқан. Мәселен, Қазақ революциясы 26 қазанда болғанмен, біз оны 7-8 қарашада тойлап келдік.

Ал бүкіл мұсылман елі, соның ішінде Қазақстанның дені бұл күнді 22 наурызда тойлайды.

Ал Қазақстанның оңтүстік аймағында көрісу атауы негізінен кісі қайтыс болғанда жасалатын ырымдармен байланыстырылады. “Көрісу” сөзінің мұндай қолданысын сөз мағыналарының тарылуы негізінде түсіндіруге болатын сияқты. Яғни әуел баста “көрісу” сөзінің мағынасы батыс өңірлерінде сақталғандай, амандасу, есен-саулық сұрасу мәнінде болып, кейін сөз мағынасы тарыла келе “қаралы адаммен кездескендегі жылап-сықтау” мәніне көшкен сияқты. Ал батыс өңірінде “көрісу” сөзінің бастапқы мәнінің сақталу себебі – осындағы әдет-салтқа байланысты. Яғни жақыны қайтыс болған адам келген кісілермен дауыс шығарып, көріспейді, мүмкіндігінше жыламауға тырысып, сабыр сақтайды.

Жағатын отынның сиымдылық өлшемдерін: “буым”, “арқа”, “дорба”, “етек”, “жағым” (бір буым отын, бір арқа отын, бір дорба тезек, бір етек қи) т.т. анықтап түсінетін. Бұлар жергілікті халықтың шаруашылық өмірімен жағрафиялық орта табиғатының қаталдығына орай тұрғындардың өздері ойлап шығарған, өзара түсінісетін сыйымдылық өлшем түрлері болып табылады.

Тереңдікті әдетте “кісі бойы”, “құлаш”, “қол созым” (қолын көтеріп тұрған адамның ұзындығы), қалыңдық – “елі” (бас бармақ пен шынашықтан басқа кез-келген саусақтың жуандығы ), “бармақ елі”, “шынашақ”, салмақ өлшемдері – “пұт”, “қадақ” және “қап”, “дорба”, “қанар”, деп аталатын ыдыстар мөлшерімен де өлшенген. Бұл өлшем көбіне астық өлшеуге және сауда-саттық ісінде қолданылған. Маңғыстау жағдайында дорбамен көбіне балалар тезек теретін болса, қанармен қойдың т.б. мал жүнінің өлшемін көрсеткен. Қымыз, сүт, астық, ет, қазан, аяқ-табақ, тостаған, зерең, шелек, торсық, мес, қап, дорба т.б.

Қазақ тіліндегі өлшемдік атаулардың этнолингвистикалық сипатына талдау жасаған зерттеуші К.Күркебаев салмақ-көлем, өлшем атауларының ерекшеліктері туралы былай дейді: “Халқымыздың ой-тұжырымында затты, нәрсені нақты салмақпен өлшегеннен гөрі, заттың ауқым көлеміне қарап ажыратуды үрдіс еткен. Қазақ тіліндегі салмақ-көлем өлшемдерінің көбі кәдімгі күнделікті қарапайым тұрмыс-тіршіліктің іс-тәжірибесі негізінде этнос жадында қатталып, бара-бара тілдік қолданыс нәтижесінде тұрақтылыққа жетіп, номинациялық процеске өткен” [19].

Қорыта келе айтарымыз, аймақтық тіл де жалпы ұлттық мәдениеттің құрамдас бөлігі ретінде тілдің маңызды қызметтерінің қатарында ақпарат жеткізіп, ақпарат сақтау қызметін атқарады. Аймақтың тарихында болып өткен оқиғалар, тұтынған заттар – бәрі де аймақтық тілде көрініс тауып отыратыны, әсіресе көркем мәтін арқылы айқын көрінеді. Себебі белгілі бір тілде сөйлейтін сөйлермен сол мәдениеттің тұтынушысы да бола береді. Сол себепті тілдік таңбалар мәдениет таңбасы ретінде қызмет атқарып, мәдениетті танытатын негізгі құрылымдардың бірі болып табылатыны белгілі. Осы тұрғыдан алғанда, тіл сөйлермендердің мәдени-ұлттық ментальдылығын бейнелеп, өзіндік лингвокультуремалар қалыптасады.

Олар аймақтық тілдің өзіндік табиғат, тұрмыс, кәсіп т.б. ерекшеліктерін білдіреді, әлеуметтенеді.

Соның нәтижесінде қалыптасатын мәдениеттің тұтастығы мәдениет стереотиптерінің қалыптасуын қажет етеді, яғни сол ортаға, өңірге тән стереотиптерін (түсіну, тәрбиелеу, қарым-қатынас жасау т.с.с.) қажет етеді. Бұл стереотиптердің қалыптасуында олардың адам өмірінде қаншалықты жиі кездесетіні де маңызды орын алады. Яғни олар сол өңірге тән салт-дәстүрлермен, кәсіппен т.б. тығыз байланысты.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1 Ольшанский И. Г. Лингвокультурология в конце ХХ в.: Итоги, тенденции, перспективы // Лингвистические исследования в конце ХХ в.: Сб. обзоров. – М., 2000. – С. 29.

2 Кураш С.Б. Метафора и ее пределы: микроконтекст – текст интертекст. – Мозырь, 2001. – 121 с.

3 Нұрмағамбетов Ә. Жергілікті тіл ерекшеліктерінің төркіні.

– Алматы: “Қылым”, 1985. – 159 б.

4 Омарбеков С. Қазақтың ауызекі тіліндегі жергілікті ерекшеліктер

– Алматы, 1965.

5 Нұрдәулетова XVҚҚҚ-ХҚХ ғасырлардағы Маңғыстау ақын-жырауларының тілдік ерекшеліктері. Филол. ғыл. канд. дисс.

– Алматы, 1999.

6 Уәлиев Н. Кейбір этнографизмдердің лексика-семантикалық аясы // ҚР ҰҚА Хабарлары, 2000. ғ2.

7 Қыдыралин У. Қазан төңкерісіне дейінгі Маңғыстау қазақтары. Филол. ғыл. докт. дисс. – Алматы, 1996.

8 Қазақ тілінің сөздігі. – Алматы: “Дайк-Пресс”, 1999. – 776 б.

9 Руденко С.И. Очерк быта казахов бассейна рек Уила и Сагиза. Антропологические особенности западных казахов // Материалы ОКИСАР, Казаки. – Л., 1927. Вып. 3.

10 Карутц Р. Среди киргизов и туркменов на Мангышлаке. СПб., 1910.

11 Снасапова Г. Қ.Мүсіреповтың “Ұлпан” повесіндегі лингво-мәдени бірліктер. Филол. ғыл. канд. дисс. – Алматы, 2003. – 141 б.

12 Қалиев Қ. Қазақ говорларындағы диалектілік сөз тудыру.

– Алматы: “Мектеп”, 1985. -232 б.

13 Жанпеисова С. Қазақ тілінің рухани мәдениет лексикасы. Филол. ғыл. канд. дисс. – Алматы, 1996. – 167 б.

14 Жолдасбек Л. Қазақ сөйленістеріндегі туыстық атаулар. Филол. ғыл. канд. дисс. автореф. – Алматы, 1999. – 30 б.

15 Қойшыбаев Е. “Әке” және “тегі” сөздерінің семантикалық өзгеруі жайлы” // Қазақ тіліндегі жергілікті ерекшеліктер. – Алматы: “Қылым”, 1973. Б. 149-157.

16 Сыздық Р. Сөз құдіреті. – Алматы: “Атамұра”, 2005. – 272 б.

17 Жанұзақов Т. Қазақ есімдерінің тарихы. – Алматы: “Қылым”, 1971. – 215 б.

18 Жанпеисов Е. Этнокультурная лексика казахского языка. Дисс. док. филол. наук. – Алматы, 1991. – 266 б.

19 Күркебаев К. Қазақ тіліндегі өлшемдік атаулардың этнолингвистикалық сипаты. Филол. ғыл. канд. дисс. – Алматы, 2003.
Диссертация тақырыбы бойынша жарияланымдар
1 Қазақ тіліндегі жергілікті тіл ерекшеліктерінің зерттелуі

// Транспорт Евразии: Взгляд ХХҚ век. Материалы второй международной научно-практической конференции. г.Алматы, 16-17 октября 2002 г. С. 106-108.

2 Батыс өңіріндегі тұрғындар тілінің лингвогеографиялық сипаты // Көркем әдебиет тілінің өзекті мәселелері. “С.М.Исаев оқулары” аясында ұйымдастырылған халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Алматы қаласы. ҚҚ том. 30 сәуір 2003 ж. Қайнар университеті. Б. 223-228.

3 Х.Досмұхамедұлының еңбектеріндегі батыс өңіріне тән жергілікті тіл ерекшеліктерінің берілуі // ҚҚҚ Республикалық “Досмұхамедов оқуларының” материалдары. Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті. – Атырау қаласы, 2003 ж. қазан-қараша Қ -том. Б. 60-66.

4 Махамбет өлеңдерінің ерекшелігі мен кейбір мағынасы көмескіленген сөздер туралы // Махамбет ґтемісұлының туғанына 200 жыл толуына арналған “Махамбет ерлік пен елдіктің өшпес рухы” атты халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. – Атырау қаласы. ҚҚ том. 12-14 қыркүйек 2003 ж. Б. 41-48.

5 Қ.Сланов шығармаларының тіліндегі жергілікті тіл ерекшеліктерінің қолданысы // С.Аманжолов және қазіргі қазақ филологиясының өзекті мәселелері. Халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Алматы: “Дайк-Пресс”, 2004 ж. Б. 94-98.

6 Батыс өңіріндегі тілдік ерекшеліктердің тарихи-лингвистикалық сипаты // Қ.Жұбановтың 105 жылдығына ұйымдастырылған халықаралық ғылыми-теориялық конференция. – Ақтөбе қаласы, 25-27 қараша 2004 ж. Б. 239-242.

7 Батыс өңіріне тән лексикалық ерекшеліктер және олардың көркем әдебиеттегі көрінісі // ҚР ҰҚА Хабарлары. – Алматы, 2004 ж. ғ4. Б. 99-105.

8 Батыс өңіріндегі жазушылардың жергілікті сөз қолданыстарындағы лексикалық ерекшеліктер // А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтында өткен “Академик Рабиға Сыздық және қазақ тіл білімінің мәселелері” атты халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. – Алматы қаласы, 2004 ж. Б. 176-178.

9 Батыс өңіріне тән диалектизмдердің дүниетанымдық сипаты //

10 Жергілікті тіл ерекшеліктерінің көркем шығармалардағы қолданысы // “Қазақ тіл білімі даму жолында” атты республикалық ғылыми-практикалық конференция материалдары. – Атырау қаласы, 12-13 қараша 2004 ж. Б. 51-53.

11 “қазақ тілінің диалектологиясы” университеттердің филология факультеттеріне арнал¹ан оәу әөралы. – Алматы: “қазаә университеті баспасы”, 2006 ж. Б. 213.

12 Батыс өңіріне тән этнодиалектизмдердің лингвомәдени сипаты //Тілтаным. 2006 ж. ғ4 (24). Б. 175-179.

13 Әлемнің тілдік бейнесі тұрғысынан этнодиалектизмдердің сипатталуы // Қзденіс-поиск. 2007. ғ1 (2). Б. 148-152.

РЕЗЮМЕ

на автореферат диссертации, представленной

на соискание ученой степени

кандидата филологических наук по специальности

10.02.02 – казахский язык

Мухамбетова Жомарта Ибатуллиевича

на тему
ЭТНОКУЛЬТУРНОЕ ЗНАЧЕНИЕ ДИАЛЕКТИЗМОВ

Этнолингвистическая характеристика диалектизмов в казахском языкознании все еще требует пристального изучения. До сегодняшнего времени диалектальные языковые единицы становились объектом структурного исследования, то есть рассматривались и анализировались их фонетические, лексические и грамматические особенности. В последние годы в связи с интенсивным развитием антропоцентрического направления в лингвистике диалектические единицы и региолекты стали рассматриваться во взаимосвязи с человеческим фактором, понятиями языковой картины мира.

Диссертационная работа посвящена определению особенностей применения диалектизмов художественного текста и их этнокультурного значения. В работе показаны диалектизмы, собранные из художественных текстов, где ярко выражена этнокультурная характеристика этнокультуры западного Казахстана, исследуются в аспекте лингвокультурологии. Вышеуказанные аспекты определяют актуальность темы диссертационной работы.

Цель исследования – провести комплексный анализ этнокультурной характеристики диалектальных особенностей Западного Казахстана, отраженных в художественных текстах.

Задачи исследования:

- определение теоретико-методологических основ анализа языковых явлений с точки зрения из лингвокультурологической значимости;

- анализ особенностей функционирования языковых единиц как элементов духовной культуры нации, выраженных в содержании прецедентных текстов и фразеологизмов, касающихся традиций и обрядов, поверий, профессии, ономастической системы, истории и культуры западного региона Казахстана;

- на основе лексических фразеологических и паремиологических единиц определить особенности употребления казахских лигвокультурем (в том числе и Западного Казахстана) в художественных текстах;

- описать национально- культурное своеобразие названий реалий материальной культуры, сформировавшейся в Западном Казахстане.

- анализ функционирования в художественной литературе линвокультурем данного региона, классификация их на различные группы, выявление этимологии.

- диалектальные языковые единицы, отражающие материальные и духовные единицы, характерные для определенного региона; сохраняя в себе информацию о самобытности нации, они выполняют кумулятивную функцию языка;

- языковая картина мира носителя языка с региональными особенностями ярко выражается в художественных текстах в целях передачи автором реальной картины окружающей среды;

- диалектизмы в качестве художественных средств могут употребляться только в стиле художественной литературы, но никак не применяются в научном и деловом стилях литературного языка;

- диалектизмы по сравнению с лирическим текстом широко употребляются в произведениях прозаического характера, среди них наиболее употребительны лексические по сравнению с фонетическими и грамматическими единицами;

- мотивированное, умелое употребление диалектизмов является эффективным средством языковой экспрессии в художественном стиле;

- в фразеологических диалектизмах, ономастической системе, присущей определенному региону, прецедентных текстах наиболее ярко отражается национальное своеобразие, региональная особенность языка и миропонимания определенного региона, формировавшаяся веками;

- в каждой линвокультуреме остается своеобразный отпечаток культурной системе того региона, где она была сформирована.

Научно-теоретические изыскания по определению этнокультурного значения диалектизмов в художественных текстах проливают свет на такие проблемы, как выявление национального регионального характера языковой картины мира и теории этнодиалектологии. Материалы исследования также могут быть использованы на курсах по казахской диалектологии, истории литературного языка, исторической лексикологии, стилистике и лингвокультурологии на факультетах филологии и журналистики высших учебных заведений.

On the author’s abstract of dіssertatіon submіtted on grace

of Cand.Phіl.Scі.’ scіentіfіc degree

on specіalty

10.02.02 – Kazakh language

of Mukhambetov Zhomart Қbatullіevіch

on theme
ETHNOCULTURAL VALUE OF DҚALECTҚCҚSMS

The ethno-lіnguіstіc characterіstіc of dіalectіcіsms іn Kazakh lіnguіstіcs іs stіll demand steadfast studyіng. Tіll today’s the dіalectal language unіts became the object of structural research, whіch were consіdered and analyzed theіr phonetіc, lexіcal and grammatіcal features. Last years іn connectіon wіth іntensіve development of anthrop-centrіc dіrectіons іn lіnguіstіcs the dіalectіc unіts and regіolects began consіdered іn іnterrelatіon wіth human factor, concepts of language pіcture of the world.

Dіssertatіonal work іs devoted to defіnіtіon of dіalectіcіsms features applіcatіon іn the art text and theіr ethno-cultural value. Қn work there are іnvestіgated all dіalectіcіsms collected from art texts where іs brіghtly expressed the ethno-cultural characterіstіc of the western Kazakhstan ethno-culture іn the aspect of lіngua-cultural scіence. The above-stated aspects determіne an urgency of dіssertatіonal theme.

The purpose of research – іs to carry out complex analysіs of ethno-cultural characterіstіc of dіalectal features of the Western Kazakhstan reflected іn art texts.

Research problems:

- Defіnіtіon of theoretіc-methodologіcal analysіs bases of language phenomena from the poіnt of vіew of lіngua-culturologіc іmportance;

- The analysіs of language unіts functіonіng features as elements of natіonal spіrіtual culture, expressed іn contents of case texts and phraseologіcal unіts concernіng tradіtіons and ceremonіes, legends, trades, onomastіc systems, hіstorіes and cultures of the western Kazakhstan regіon;

- To determіne features of Kazakh lіngua-culturems’ usіng on the basіs of lexіcal phraseologіcal and paremіologіcal unіts (іncludіng Western Kazakhstan) іn art texts;

- To descrіbe natіonal cultural orіgіnalіty of materіal cultural names realіtіes generated іn the Western Kazakhstan.

- The analysіs of the gіven regіon lіngua-culturems’ functіonіng іn fіctіon, theіr classіfіcatіon on varіous groups, revealіng of etymology.

- dіalectal language unіts reflectіng materіal and spіrіtual unіts, characterіstіc for the certaіn regіon; keepіng all orіgіnal natіonal іnformatіon, they carry out cumulatіve functіon of language;

- The language pіcture of the natіve speaker’s world wіth theіr regіonal features іs brіghtly expressed іn art texts wіth a vіew of author’s reproductіon of real envіronmental pіcture;

- Dіalectіcіsms as art means can be used only іn fіctіon style, but are not applіed іn scіentіfіc and busіness styles of lіterary language;

- Dіalectіcіsms іn comparіson wіth lyrіcal text are wіdely used іn a product of prosaіc character; among them are most common lexіcal unіts comparatіvely wіth phonetіc and grammatіcal unіts;

- The motіvated, skіlful use of dіalectіcіsms іs effectіve means of language expressіon іn art style;

- Қn phraseologіcal dіalectіcіsms, onomastіc system іnherent іn certaіn regіon, case texts іs most brіghtly reflected the natіonal orіgіnalіty, regіonal feature of language and outlook of certaіn regіon, formіng by centurіes;

- Қn everyone lіngua-culturema there іs orіgіnal mark of cultural system of that regіon, where іt has been generated.

Scіentіfіc-theoretіcal researches by defіnіtіon of ethno-cultural value of dіalectіcіsms іn art texts throw lіght on such problems, as revealіng of natіonal regіonal character of a world language pіcture and the theory of ethno-dіalectology. Materіals of research also can be used on courses of Kazakh dіalectology, a hіstory of lіterary language, hіstorіcal lexіcology, stylіstіcs and lіngua-cultural scіence at the facultіes of phіlology and journalіsm at hіgher educatіonal іnstіtutіons.