Мың жылдықтар(от алу үйренген). Кейінгі палеолит б з. б. 40-12
ж. Қазақ даласын «Ақмешін» жұты шарпыды.Жұттан шыққан елге жоңғарлардың 70
жүктеу/скачать 315.5 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Әбілхайыр хандығы 1715-1748ж. Кіші жүздің Ресей империясының құрамына кіруі. 1729
| 1723ж. Қазақ даласын «Ақмешін» жұты шарпыды.Жұттан шыққан елге жоңғарлардың 70 мың әскері тұтқиылдан шабуыл жасайды.
1724-1725ж жоңғарлар Түркістан мен Ташкент қалаларын басып алды.Осы кездегі жоңғар шабуылы қазақ тарихында «Ақтабан шұбырынды,Алқакөл сұлама»д.а. 1728ж қазақ әскері Бұланты өзенінің жағасында жоңғар әскеріне қуатты соққы берді.Осы жеңісте халық жігерлене түсті.Ордаьасы тауына жиналған қазақ жүздерінің өкілдері жауғу қарсы тұруға бірауыздан шешім қабылдады.Әбілқайырхан барлық жасақтардың бас қолбасшысы болды. 1729ж Балқаш көлі маңында Аңырақай маңында қазақ әскерлері жеңіске жетіп,кіші жүз бен орта жүздің көп бөлігін азат етеді. Әбілхайыр хандығы 1715-1748ж. Кіші жүздің Ресей империясының құрамына кіруі. 1729ж. Балқаш көлінің маңында, жеңіске жеткеннен кейін 1730ж. Әбілхайыр хан Ресей империясының үміт артуына себеп болды.Олармен бірігіп бар күшті қалмақтарға қарсы күреске күшті жұмылдыру еді. 1731ж. ақпанның 31 күні қазақ елшілері Сейтқұл Құндағұлұлы, Құлымбет Қоштайұлының кіші жүзді, империя құрамына алуды, императрица Анна Ионовна қабыл алды. Анна Ионовна Әбілхайырдан ант алу үшін қабілетті дипломат – Тефкелефті жібереді. 1731ж. қазанның 10 күні Әбілхайырдың саясатын қолдаған сұлтандар Ресейдің қоластында кіруге ант берді. 1734ж. орыс үкметі Кирилов басқарған арнайы экспедиция жабдықталды. 1737ж. Башқұрт халқының көтерілісін басуда орыс үкіметі кіші жүздің жасақтарын пайдаланады. 1738ж. тамыз айында Орынбор комиссиясының басшысы, көрнекші тарихшы Татишев Орынборда қазақ сұлтандарының сьезін шақырды. Кіші жүзден 25, орта жүзден 27 старшина Ресейге жіберілгендігін қуаттап антқа қол қойды. 1740ж. орта жүздің билеушілері Абылай мен Әбілмәмбет Ресейдің қарамағына кіруге ант берді. 1741-1742ж. Жоңғар қоңтайшысы Қалдан Цэрен орта жүзбен кіші жүзге «ақтабан шұбырындыдан» кем түспейтін шабуыл жасады. 1742ж. 20 мамыр күні Ресейдің сенаты қазақтарды қорғау жөнінде арнайы жарлық шығарады. 1747ж. Әбілхайыр хиуа тағындағы бақталасы Батыр сұлтанның баласы Қайыптық, қазақ хандығын әлсіретеді. 1748ж. Әбілхайыр Барақ сұлтанның қолынан қайтыс болады. Әбілхайыр қайтыс болғаннан кейін, оның орнына хан тағына Нұралы хан отырады. Ресей империясы Нұралының билігіне шек қояды. Кіші жүздің бір бөлігі Батыр сұлтанды хан деп таныды. 1745ж. Қалмақтардың билеушісі Қалдан Цэрен қайтыс болғаннан кейін, жоңғария мемлекеті құлады. Орта Азияда шиеленіс басталды, осы жағдайды патша үкіметі бекініснер салына бастады. Ресей ең алғашқы сәттен ақ бүкіл қазақ жерлерін біртіндеп қосып алуды мақсат етті. Осы ниетпен 1734 жылы И.К.Кирилов басқарған арнайы Орынбор экспедициясы құрылды. 1735 жылы Орынбор бекінісі салына бастады. Қазақ жерін айналдыра қоршай әскери шептер құрылды, олар: Горкая, Ертіс, Колыван, Есіл, Орек т.б. шептер. 1755 жылы арнайы Орынбор қазақ әскерлері құрылды. Ол Жайық қалашығына (Қәзіргі Орал қаласы) жоғары Жайық бекінісіне дейінгі дейінгі жерлерді алып жатқан Жоғарғы Жайық әскери шебіне орналасты. Ал, Жайық қалашығынан Каспий теңізіне дейінгі аралықта, Жайық қазақ әскерлері (1591жылы құрылған) орналасқан болатын. Еділ мен Жайық аралығында Каспий теңізінің солт. жағалауын орыс помещиктері Безборотко мен Юсупов иеленді. 1775ж. жалпы қазақтарға Ертіс өзенінен өтуге тыйм салды. 1764ж. қазақтарға Ертіс өзеніне 10 шақырым жақындап көшуге тыйм салды. Осылайша Кіші жүз және Орта жүз қазақтары өздерінің ең жақсы қысқы және жазғы жайылымдарынан айрылды. Бұл жағдай Жайық және Орынбор қазақтары мен қазақтардың қарым-қатынасын шиеленістері мен ауылдарды ойраңдап, тұтқын алып,малдарын мыңдап айдап кетіп отырды. Сыртқы істер колегиясы 1755ж. 11 көкекте казатарды, қазақтарды қас-дұшпан ретінде қарауға рұхсат берді. Қорыта айтқанда, XVIIІ ғасырда Ресейдің орталық әкімшілігі қазақ жеріне белсенді түрде тереңдеп ене бастады және қазақ халық қоғамының эканомикалық негізін шиқалтатын шараларды іске асырды. Бұл қазақ халқының отаршылдыққа қарсы күресіне алып келді. Күрес сонымен бірге патша үкіметінің құйыршықтарына айналған кейбір қазақ билеушілеріне де қарсы бағытталды. жүктеу/скачать 315.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|