Н. Б. Жиен баева Ақажанова А. Т
жүктеу/скачать 4.34 Mb. Pdf көрінісі
|
| Қыл мыс тық-ат қа ру жүйе сін де гі ме ке ме қыз мет кер ле рі нің
пси хо лог ма ман да ры мен бір ле сіп ат қа ра тын іс-әре кет те рі мен не гіз гі мін дет те рі Тү зеу ме ке ме сін де гі мақ сат ты жұ мыс ба ғыт та ры на бай ла ныс- ты ме ке ме қыз мет кер ле рі пси хо лог пен бір ле се оты рып, ке ле сі мін дет тер ді жү зе ге асы ра ды: же дел-қа уіп сіз дік қыз ме ті, тәр бие- лік, ин же нер лік-тех ни ка лық жа ғын жаб дық тау. Жал пы ба ғыт та ғы бар лық қыз мет кер лер ді бі рік ті ре тін – диаг нос ти ка лық-зерт теу; ұйым дас ты ру шы лық; пе да гог тік (әсі ре се тәр бие лік); сот тал ған- дар ға пси хо ло гия лық де меу көр се ту жә не мі нез-құлық та рын қа- да ға лау жұ мыс та ры. Тү зеу ме ке ме сі нің қыз мет кер ле рі күн тәр ті- бін де гі жұ мыс тар дың ат қа рылуына жә не сот тал ған дар ды тү зеу үдерісін де гі жос пар лан ған бас қа да жұ мыс тар ға ара ла са ды. Сот тал ған дар ды тү зеу мен әлеу мет тен ді ру дің нә ти же лі үдерісі пси хо лог тың анық та ған мә лі мет те рі не сүйене ді. Осы мә лі мет- тер ар қы лы ме ке ме қыз мет кер ле рін де сот тал ған дар мен тәр бие лік мақ сат та жал пы әрі нақ ты іс-әре кет тер жүр гі зу ге то лық мүм кін- дік те рі туын дай ды. Сол се беп ті диаг нос ти ка лық зерт теу жұ мыс- та ры ең не гіз гі жә не ал ғаш қы мін дет тің бі рі бо лып та бы ла ды. 11. Пенитенциарлық психология 257 Диаг нос ти ка лық зерт теу де гі жұ мыс та ры нан алын ған ақ па рат тар мен мә лі мет тер сот тал ған дар ды қайта тәр бие леу де нақ ты бағ дар- ла ма лар жа сауға ық па лын ти гі зе ді, ал ақ па рат тар жи нау диаг- нос ти ка лық әдіс тер ді оң тай лы қол да на білуіне үл кен мүм кін дік ту ғы за ды. Диаг нос ти ка лық жұ мыс ба ры сын да тү зеу ме ке ме сі нің қыз мет кер ле рі зерт теу ны сан дар ды (тұл ға, ауыт қы мі нез-құлық, ар найы не ме се фор мальды емес сот тал ған дар то бы т.б.) жә не бас- қа да мә се ле лер ді то лық анық тап алу ға үйре ну ле рі шарт. Қыз мет- кер дің ұйым дас та ру шы лық қа бі лет і – сот тал ған дар ды бас қа ру да- ғы қол да на тын ша ра лар тәр ті бі мен ере же лер ді дұ рыс орын дау- ла ры жә не жұ мыс уақы тын тиім ді пай да ла нып, қыз мет жос па рын жүйелі құ ра бі луі, құ жат тық жұ мыс тар ды жүйелеу оң тай лан ды- ру; ең бек ті ұйым дас ты ру мақ са тын да ком пью тер лер мен өз ге де за ма науи тех ни ка лар ды дұ рыс мең ге ріп орын ды пай да ла на бі лу- дің жо лын арт ты ру қа жет. Ме ке ме қыз мет кер ле рі нің ұйым дас ты ру шы лық қа сиет те рі – бө лім ше лер ді жи нақ тау да, сот тал ған дар ды топ тар ға бө лу ба ры- сын да, олар дың ағым да ғы өмір лік мә се ле ле рін ше шу де (бір топ- тан екін ші топ қа ауыс ты ру, жұ мыс іс теу жә не оқы ту мә се ле ле рін ше шу, мер зі мі нен бұ рын бо са ту) жә не өз ге де күн тәр ті бін де гі бо- лып жат қан өз ге ріс тер де кө рі ніс бе ре ді. Сот тал ған дар ды әлеу мет тен ді ру мен олар дың мі нез-құлық та- ры ның өз ге ріс те рін анық тау мен ба ға лау, олар мен же ке лік жұ мыс жүр гі зу ба ры сын да ар найы жос па рын да йын дау не ме се бір лес- кен пси хо ло гия лық бағ дар ла ма лар жа сау – жа бық ме ке ме қыз- мет кер ле рі нің не гіз гі мін дет те рі нің бі рі. Қыз мет кер дің тәр бие лік жұ мы сы тек қа на же ке тұл ға мен жұ мыс іс теуге ба ғыт та луы тиіс, олар ды де не шы нық ты ру ша ра ла ры на, көр ке мө нер паз үйір ме ле- рі не қа тыс ты рып, ара ла рын да ғы те ріс пи ғыл ды топ тар дың жа- ғым сыз ық па лы нан сақ тай бі лу ле рі қа жет. Тәр бие леу ша ра ла ры сот тал ған дар дың мі нез-құл қын са рап тау және пси хо ло гия лық қыз мет көр се тумен ты ғыз бай ла ныс ты. Пси хо ло гия лық-пе да го- ги ка лық жо ба лау жұ мыс та ры сот тал ған дар дың мі нез-құл қын, тұл ға лық қа сиет те рін, өмір лік ұстаным да рын жа ғым ды ба ғыт қа қа рай өз гер уіне ық па лын ти гі зіп оты ра ды. Бө лім ше бас шы сы мен Заң психологиясы 258 тү зеу ме ке ме сі нің өз ге де қыз мет кер ле рі нің пси хо лог пен бір ле- сіп жұ мыс жа сауы тиім ді ке ле ді, се бе бі жа за сын тиіс ті ере же лер- ді бұз бай ат қар ған адам дар ды, жа бық ме ке ме ден шық қан нан соң қайтадан қыл мыс тық әре кет ке бар мау мақ са ты мен олар ға әр түр лі пси хо ло гия лық тұр ғы да ғы әдіс-тә сіл дер ді (арт те ра пия, тре ни нг- тік ойын дар, пси хо ло гия лық ке ңес, түр лі аңыз дар, ем деу-жат- ты ғу ла ры, т.с.с.) қол да нып жа ңа өмір ге бейім деуде жо ға ры дең- гейде гі нә ти же лер ді бай қауға мүм кін дік туады. Со ны мен, тү зеу ме ке ме сі қыз мет кер ле рі нің іс-әре кет те рі – бас бос тан ды ғы нан айы рыл ған дар ды жі гер лен ді ре тін, рух тан ды ра тын, та ным дық үдеріс те рін оята тын, эмо циялық күй ле рін кө те ре тін, жа ғым сыз құн ды лық та рын өз гер те тін, қа рым-қа ты нас тың, ерік тік қа сиет- тер дің шың далуына жұ мыл ды ра тын не гіз гі күш тер дің бі рі. Кә сі би мақ сат пен адам гер ші лік құн ды лық та ры өза ра қа бы са оты рып, қыз мет тік мі нез-құлық ты қа лып тас ты ру да не гіз гі рөл ат- қа ра ды. Кә сі би қы зы ғу шы лық, мін дет, жа уап кер ші лік, ше бер лік, осы ның бә рі – жа бық ме ке ме қыз мет кер ле рі нің іс-әре кет те рі не жа ғым ды ық пал ете ді. Қыз мет ке қа тыс ты нем құ рай лық, бел сен- ді лік тің тө мен деуі ке ле сі жа ғым сыз жағ дай лар ға алып келеді: – қол жет кіз ген нә ти же лер мен қол да ныл ған әдіс-тә сіл дер дің нақ ты жә не ай қын бол мауы; – қыз мет кер қыз мет тік мін дет те рін орын дау ба ры сын да жо ға- ры лауа зым ды қыз мет кер лер дің әр дайым ара ла сып оты руы; – ат қа ры лып отыр ған қыз мет тік жұ мыс тар дың те пе-тең ді гі- нің сақ та лын бауы; – қыз мет тік тап сыр ма лар дың үз дік сіз кө бейе бе руі; – лауа зым ды қыз мет тік ат қа ры ла тын мін дет тер дің шек тен шы ғып ке туі. Қыз мет кер дің пси хо ло гия лық да йын ды ғы ның бол мауы олар- дың іс-әре кет те рін құр сау лап, шек теп жұ мыс қа де ген қа бі лет ті- лі гін тө мен де те ді, олар шұ ғыл жағ дай лар ға тап бол ған да (сот- тал ған дар дың топ тық тәр тіп бұ зуы, адам дар ды ке піл ге алуы, та мақ та ну дан жап пай бас тар туы, қа уіп ту ғы зу, ша буыл жа сау, т.б.) абыр жып, қа жет ті ше шім қа был дай ал май ды. Мұн дай жағ- даят тар дың ал дын алу да жа бық ме ке ме қыз мет кер ле рі мен пси хо- 11. Пенитенциарлық психология 259 лог тың ар найы да йын дық іс-ша ра ла ры мен жат ты ғу лар жүр гізуін қа жет ете ді. жүктеу/скачать 4.34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|