Министерство здравоохранения и социального развития республики казахстан қазақстан республикасы денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі

2. Талдағыштың бөлімдері: шеткі, аралық және орталық

жүктеу/скачать 1.31 Mb.

Pdf көрінісі

бет	100/117
Дата	10.10.2023
өлшемі	1.31 Mb.
	#480249

1 ... 96 97 98 99 100 101 102 103 ... 117

Қалыпты физиология

Талдағыштың өткізгіш бөлімі Өткізгіш бөлімі
Талдағыштың орталық бөлімі Орталық бөлімі

15. 2. Талдағыштың бөлімдері: шеткі, аралық және орталық.
Талдағыштың шеткі бөлімі
Қабылдағыштар (рецепторлар) сыртқы әсерлер мен организмнің ішкі
өзгерістерін қабылдайтын, оларды ерекше сезетін, алғашқы талдаудан
өткізіп, қозу толқынын тудыратын (рецепторлық потенциал) және оларды
әрі қарай өткізуге икемделген, эволюциялық дамуда толық бейімделген
организмнің арнайы құрылымдары. Әрбір рецептор тітіркендірістің белгілі
бір түрлерін ерекше сезеді, яғни қозғыштығы өте жоғары, сондықтан
үйреншікті тітіркендірудің аз мөлшеріне өте сезімтал болады.
Талдағыштың өткізгіш бөлімі
Өткізгіш бөлімі - қабылдағыштардан келетін ақпаратты өңдеуде
өткізгіш жолдарының мәні зор. Барлық талдағыштардың өткізгіш бөліміне
орталыққа тебетін жолдар мен олар байланысатын орталық ядролар жатады.
Мысалы, жұлынның өткізгіш жолдары, таламустың әртүрлі ядролары мен ми
қыртысының белгілі аймақтары. Сонымен қатар торлы құрылым, лимбиялық
жүйе және мишық қатысады. Сезім жүйесінің афференттік жолдары
арнамалы және бейарнамалы болып екіге бөлінеді. Арнамалы жүйеге тек бір
ғана сезімді жеткізетін (сипап сезу, көру, есту) құрылымдар жатады.
Бейарнамалы жүйе – бірнеше сезімдерді қабылдап өткізетін жолдар (торлы
құрылым, таламус ядролары). Бұл жүйе ми қыртысының барлық
аймақтарымен шашыраңқы байланыс жасайды.

Талдағыштың орталық бөлімі
Орталық бөлімі - өткізгіш жолдары арқылы сезім ақпараттары ми
қыртысының проекциялық (жобаланыс) және ұласқан (ассоциативтік)
аймақтарына жетеді. Ми қыртысында әрбір талдағыштың белгілі орталығы
бар. Бұл орталықтарда жоғарғы анализ және синтез жасалады. Мысалы, көру
талдағышы ми қыртысының шүйде, есту - самай, қимыл – төбе
аймақтарында орналасады.

жүктеу/скачать 1.31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 96 97 98 99 100 101 102 103 ... 117