Мамандандырылған санаторий шарттарындағы балаларының сауығуында емдiк-алдын алу шараларының ықшамдауы

Мамандандырылған санаторий шарттарындағы балаларының сауығуында емдiк-алдын алу шараларының ықшамдауы

М.К. Заманбекова

M.K.Zamanbekova

In this work effectiveness’s increase of the children’s regenerative treatment with frequent diseases of respiratory organs are specified to the one of the most important problems of modern pediatrics.

Key words: regenerative treatment, frequent diseases of respiratory organs
Балалардағы функциональды шулардың эхокардиографиялық параллелдері
Куанышбекова Р.Т.,Мырзабекова Г.Т., Ушурова А.И., Нургалиева С.З., Доскожаева А.Д.

АМДБЖИ
Балалар мен жасөспірімдердің «функциональды шуларының» құрылымдық және гемодинамикалық негізі болып кіші аномалиялар, I және II дәрежелі митральды және трикуспидальды қақпақшалардағы регургитация болып табылады. Жүректерінде кіші аномалиялары бар балалар, жүректің органикалық ауруларының даму қауіпі жоғары топтарда, арнайы мамандардың бақылауында болуы тиіс.

Түйінді сөздер: эхокардиография, жүректің дамуының кіші ақаулары, функциональды шулар, органикалық шу.
Соңғы жылдары балалардағы жүрек-қантамыр жүйесінің функциональды бұзылыстарының кеңінен таралуы, аурудың жоғары қауіп топтарын қалыптастырумен патологияның біріншілік алдын-алудың және болжамдаудың актуалдылығы педиатрлардың назарын аударуда. Бұл мәселеге қызығушылық сонымен қатар балалар мен ересектердегі қанайналым мүшелері ауруларымен тығыз өзарабайланысқа байланысты.

Жүректің функциональды шуларының пайда болуы гетерогенді және толығымен миокардтың немесе оның майда қан тамыр бұлшықеттерінің тонусының төмендеуі немесе керісінше жоғарылауы, вегетативті қызметтің бұзылуының салдарынан жүрек бұлшықетінде алмасу және трофикасының бұзылуы, пубертат кезеңінде гормональді гомеостаздың ауытқуымен байланысты болуы мүмкін, ол өз кезегінде қапақша жармаларының толық емес жабылуының дамуына және қанның регургитациясына әкеледі. Бұл, ережеге сәйкес, «бұлшықеттен туындаған шулар». Сонымен қатар «жүректен қалыптасқан шулар» деп бөледі, олар жүректің түрлі бөліктерінің, қақпақшалар жармаларының, хордалардың бірқалыпсыз өсуінің салдарынан туындайды.

Соңғы кездері ультрадыбыстық диагностиканың дамуына байланысты балаларда жүректің функциональды шуларының себептері анықталуда. Жағдайлардың әжептеуір пайызында шулардың қалыптасуына «жүректің дамуының кіші аномалиялары» (ЖДКА) әкеледі, олар функциональды жүрек қантамыр патологиясының морфологиялық негізі болуы мүмкін. ЖДКАның ең жиі кездесетіндерінің бірі, аномальды орналасқан хордалар (АОХ), тұқыммен детерминерленіп, тұқым арқылы бір генмен бақыланатын аутосомдыдоминантты түріне ие болуы мүмкін, оған қоса, аномальды орналасқан хордалардың жиі клиникалық көрінісі болып қарыншалар экстросистолияларының ырғағының бұзылысы, синусты аритмия және т.б. болып табылады. Көлденең орналасқан және көптеген АОХ кезінде жүрекішілік гемодинамиканың бұзылысы, сол жақ қарынша геометриясы және оның диастолалық қызметінің төмендеуі, физикалық жүктемеге толеранттылығының бұзылысы болуы мүмкін.

Құралдар және зерттеу әдістері.

Алматы қ. №2 БҚКАда жүрек шуларына байланысты зерттеуге бағытталған балалардағы туа пайда болған жүрек ақауларын ерте анықтау бағдарламасы 1айдан 15жасқа дейінгі 400 балалар мен жасөспірімдерге эхокардиографиялық зерттеулер жүргізілді.

№112 формалар анализіне сәйкес, тексерілгендер 1 және 2 денісау топтарға жатқызылды. Эхокардиографиялық зерттеулер Profocus (Дания) аппаратында эхо-және доплекардиометриялар жүргізілді, регургитация мөлшері есебімен, қақпақшалар аудандары, сол жақ қарынша миокардының систоликалық және диастоликалық қызметі бағаланды.

Нәтижелер мен талқылаулар

«Функциональды» шулары бар тексерілген балалар мен жасөспірімдердің 40%да жүректегі құрылымдық және гемодинамикалық ауытқулары (кіші аномалиялар, I және II дәрежелі митральды және трикуспидальды регургитациялар және т.б.) анықталған; жүректің кіші аномалиялары 99% жағдайда кездескен. Митральды қақпақшаның I дәрежелі пролапсы (3мм-ден 6мм-ге дейін) тексерілгендердің 53%да, көп жағдайларда басымырақ алдыңғы жармалар пролапсы байқалған. МҚП 22,1% жағдайда I дәрежелі митральды регургитациямен қосарланған. I дәрежелі трикуспидальды қақпақшаның пролапсы тексерілгендердің 5,6%да байқалып, барлық жағдайда МҚП-мен қосарланған. Функциональды шуға байланысты тексерілгендердің 23%да аномальды орналасқан хордалар, трабекулалар (АОТ) немесе сол жақ қарыншаның трабекулалары анықталған.

Көлденең орналасқан АОХ және АОТ 3,4% құрады. Шектелген күйінде аномальды орналасқан хорда 1,1%да байқалып, қалған жағдайларда ол басқа ауытқулармен қосарланған. Балалардың 2,2%да митральды қақпақшаның пролапсы трикуспидальды қақпақша пролапсымен сол жақ қарыншаның аномальды орналасқан хордасымен қосарланған. МҚП мен сол жақ қарыншаның аномальды орналасқан хордасының қосарлануы 20,2% жағдайда байқалған. Сол жақ қарыншаның аномальды орналасқан хордасымен I дәрежелі шектелген митральды регургитациясы тексерілгендердің 6,8%да қосарланған. Тексерілгендердің 23%да бұзылыссыз гемодинамикалық шамалы лақтырумен тұрақсыз ашық сопақша терезе анықталған, бұл көрініс оң жақ қарынша мен өкпе артериясында қалыпты қысым көрсеткіштері мен қан ағысымен сипатталатын жүрекшеаралық перденің ақауына тән. Ашық сопақша терезе мен сол жақ қарыншаның аномальды орналасқан хордасы бірлі-жарым жағдайларда қосарланса, қалған бақылауларда I дәрежелі шектелген митральды регургитациямен қосарланған. Жүрекішілік қанайналымды тексергенде ең жиі болып митральды регургитация тіркелген, тіркелу жиілігі 60% құраған. Қақпақшалық митральды регургитация балалар мен жасөспірімдердің 13%да байқалса, 0-I дәрежелі митральды регургитация 9,9% кездескен. Бақылаулардың көпшілігіңде митральды регургитация тұрақсыз түрде жүріп, кезекті жүректік циклдерде I дәреже шамасында ауданына қарай өзгеріп отырған. Қалыпты жағдайда I немесе II дәрежелі митральды регургитация дені сау адамдардың 40-60%да тіркеліп, систолаға сол жақ қарынша мен сол жақ жүрекше арасындағы қысымның сәйкессіздігі нәтижесінде, митральды қақпақшаның төменгімедиальды комиссурасының жеткіліксіздігіне байланысты қалыптасуы мүмкін және ол функциональды деп қарастырылады. Оны тіркеу кезінде жүрек қуысында қысым градиенттерінің жоғарылауы мен ауқымды жүктеме көріністері анықталмауы тиіс.

I дәрежелі трикуспидальды регургитация тексерілгендердің 100%да байқалса, айқындылық дәрежесі шамалы (I немесе II дәрежелі) трикуспидальды регургитация, әдебиет мәліметтері бойынша, дені сау адамдардың 80%да орын алған. Бұл жағдайда жүректің оң жақ бөліктерінде ауқымды жүктеме көріністері, төменгі қуыс венасының систоликалық пульсациясы, өкпелік вена қақпақшаларының ашылуының азаю көріністері тіркелмеуі тиіс.

Эхокардиографиялық зерттеу хаттамасында трикуспидальды және митральды регургитацияның, олардың дәрежелері және жүректегі шудың себебін түсіндіру үшін қысымның трансқақпақшалық градиенттерінің болуы белгіленуі тиіс. ЖДКА жағымсыз түрлерінің динамикасын, үдеу көріністерін және олардың асқынуының дамуын анықтау үшін, олардың жүректің кіші ауытқуларымен қосарлануы баланы бақылауды талап етеді. Өкпелік артерия қақпақшасының регургитациясы тексерілгендердің 100%да орын алып, көптеген бақылауларда I дәрежесі басымырақ болып, өкпелік артерияның орташа қысымы 15 мм с.б. құрады. Қақпақшалық аортальды регургитация тексерілгендердің 7,2%да тіркелген және аотальды қақпақшаның коронарлық емес жармаларының шамалы пролапсы фонында байқалған (2-2,5мм дейін). Барлық жағдайларда ол I дәрежелі МҚП-мен, I дәрежелі митральды регургитация және аномальды орналасқан хордамен қосарланып жүрген. Осыған орай, функциональды шулары бар тексерілген балалардың 62%ның жүректерінде бір кіші аномалия, 30%да екі кіші аномалиялардың қосарлануы және 8%да үш кіші аномалиялар тіркелген. Жүректегі үш кіші аномалиялар санының жоғарылауы денсаулықты қалыптастыру факторларына кері индикатор болып табылады. Кейбір кіші аномалиялар, мысалы, митральды қақпақша пролапсы, аорта қақпақшаларының ассиметриясы педиатрлар мен кардиолгтардың көңілін тікелей талап етеді, өйткені олар ересектерде жүректің органикалық патолгияларының дамуының қауіп факторлары болып табылады.

Берілген әдебиет мәліметтері мен өзіндік бақылаулар кіші аномалиялары бар тексерілгендердің барлығында естілетін шулар функциональды деп қарастырылмауы ықтимал. Шуларды туындататын түрлі анатомиялық және гемодинамикалық себептер, балалық шақтағы «функциональды» шулардың полиморфтылығына бағыттайды және диагнозды анықтауда дифференциалды дагостикалық шараларды өткізуді талап етеді. Анасы жағынан «кардиальды анамнездің», антенатальды анамнездің болуы, әкесі жағынан ерте атеросклероз бойынша тұқымқуалаушылықтың болуы, экологиялық факторлардың жағымсыз әсері жағдайында өмір сүру, әр түлі дәрежедегі трансқақпақшалық ретроградты қан ағысының тіркелуі және олардың динамикада үдеуі, қосарланған фенотиптік қаңқа, тері дисплазиясының болуы, дисэмбриогенездің висцеральды стигмалары кіші аномалиялары бар балаларға жеке дара қарауды талап етеді.

1. 
   Дәнекер тіндердің дисплазиясының висцеральды көріністері мен мүмкін болатын асқынулардың әр-бір фенотиптік маркеры «диагностикалық салмақ» есебімен ЖДКА өзінің ағымын болжау кезінде жеке дара қарауды талап етеді.
   
2. 
   Тексерілген балалар мен жасөспірімдердің «функциональды шуларының» құрылымдық және гемодинамикалық негізі болып (40%) кіші аномалиялар, кең таралуы (99%) және көптік көріністер (30% балаларда екі немесе одан да көп кіші аномалиялары анықталған), сонымен қатар I және II дәрежелі митральды (60%) және трикуспидальды (100%) қақпақшалардағы регургитация.
   
3. 
   Жүректерінде кіші аномалиялары бар балалар, жүректің органикалық ауруларының даму қауіпі жоғары топтарда, арнайы мамандардың бақылауында болуы тиіс.
   

1. Беляева, Л.М., Хрусталева, Е.К. Функциональные заболевания сердечно-сосудистой системы у детей.-Минск.: Амалфея, 2000.-208 с.

2. Гнусаев, С.Ф. Белозеров Ю.М. Эхокардиографические критерии диагностики и классификация малых аномалий сердца у детей.-Ультразвуковая диагностика.-1997.-3.-С. 21-27.

3. Гнусаев, С.Ф., Белозеров, Ю.М., Виноградов, А.Ф. Клиническое значение малых аномалий сердца у детей.-Российский вестник перинатологии и педиатрии.-Том 51, 4, 2006.-с. 20-25.

4. Клиническое руководство по ультразвуковой диагностике. Под редакцией Митькова В.В., Садриковой В.А., М., Т.5.,1999.

5. Кобелева, Е.А. Клинико-функциональные и эхокардиографические особенности малых аномалий развития сердца у детей с нарушениями сердечного ритма и проводимости: Автореф+к.м.н.-14.00.09-Красноярск, 2004.-23 с.

6. Кожарская, Л.Г., Качан, Г.Л. Малые аномалии сердца у детей.-Медицинская панорама.-2006, 2.-с. 5-8.

7. Мазурин, А.В., Воронцов, И.М. Пропедевтика детских болезней-М.: Медицина, 1985.-432 с.

8. Шиллер, Н., Осипов, М.А. Клиническая эхокардиография, второе издание.-М., Практика, 2005.-344 с.

9. Кожанов В.В., Имамбетова А.С., Утельбаева С.А.и др. ЭхоКГ показатели здоровых детей города Алматы. Методические рекомендации г. Алматы. 1996г.С.14.

Куанышбекова Р.Т.,Мырзабекова Г.Т., Ушурова А.И., Нургалиева С.З., Доскожаева А.Д.

Структурной и гемодинамической основой «функциональных» шумов сердца у детей и подростков являются малые аномалии, регургитации на митральном и трикуспидальном клапане I и II степени. Дети, имеющие малые аномалии сердца, должны находиться под наблюдением специалистов, в группе повышенного риска развития органических заболеваний сердца.
Sonocardiographic parallels of innocent murmurs at children

Kuanyshbekova R. T, Myrzabekova G. T, Ushurova A.I., Nurgalieva S.Z., Doskozhaeva A.D.

Minor cardiac abnormalities, mitral, tricuspid regurgitations of I and II degrees are structural and haemodynamic base of «functional» noises in children and youths. Children with minor cardiac abnormalities must be found under observation of specialists in group of high risk of organic diseases of heart.

КАТАМНЕСТИЧЕСКОЕ НАБЛЮДЕНИЕ ЧАСТО БОЛЕЮЩИХ дЕТЕЙ
Ж.О. Сарбасова
Казахский национальный медицинский университет им.С. Д. Асфендиярова

Проведенные нами исследования по выявлению иммунологических нарушений и наличия сопутствующей патологии у часто болеющих детей позволили говорить о необходимости проведения таким больным комплексной патогенетической и симптоматической терапии.

Ключевые слова: часто болеющие дети, реабилитация, иммуномодуляторы, циклоферон, амизон, виферон-1.
Диетотерапия была щадящей, гипоаллергенной с полноценными характеристиками содержания белка, уровня калорийности, с наличием сбалансированных минеральных добавок.

Традиционным методом лечения респираторного заболевания является применение симптоматической терапии, если известен этиологический фактор, то необходимо применение этиотропного лечения.

Несомненно, важным является коррекция сопутствующей патологии (анемии, лямблиоза, аскаридоза, инфицирование ВЭБ и т.д.). У детей с выявленной анемией I степени проводили заместительную терапию с помощью препаратов железа: актиферрин, феррум лек (железа [III] гидроксид полимальтозат), сорбифер и т.д. Доза препарата зависела от возраста ребенка. Коррекцию лямблиоза проводили с помощью немозола в дозе 400 мг (по 1 таблетке) 1 раз в сутки (натощак) в течение 10 дней; аскаридоза – назначением вермокса в дозе 100 мг (по 1 таблетке) 2 раза в сутки (утром и вечером) в течение 3-х дней. Затем давали энтеросорбент: активированный уголь, таганосорбент или полисорб в дозе 2 г 3 раза в сутки в виде водной смеси за 1 час до еды или приема лекарственных средств в течение 5 дней. С шестого дня назначали циклоферон или амизон или виферон в дозе, зависящей от возраста и по схеме, описанной во 2-ой главе. Одновременно с иммунокорректором назначали антиоксиданты: витамин Е по 1 желатиновой капсуле (200 МЕ) 1 раз в сутки во время еды в течение 10 дней или аевит по 1 капсуле (100 000 МЕ витамина А и 0,1 г альфа-токоферола ацетата) 1 раз в сутки во время еды в течение 30 дней.

Для оценки влияния комплексной терапии на динамику иммунологических показателей мы проанализировали результаты обследования после завершения курса иммунореабилитации у 210 детей исследуемых групп и 67 больных детей референтных групп, которые не получали иммунокорректоров в составе терапии.

Катамнестическое наблюдение в течение 1 года показало (таблица 1), что после приема «Циклоферона» в группе ЧБД, проживавших в условиях дома не заболели 41 детей, что составило 28,5%, а после приема «Вифероном-1» не заболели только 3 детей (14,3%). В течение года болели ОРВИ 1-2 раза - 75 детей, получавшие «Циклоферон», что составило 52,1% в сравнении с получавшими «Виферон-1» - 10 (47,6%). В течение года болели 3-4 раза респираторными инфекциями 25 детей, что составило 17,3% в сравнении с детьми получавшие «Виферон-1» не заболели 8 детей 38,1%). Болели 5-7 раз двое детей (1,4%) и более 7 раз в год – 1 ребенок (0,7%), дети получавшие «Циклоферон», а после лечения «Виферон-1» детей с такой частотой рецидива ОРВИ выявлено не было.

Что касается катамнестического наблюдения в течение года в группе ЧБД, проживающих в условиях интерната (таблица 2) было выявлено, что после приема «Циклоферона» не заболели 8 детей, что составило (33,3%), а после приема «Амизон» не заболели только 5 детей (26,3%). В течение года болели 1-2 раза респираторными инфекциями 8 детей, что составило 33,3% в сравнении с детьми получавшие «Амизон» - 13 детей (68,4%). Болели 3-4 раза шестеро детей (25%) в сравнении с детьми, получавшими «Амизон»– 1 ребенок (5,3%). В течение года 5-7 раз болели 2 детей (8,4%), получавшие «Циклоферон», а после лечения «Амизон» детей с такой частотой рецидива ОРВИ выявлено не было. С кратностью заболеваемости ОРВИ более 7 раз в год среди детей получавших, как «Циклоферон», так и «Амизон» выявлено не было.

Достоверно различие при сравнении по «Циклоферону» между часто болеющими детьми, проживающими дома и в интернате при сравнении частоты ОРВИ 1-2 раза в году – выше у домашних 52,14,5 и 33,34,3 (p<0,01); ОРВИ 5-7 раз в году чаще у интернатских – р < 0,05.

Таким образом, на основании результатов клинико-лабораторных исследований, катамнестических данных мы пришли к выводу, что применение «Циклоферона», «Амизона», «Виферона-1» у часто болеющих детей, независимо от возраста и условий проживания уменьшает длительность обострений, число рецидивов респираторной инфекции, и приводит к снижению потребности в антибактериальной терапии.

Ж.О. Сарбасова

Терапия барысында имуннокорректорларды алған 210 зерртеу тобындағы және 67 референттік топтағы балалардың иммунореабилитация курсынын алмаған нәтижелері талданған. «Циклоферон», «Амизон», «Виферон-1» пайдалану нәтижесінде жиі ауратын балаларда, жасына және тұрмыс жағдайына қарамай, респираторлы инфекцияның күшеюі ұзақтығын, рецидив санын азайтады, сонымен қатар антибактериалды терапия қажеттілігінің төмендеуіне әсерін тигізеді.
Katamnesis observation of often ill children

Z.O.Sarbasova

Results of immuno-rehabilitation course of 210 children from research groups and 67 children of reference groups, who did not receive immuno-correctors as a part of therapy have been analysed. Application of "Cyclopheron", "Amizon", "Vipheron-1" for frequently sick children irrespective of age and residing conditions reduces duration of aggravations, number of relapses of respiratory infection, and leads to decrease in requirement for antibacterial therapy.

терапия
УДК 616.248-085.834:551.584.65:512.017.1
ВЛИЯНИЕ ВЫСОКОГОРНОЙ СПЕЛЕОТЕРАПИИ НА КЛЕТОЧНЫЙ СОСТАВ БРОНХОАЛЬВЕОЛЯРНОЙ ЖИДКОСТИ У БОЛЬНЫХ БРОНХИАЛЬНОЙ АСТМОЙ со СРЕДНЕ-ТЯЖЕЛым ТЕЧЕНИем
Тологонов Т.И., Тулебеков Б.Т. Кудаяров Б.Д.
Национальный центр охраны материнства и детства МЗ КР
В статье представлены изменения клеточного состава БАЖ у 3- групп больных БА средне-тяжелым течением, после высокогорной спелеотерапии Установлено, что в двух группах больных БА происходят закономерные изменения клеточного состава БАЖ, а в третьей группе больных инфекционно-зависимой формы в процессе лечения достоверных изменений не наблюдалось, что свидетельствует о неэффективности лечения ВС у больных БА инфекционного генеза.

Ключевые слова: Бронхиальная астма, высокогорная спелеотерапия, клеточный состав, бронхоальвеолярная жидкость.
Несмотря на впечатляющий прогресс клинической фармакологии бронхиальной астмы достигнутый в последние годы, все большую популярность и распространение в лечении и реабилитации данной категории больных приобретают немедикаментозные методы. Одним из наиболее перспективных направлений такого рода является лечебно-профилактические применение определенных территорий и природных зон, климатические и средовые особенности которых оказывают позитивное воздействие на этиопатогенетические механизмы и, следовательно на клинико-функциональные проявление и течение бронхиальной астмы (БА) (1,2,3).

Последние годы применяется метод высокогорной спелеотерапии (ВС), оказывающий выраженное благоприятное воздействие на клинико-функциональное проявление и течение БА у больных детского возраста, однако недостаточно работ о влиянии ВС на иммунологическую реактивность организма и клеточный состав бронхоальвеолярной жидкости (БАЖ) у взрослых больных БА (4,5,6).

Данная работа посвящена влиянию курса ВС на клеточный состав бронхоальвеолярной жидкости у больных БА со средне-тяжелым течением.

Материалы и методы исследования. Обследовано 23 больных БА атопической формой (1 группа), 34 больных БА, смешанной формы (2 группа) и 18 больных БА, инфекционно-зависимой формы(3 группа). Фоновое обследование больных проводилось в г. Бишкек (760 метров над уровнем моря) после чего они доставлялись в отделение высокогорной спелеотерапии в с. Чолпон (2100 метров над уровнем моря).

Обследования проводилось до лечения ВС и 28-30 дни после приезда в отделение высокогорной спелеотерапии. Клеточный состав бронхоальвеолярной жидкости определяли по методу Ямщикова Т.Ю (7).

Как видно из таблицы 1, содержание нейтрофилов в БАЖ у больных БА было высоким до лечения 10.75±1.94, а после 30 дневного лечения у больных количество нейтрофилов достоверно снижается с 10.75±1.94 до 4.58±1.35.

Процентное содержания лимфоцитов до лечения у больных в пределах нормы 10.45±2.26 (в норме 7-12%), а после лечения незначительно снижается с 10.45±2.26 до 7.36±1.46 (р > 0,05). Содержание эозинофилов в БАЖ у больных до лечения составляло 3.28±0.95, что служит индикатором гипераллергенных состояний организма больных БА атопической формы. После проведенного 30 дневного лечения ВС у больных содержания эозинофилов снижается с 3.28±0.95 до 1.40±0.73 (р<0,01).

Таким образом, ВС позитивно влияет на клеточный состав БАЖ у больных атопической формы со среднетяжелым течением: до лечения мы выявили низкий процент содержания макрофагов и высокое содержание эозинофилов и нейтрофилов, а после лечения содержание макрофагов повышается и снижается количество нейтрофилов и эозинофилов.

Во второй группе больных в динамике наблюдали влияние ВС на клеточный состав у больных БА смешанной формой со средне-тяжелым течением (таблица 2).

Как видно из таблицы 2, содержания макрофагов у больных БА до лечения ВС было низким - 71.48±2.49 (в норме 80-85%), а после лечения ВС количество макрофагов достоверно повышается с 71.48±2.49 до 85.36±1.67. Процентное содержание нейтрофилов до лечения ВС было очень высоким (12.34±2.24), а после лечения количество нейтрофилов достоверно снижается (12.34±2.24 до 5.65±1.46). Относительное количество лимфоцитов также было очень высоким: до лечения ВС 12.45±2.53, а после проведенного лечения ВС достоверно снижается с 12.45±2.53 до 8.23±1.54. Процентное содержания эозинофилов до лечения ВС было повышенным- 3.73±0.86, после проведенного лечения ВС у больных количество эозинофилов достоверно снижается с 3.73±0.86 до 1.76±0.68.

Таким образом, во второй группе больных БА до лечения ВС отмечался низкий процент содержания макрофагов и высокий процент эозинофилов, а после лечения достоверно повышается содержания макрофагов и достоверно снижается относительное количество нейтрофилов, лимфоцитов и эозинофилов в БАЖ.

В третьей группе больных мы изучали влияние ВС на клеточный состав БАЖ у больных БА инфекционно-зависимой формой со средне-тяжелым течением (таблица 3).

Как видно из таблицы 3, у больных БА до лечения ВС содержание макрофагов было высоким- 81.25±1.65, чем двух предыдущих группах, а после лечения количество макрофагов достоверно повышается с 81.25±1.65 до 89.33±1.85.
Таблица 3 - Динамика изменений клеточного состава бронхоальвеолярной жидкости у больных бронхиальной астмой, инфекционно-зависимой формой со средне-тяжелым течением после курса высокогорной спелеотерапии

Клеточный состав бронхо-альвеолярной жидкости(в %)	До лечения ВС N=18	После лечения ВС N=18	P
Макрофаги	81.25±1.65	89.33±1.85	<0.05
Нейтрофилы	10.63±2.18	4.75±2.83	<0.01
Лимфоциты	6.58±2.25	4.25±2.43	>0.05
Эозинофилы	1.54±0.78	1.67±0.84	>0.05