Н. Б. Жиен баева Ақажанова А. Т
жүктеу/скачать 4.34 Mb. Pdf көрінісі
|
| Тү зеу ме ке ме сі қыз мет ке рі нің іс-әре ке тін де гі та ным дық ерек-
ше лік тер Та ным дық қа сиет әр бір қыз мет кер дің өмі рін де, қыз ме тін де не- гіз гі рөл ат қа ра тын фак тор. Ол қыз мет кер ге өте қа жет, сон дық тан да оған ар найы мән бе ріп қа рас ты ру керек. С от тал ған дар дың тұл- ға сын зерт теу де жа бық ме ке ме қыз мет кер ле рі құ қық ты – әлеу мет- тік-пси хо ло гия лық ахуал дар ға кө ңіл ау дар ғаны жөн: а) сот тал ған дар дың әлеу мет тік-де мог ра фиялық жә не қыл мыс- тық-кри ми нал дық мә лі мет те рі; ә) сот тал ған дар дың мі нез-құлық та ры мен әдет те рі; б) жа за лау ба бы на жә не жа сал ған қыл мыс қа қа рым-қа ты на сы; в) тү зеу ме ке ме сін де гі мі нез-құл қы, он да ғы тәр тіп ке де ген реак циясы; г) тү зеу ша ра ла ры на, тәр бие леу мә се ле сі не де ген көз қа ра сы; ғ) жа за үдерісін өт ке ріп жат қан да ғы жағ дайы, мі нез-құлық өз- ге ріс те рі; д) сот тал ған дар дың әлеу мет те нуі мен тү зе лу дең гейі; е) ал да ғы уа қыт та ғы мі нез-құл қы ның қа лай бо ла ты нын бол- жау. Сот тал ған дар дың мі нез-құл қын зерт теу де ке ле сі мә се ле лер ге жа уап із деу қа жет: топ қа де ген көз қа рас та ры мен кө ңіл-күй ле рі, ұстана тын дәс түр ле рі, әдет-ғұр пы, ара ла рын да өза ра бө лін ген, оқ шаулан ған ша ғын топ тар бар ма, олар дың ұс тан ған ба ғы ты, құ ры лы мы, өза ра тұл ға лық жүйеде гі қа рым-қа ты на сы, ұстаным- да ры қан дай, ат қа ра тын рөл де рі қан дай дең гейде, топ ара сын да ерек ше көз ге тү се тін дер бар ма, т.б. Сот тал ған дар ара сын да ерек ше көз ге түс ке тұл ға лар ды на зар- ға алып, тәр бие леу ба ры сын да со ған сай жұ мыс тар ды ал дын ала жос пар лап, ма ңыз ды мә се ле лер ге кө ңіл ауда ру жөн. Жұ мыс та ғы та лап тар ға қа тыс ты ке ле сі жағ дай лар ды ес ке ру қа жет: Заң психологиясы 262 – же ке тұл ға лар мен жұ мыс ұйым дас ты ру ға на зар ауда ру; – сот тал ған дар ара сын да кез де се тін жағ дай лар ту ра лы то лық ақ па рат алып, үне мі ха бар дар бо лып оты ру; – олар ға ық пал ете тін ор та мен тұл ға лар жө нін де гі мә лі мет- тер ді бі лу; – сот тал ған дар дың тұл ға лық мі нез-құлық та ры ның өз ге ріс те- рін бай қап, қа да ға лап, өз уақы тын да ба ға бе ріп оты ру. Бос тан ды ғы нан айы рыл ған дар ды ба қы лап, олар дың тұл ға лық қа сиет те рін бі лу үшін ес ке сақ тау қа бі ле ті нақ ты бо луы қа жет. Бұл қыз мет кер дің ұзақ мер зім ге жал ға са тын ес те сақ тау мүм- кін ді гі жә не ал дын да тұр ған әр түр лі мә се ле лер ді ше шу де гі ес қа- бі лет ті лі гі, со ны мен қатар қыз мет кер дің тә жі ри бе сі мен ке шен ді кә сі би бі лім ді жа ды да ұс тау. Бас шы қыз мет кер жұ мыс ба ры сын да, әр түр лі та қы рып та ғы жи на лыс тар ды өт кі зер ал дын да сөй лейт ін сө зін ой лас ты рып, оған тың ғы лық ты да йын да луы қа жет. Тү сін беуші лік не ме се дұ- рыс тү сі не ал мау әр түр лі пси хо ло гия лық ке дер гі лер ге әке ліп со- ға ды. Ойды дұ рыс жет кі зе бі лу, бел гі лі бір нәр се ге сен ді ре алу қыз мет кер дің бі лі мі мен ше бер лі гі не бай ла ныс ты, әде мі сөй леп қа на қой май, өз ге лер дің та ра пы нан айт ыл ған ой лар ды, сөз дер ді шы найы тың дап жә не тү сі не бі лу де өте ма ңыз ды. Сот тал ған дар- ды тү сі не бі лу үшін ме ке ме қыз мет ке рі жар гон сөз дер ді де бі луі шарт, бі рақ оны күн де лік ті қа рым-қа ты нас ба ры сын да қол да ну- дан ау лақ бо луы ке рек. Со ны мен қа тар дауыс ыр ға ғы, ек пі ні, қи- мыл әре ке ті де қыз мет кер дің на за рын да бо лып, сот тал ған дар дың сөй ле су мә не рі, мә де ниеті, ек пін дік-ми ми ка лық жә не сти лис ти- ка лық сөй леу жүйесі не де мән бер ген жөн. Бұл адам дар мен дұ рыс қа рым-қа ты нас жа сауына оң әсе рін ти гі зе ді. Құ жат ті лі ауыз ша тіл ден өз ге ше бо ла ты ны бел гі лі. Жаз ба- ша сөй леу ба ры сын да да әде би тіл дің заң ды лық та рын сақ тап отыр ған орын ды. Осы се беп ті сот тал ған дар дың тұл ға лық мі- нез-құлық қа сиет те рін тү сі ну, са ра лау тәр бие лік жұ мыс тар ды нә ти же лі жү зе ге асы ру, бел гі лі бір ше шім дер қа был дау, та ным- дық жұ мыс тар жүр гі зу де нә ти же лі қа дам дар жа сауға мүм кін дік ту ғы за ды. 11. Пенитенциарлық психология 263 Пси хо ло гия лық дағ ды мен бі лім ді те рең мең гер ген тү зеу ме ке- ме сі нің қыз мет ке рі өзі не жүк тел ген іс-әре ке тін де (әлеу мет тен ді- ру мен тәр бие леу де, мы са лы, се нім ді лік, қа рым-қа ты нас қа бейім- ді лік, сер гек тік, тұ рақ ты лық, т.б.) көп те ген жақ сы же тіс тік тер ге қол жет кі зе ала ды. жүктеу/скачать 4.34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|