Н. гумилева ministry of education and science of kazakhstan



бет33/46
Дата13.06.2016
өлшемі5.56 Mb.
#131499
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   46

Әдебиет

1.Әл-Фараби. Философиялық трактаттар.-Алматы, 1973. – С. 64-74.

2. Құнанбаев А.Шығармалар жинағы.-Алматы: Жазушы,1991. – С. 34- 44.

3. Степанов С.С. Психология трудных школьников: Учебное пособие. Москва, 1996. – 259 с.

4. Раттер М. Помощь трудным детям. - Москва, 1987. – С. 142-155.

5. Рабочая книга школьного психолога/ Под ред. И.В. Дубровина. - СПб., 1998. – С. 114-125.

6. Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. Сөздік-Словарь. Алматы, 2007. – 119 с.

АДАПТАЦИЯ ИНОСТРАННЫХ СТУДЕНТОВ К КУЛЬТУРНО -ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ СРЕДЕ ВУЗА КАК ПСИХОЛОГО – ПЕДАГОГИЧЕСКАЯ ПРОБЛЕМА
Бекова Ж.К.

Евразийский Национальный университет имени Л.Н.Гумилева
Проблема психологической адаптации человека к изменениям этнокультурной среды обусловлена рядом причин: вследствие интенсификации межэтнических контактов (экономические и образовательные миграции, взаимодействия, опосредованные средствами массовой коммуникации) в XX веке произошло мощное соприкосновение, даже столкновение различных культур. Данные столкновения часто противоречащих друг другу картин мира, различных систем ценностей, ранее не соприкасавшихся или мало соприкасавшихся, привели к необходимости их сопряжения на уровне индивидуального сознания, психологической адаптации к иной системе смыслов и ценностей. Другой причиной является качественное изменение форм жизни: противоречивость и нестабильность социальной ситуации, увеличение скорости технического прогресса и накопления информации, отмеченные практически всеми исследователями, - которое приводит к росту числа людей, не способных контролировать эти изменения, т.е. не способных адаптироваться, прежде всего, психологически, к неопределенности и неустойчивости современного общества.

В своем Послании к народу Казахстана Н.А. Назарбаев подчеркнул, что «за 16 лет Независимости мы реализовали собственную модель обеспечения общественной стабильности, межнационального согласия, формирования казахстанской идентичности и общеказахстанского патриотизма. Это наше казахстанское «ноу-хау», которым мы по праву гордимся и обязаны бережно охранять»/1,с. 3/.

Необходимость изучения психологической адаптации к иной этнокультурной среде связана с недостаточной разработанностью проблемы: ведутся дискуссии вокруг толкования понятия психологической адаптации к иной этнокультурной среде, сущности явления, компонентов структуры, критериев адаптированности /дезадаптированности.

Интеграция теоретического и прикладного аспектов изучения проблемы адаптации иностранных студентов к высшей школе Казахстана представляется актуальной и важной чертой развития современного высшего образования, проявляющаяся, в частности, через его интернационализацию. В настоящее время общая численность студентов и других категорий, учащихся в мире, которые проходили обучение за пределами своей страны, составляет во всем мире примерно 1,5 млн. человек. Активизация мобильности обусловила появление сети региональных и международных учебных заведений или отдельных подразделений в традиционных вузах, для которых характерен не только межнациональный состав студентов, но также управление и финансирование, осуществляемое совместно группой стран.

В целом академическая мобильность с Казахстаном в настоящее время развивается:

- в рамках традиционных межгосударственных культурных соглашений;

- путём реализации целевых программ различных организаций, фондов,
обществ, предусматривающих содействие в подготовке специалистов
по приоритетным в современных условиях направлениям;

- через межвузовское сотрудничество.

Расширение академической мобильности зарубежных стран с Казахстаном в рамках различных форм обучения иностранных студентов требует активного участия психологов, педагогов, социологов и социальных работников в предоставлении образовательных услуг иностранным студентам.

Исследование выполнено в рамках экспериментальной этнопсихологии и носит прикладной характер. Иностранные студенты, являясь представителями различных культур, в психологическом плане могут сильно отличаться от соотечественников и это должны осознавать психологи и педагоги. Важно, чтобы поведение иностранных студентов не воспринималось ими странным и непонятным, а ценности и нормы иной культуры не вызывали шок.

Феномен адаптации является одним из самых значимых и характерных явлений общественной жизни ХХI века. Адаптация это закономерное явление, элемент мировых процессов, связанных с международной мобильностью студентов разных стран и регионов современного мира. Исследование феномена казахстанской адаптации иностранных студентов в психологическом аспекте, а также изучение социально-психологических и психолого-педагогических проблем, возникающих при обучении иностранных студентов дальнего за­рубежья, процесса их адаптации в новой макро- и микросреде, использование прошлого этно-социо-культурного опыта студентов, дифференцированный учет национально-психологических особенностей личности студентов должны способствовать выработке механизмов успешной адаптации к высшей школе.

Все компоненты человека (иностранного студента), как индивида, как личности, как субъекта деятельности, как индивидуальности, проявляются у студентов разных стран и национальностей, возрастов и характеров, по-новому. Эти составляющие претерпевают значительные изменения, включая структурные изменения личности со всеми вытекающими последствиями как позитивного, так и негативного характера.

К сожалению, в Казахстане большинство иностранных студентов, прибы­вающих на обучение в вузы Казахстана, не проходят курс предвузовской подготовки, хотя она должна занимать особое место. Большинство иностранных студентов имеют низкий уровень информированности о политической, экономической и социальной системах Казахстана; о нормах, обычаях, традициях и культуре народа; о существующей в стране системе высшего образования. Для большинства студентов впервые возникает проблема интернационализации, необходимости коммуникации с носителями разных социальных, этнических, национальных норм и культур.

Все это ещё раз подчеркивает актуальность рассматриваемой нами проблемы межэтнической адаптации личности и нацеливает на её решение/2, с.3-4/.

Проблемы, связанные с пребыванием иностранных студентов в новой этнической среде и различными вариантами их адаптации вследствие трансформации этнической картины мира, стали предметом изучения зарубежных исследователей значительно раньше, чем российских и отечественных.

Проблемы, связанные с зарубежными студентами, обучающимися в вузах разных стран мира, по мнению S. Bochner/3, с.5-44/, распадаются на четыре катего­рии:

- во-первых, статус зарубежного студента как иностранца, живущего в непривычном для него этническом окружении. Эта проблема не является специфической для зарубежного студента в какой-то определённой стране, так как она распро­страняется в различной степени на всех людей, приезжающих в другие страны. Приспособление студента к его новому окружению проходит через множество этнических различий таких, как язык, обычаи, ценностные ориентации.

В этом контексте главная задача для иностранного студента – изучить множество этнических норм, расширяя этническую картину мира, с тем, чтобы скорректировать свое поведение с нормами, принятыми в данной стране. А главной задачей для людей, вступаю­щих в контакт с иностранными студентами, является понять и, соответственно, объяснить их поведение.

- во-вторых, зарубежный студент встречается с трудностями, не связан­ными с его иностранным происхождением. Они являются общими для любого первокурсника, но вследствие разницы, которая существует между школьным и университетским образованием, каждый студент, поступающий в вуз, встречается с незнакомыми ему требованиями. Тем не менее, эта задача будет сложнее для иностранного студента, потому что существует огромный психологический барьер между его этнической культурой и этнической культурой той страны, в которую он попадает.

- в-третьих, иностранный студент сталкивается с возрастными проблема­ми, общими для всей молодёжи. Чрезмерно подчёркивая иностранное проис­хождение зарубежного студента, многие авторы склонны игнорировать пере­живания, свойственные его возрастному периоду.

- в-четвертых, иностранный студент, являясь представителем своей стра­ны за границей, очень чувствителен к своему этническому происхождению и тому статусу, который он будет иметь в незнакомой ему стране.

Как отмечает F. Mayer/4, с.12/, степень этнокультурных различий иногда бывает столь велика, что могут возникнуть трудности при общении студентов, а затем наступает и взаимопонимание между ними, которое влечет за собой снятие психологического барьера при общении.

В исследовании J.T. GulahornиJ.E. Gulahornустановлено, что иностран­ный студент, вернувшийся после длительного и успешного пребывания за границей, находит себя «чужим» в своей собственной этнической культуре. Некоторые студенты, достигшие сильной идентификации с иностранной этнической культурой за границей, вступают в противоречие с прежними традиционными ценностями.

Исследования R.D. LambertиM. Bressler показывают, что некоторые студенты намеренно «избегают» контактов с жизнью зарубежной страны, так как боятся становиться слишком «западными». Они предвидят проблемы приспособления к прежней этнической культуре по возвращении на родину/5, с.52/.

Иностранные студенты, в этнической картине мира которых отражался тот факт, что национальный статус их стран не принимался во внимание, были враждебно настроены по отношению к другой стране и очень болезненно это воспринимали. И это обстоятельство необходимо учитывать при работе с иностранными студентами.

Таким образом, нами были исследованы факторы психо­логической адаптации иностранных студентов к высшей школе.

К числу факторов психологической адаптации относим: нали­чие установки на усвоение новых культурных феноменов, желание интегриро­ваться в новую инонациональную среду, стремление к преодолению информаци­онной изоляции, установление коммуникативных связей с окружающей средой и людьми, наличие мотивационных потребностей к получению высшего образова­ния в Казахстане, существование межнациональных учебных групп, присутствие сту­дентов различных регионов мира, незнание и неумение, невладение языком межэтнического общения в иноязычной среде, отсутствие навыков поведения в усло­виях межэтнического взаимодействия, пси­хологическая структура личности, психофизиологиче­ские функции и мотивы поведения, национально-психологические особенности студентов и др.

Рассмотрены эмоциональные факторы адаптации иностранных студентов в иноязычной этнокультурной среде: тревожность, эмоциональное самочувствие студентов в учебной группе, социально-психологический климат учебной группы и выявлена зависимость эмоциональных факторов от личностных особенностей студентов разной национальной принадлежности.

Проведенное психологическое исследование позволило создать социопсихологический портрет иностранного студента в казахстанском вузе; получить объективную информацию о возможностях объекта обучения, которая может служить ориентиром в выборе форм и методов дифференцированного подхода к личности каждого студента в межнациональной учебной группе, выборе наиболее целесообразных и эффективных методах психолого-педагогического воздей­ствия на обучаемого/6, с.129-130/.

Подводя итог, необходимо отметить, что в условиях повышения динамики жизни и изменения этнокультурной среды, а также в результате более ши­роких возможностей научных и студенческих обменов, международного ту­ризма и торговли все большее число людей из многих стран взаимодейст­вуют друг с другом, что не может не вызвать ряд сложностей, связанных с этнообусловленными и индивидуальными особенностями участников этого взаимодействия. Исследование показало, что международный характер высшего образова­ния Казахстана определяет актуальность дальнейшего развития психологии адаптации иностранных студентов как нового направления в практической социальной пси­хологии.


Литература

  1. Назарбаев Н.А. Повышение благосостояния граждан Казахстана - главная цель государственной политики: Послание Главы государства народу Казахстана // Казахстанская правда. - 2008.-7 февраля.

  2. Бекова Ж.К. Этническая картина мира и её влияние на процесс адаптации в вузе: дисс. канд. психол. наук: 19.00.01. – Алматы, 2009. – 151 с.

  3. Bochner S. The social psychology of cross-cultural relations // Cultures in Contact /

Ed. by S. Bochner. – Oxford: Pergamon Press, 1982. – P. 5-44.

  1. Гриценко В.В. Социально-психологическая адаптация переселенцев в

России. – М.: Изд-во «Институт психологии РАН», 2002. – 252с.

  1. Стефаненко Т.Г. Этнопсихология. – М., ИП РАН, Академ. проект, 1999. – 450 с.

  2. Бекова Ж.К. Этническая картина мира и её влияние на процесс адаптации в вузе: дисс. канд. психол. наук: 19.00.01. – Алматы, 2009. – 151 с.

Жасөспірімдік шақтағы оқушылардың өзін-өзі

ЖАСӨСПІРІМДІК ШАҚТАҒЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗІН-ӨЗІ БАҒАЛАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНІҢ МӘНІ
Бекова Ж.К.

Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті

Амиргалиева А.

«Астана» университетінің
Жасөспірімдердің өзін-өзі бағалау мәселелері психологияда өзекті де, күрделі мәселелердің бірі болып отыр. Бұл мәселе барлық елде жан- жақты зерттелуде.Өзін өзі бағалау адамның өз іс әрекетінің реттеулуіне тікелей қатысушы жеке адамдық құрылым, жеке адамның автономды мінездемесі, жеке адам белсенділігінің орталық компоненті ретінде алынады. Адамның өз дене күшін, ақыл ой қабілетін, іс әрекет мотивтерін мен мақсатын, айналасындағы адамдармен қарым қатынасын сезінуі өзіндік бақылау арқылы жүзеге асырылады.Өзіндік бағалаудың ерекшелігі көптеген сезімдердің ерекшеліктеріне, жеке тұлғаны тәрбиелеу қарым қатынасы мен талаптану деңгейіне тәуелді. Кез келген мемлекеттің страгиялық міндеттерінің бірі- мемлекет алдында тұрған міндеттерді өздігінше шешуге қабілетті ұрпақ тәрбиелеу болып табылады. Бұл мәселеге байланысты ел басымыз Н.Назарбаев: «... жаңа жағдайларға сай біздің бәрімізді алаңдататын мәселе - білімді, кәсіби даярлығы бар адам тәрбиелеу ғана емес, қоғамдық өмірдің барлық саласында ұлттық және дүние жүзілік құндылықтарды қабылдауға қабілетті, рухани және әлеуметтік - адамгершілік мүмкіндігі мол тұлғаны қалыптастыру болып табылады» - деп атап көрсетті. Осыған байланысты бұл күндері Отандық және әлемдік өркениетті елдердегі психология, педагогика және физиология ғылымдарының жетістіктерін пайдалана отырып жетілдірудің қажеттілігі туындауда. Тұжырымдамалардың басты теоретиктері Карл Роджерс, А.Маслоу, Жан Пиаже, Лоуренс Колберг, Н. Миллер, Альберт Бандура өз еңбектерінде тұлғаның қоғамда орын алды. Тұлғаның өзіндік бағалау ерекшеліктерін қарастырған Б.Г.Ананьев, Л.И.Божович, А.И.Липкина, И.И.Чеснакова, Э. Эриксон т.б. ғалымдардың жұмыстарында тұлғаның даму жақтары нақты қарастырылған. Бұл ғалымдардың зерттеулерінде бағалаудың онтогенезі, оның құрылымы, атқаратын қызметтері, қалыптасулардың мүмкіндіктері мен заңдылықтары қарастырылған. / 1, 5 б./

Саналы түрде, өзін-өзі басқарудың ядросы өзін-өзі бағалау екені белгілі. И.С. Кон, А.И. Липкина, Е.И. Саванько, А.М. Прихожан, Е.А. Серебрякованың пікірінше, жеткіншектер өзін-өзі бағалауын қалаптастыру үшін қолайлы. Сондықтан осы жас кезеніңде оның дамуын зерттеу, басқару процесінің маңызды құрылымы ретінде өзін-өзі бағалау қызметінің ерекшеліктерін түсінуге мүмкіндік береді. Өзін-өзі бағалауда екі өзара байланысты аспектілер органикалық түрде қосылады: операционалды, процессуалды және құрылымдық.Өзін-өзі бағалаудың екі жақты табиғаты психологиялық әдебиеттерде, оған берілген анықтамаларда көрінеді.Оларда өзін-өзі бағалау не оперционалдық сипаттама, не тұлғалық құрылым болады. Сондықтан, өзін-өзі бағалау арнайы зурттеуді тадап етеді. / 2, 122б./

Осы жұмыста өзін-өзі бағалауды қалыптастырушы бірнеше факторлардың ( жас ерекшелік, жыныстық, әлеуметтік) өзара байланысын, олардың өзін-өзі бағалаудың дамуына әсерін қарастыруға әрекет жасалынды. Сондай ақ жеке адам мен өзін-өзі бағалау байланысының мәселесі, өзін-өзі бағалау мен өзін-өзі түсінуі қаралды. Өзін-өзі бағалаудың маңыздылығы: істеген істері мен жеткен жетістіктерін бағалау. Адамның өзін-өзі бағалауы не тым жоғары, не тым төмен болуы мүмкін екенін ескеретін болсақ, бұл екеуіде адам өмірін ауырлатады. өзін-өзі төмен бағалау, сол адамның өзіне ғана емес өндірістік, тұрмыстық және т.б. қатынастардағы адамдар өміріне де жағымсыз әсер етеді. Б.Г. Ананьев өзара түсіну прцесінде адамда екі түрлі білім: басқалар және өзі жайлы қалыптасады десе, В.С. Мерлин өзіндік сана сезім дамуының 4 кезеңін бөліп көрсетеді:

1. Тепе -теңдік сатысы: бала өзін қоршағандардан, алғашқыда анасынан бөле бастайды

2. «Мен сатысы» өзін іс-әрекет субъектісі ретінде ұғынумен байланысты

3. Өзінің психикалық қасиеттурін ұғыну

4.Жеткіншектік кезеңде пайда болатын әлеуметтік- адамгершіліктік бағалау.

Өзін - өзі бағалаумен байланысты мәселелер кеңестік кезең зерттеушілері –



Л. С. Выготскийдің, С. Л. Рубинштейннің, В.В. Давыдовтың, Л. И. Божович, Э. Эриксонның, М.С. Тайчиновтың т.б., сондай – ақ шетел зерттеушілері – Р. Бернс, Скоттың зерттеген еңбектерінде жан – жақты қарастырылған. Жасөспірімдердің оқуда жоғары қабілеттілігін көрсетуде олардың талпынысына қызығушылық білдіріп отырса балада өзін - өзі бағалау жоғарылайды. Өзін - өзі бағалау төмен жасөспірімдер өз дамуында көптеген мәселелермен қақтығысады, яғни психологиялық күйзелістерге ұшырау, қоғамға қарсы тәртіппен айналысу, құрбы – құрдастарымен қарым – қатынастағы түрлі мәселелер, оқу үлгерімінің төмендеуі. Әрине, мұндай көрсеткіштер баланың білім алуында, құрбыларымен қарым – қатынасында, қоғамда жақсы рольге ие болады деген сенімді жоғалтуға мәжбүр етеді. Оқу дағдыларын мезгілінде меңгере алмаған оқушы оқуды әрі қарай жалғастыра алмайды. Сондықтан да баланың мектепте үлгілі оқушы деген атқа ие болуға талпындырып, өз ортасында ролінің төмендеуіне жол бермеу қажетті./3.54б/ Жасөспірімдік шақтағы оқушылардың өзін - өзі бағалау ерекшеліктерін қарастыру – соның дәлелі, айғағы. Л.Ф. Обухова психологиялық зерттеулерінде жасөспірім тұлғасының ерекшелігі психологиялық жаңа құрылымдардың түп тамыры, жеткіншек жаста қалыптасып қойған туындысы болып табылады. Өзіндік жеке тұлғасына деген қызығушылықтың күшейуі, сыншылдықтың көрінуі – бұлардың барлығы ерте жеткіншек жаста сақталады, бірақ, олар мәнді өзгерістерге ұшырап, саналы түрде бейнеленеді. Ең негізгі мәнді өзгеріс тұлғаның өзіндік дамуында болады. Оның айрықша ерекшелігі болып, өзіндік рефлексиясының күштілігі табылады. Яғни, өзін – өзі тануға, бағалауға, өз мүмкіншіліктері мен қабілеттіліктерін білуге талпынысы жатады. «Мен кіммін?», «Мен қандаймын?», «Менің қабілеттерім қандай?», «Менің өмірлік идеалым қандай?», «Мен кім болғым келеді?» – міне осы сияқты сұрақтар жасөспірім жастағыларға өте қатты әсер етеді

Э. Шпрангер жасөспірім кезеңнің мәдени – психологиялық концепциясын жасады. Ол психикалық даму жеке даралық психиканың осы дәуірде обьективті және нормативті рухқа өсуі деп жазады. Ст. Холл, Э. Шпрангер айтқан тұжырымдарын талқылай келе, жасөспірімдердің даму деңгейінің үш типін бөліп көрсетеді:

1) Өткір ашулы кризистік уақытпен сипатталады. Ол қайта дүниеге келген адамдай уайым – қайғыға түседі, түп тамырында оның жаңа өзіндік «мені» пайда болады.

2) Өте баяу, ақырын, жайбасар тұлға. Жасөспірім ересектік өмірге өзінің жеке тұлғасында ешқандай өзгеріс енгізбей аяң басумен сипатталады.

3) Жасөспірім белсенді және саналы түрде өзін тәрбиелейді, өзін – өзі қалыптастырады. / 4, 39-42б./

Өзінің ерік – жігерінің күшімен ішкі кризистерімен мазасыздығын жеңеді, бұл өзіндік бақылау мен өзіндік мінез-құлқы жоғары деңгейдегі адамға тән. Бұл жастағы ең басты жаңа құрылым – Э. Шпрангер бойынша, «өзіндік менінің» ашылуы рефлексияның пайда болуы; өзінің жеке даралығы саналы түрде түсінуі, тұлғаның өзіндік анықталу. Жеткіншектік жас ересектердің басы және оның аумағы шамамен орта мектептің 5 - 8 сынып оқушыларына сай келеді әрі 10 - 15 жасқа дейінгі аралықты қамтиды. Бұл кезең алдымен жыныстың пісіп жетілуімен ерекшеленеді. Көбінесе жаз айларында жеткіншек ағзасында өзгерістер пайда бола бастайды. Ұлдардың бұлшық еттері тығыздалып, салмағы артады, сондай ақ бет-кебеті де өзгереді. Қыз балаларда да біршама өзгерістер болады. Жеткіншектің жеке басының дамуындағы маңызды фактор оның үлкендер мен құрдастар арасына қанағаттанарлық қатынас құруға бағытталған әлеуметтік жеке белсенділігі./5, 39-40б/


Отбасы, өскен ортасы

Қалыптасқан мінезі, өзін - өзі бағалау

Отбасының әлеуметтік тұрмысына байланысты толық емес отбасы, отбасы жағдайы мүлдем нашар, яғни балаға кері әсер етушілік, маскүнемдер.

Жаман қылықтарға, әдеттерге әуестенеді, кекшілдік, ашуланшақ

Бала жағдайы толық жасалған, еш-қандай өмір қиындығын көрмеген.

Балалар өздігінен еш нәрсе істей алмайды. Қарым–қатынаста алаңдау-шылық қасиеттері төмен.

Отбасы мүшелерінің көзқарасы тек қана осы балада, оның қылықтарын үнемі мақтан тұтады, М,ектептен тыс ерікті, ешнәрсеге тиым салынбайды. Ата - ана баланың айтқанын орындайды

Өзімшіл, өзіндік бағалауы өте жоғары.

Ата – аналар өте қатал. Баланы шамасынан тыс талаптар қояды

Өзіне сенімсіз, өз пікірін, ойын айта алмайды, қорқақтық алаңдаушылық бар.


Нәрестелер басында өзі мен қоршаған ортаның арасындағы қырларың анықтауға.Кейіннен кішкентай балалар өздерін ата-аналарымен, достары мен туған-туыстарыменсалыстырады.Олар біртіндеп өздерінің неге ќабілетті, сондай-ақ, өздерінің жеке меншік«Мен»-тұжырымдамасы бүтін мәнді жеке адамның қалыптасуында өте маңызды рөл атқарады.Әлеуметтік қоршаған орта пенденің «Мен»-тұжырымдамасының: қалыптасуына қалай көмектессе, «Мен»-тұжырымдамасы соншалықты кең болып, адамның мінез-құлқы анықтай бастағанда, ол«Мен»-тұжырымдамасы өзін-өзі кінәлау қызметін қалай атқарады. /6, 4б./
Өзін-өзі бағалау жеке тұлға қалыптастыруының маңызды факторы болып табылады.Жасөспірім шақтағы оқушылардың өзін-өзі бағалауы деген не? Бұл сөзжасөспірімде өзін-өзі бағалауды қалыптастыру мәселесі – оның тұлғасының дамуын.Өзін-өзі бағалаудың құрылымында психологтар екі компонентті көрсетеді: когнитивті -жасөспірім шақтағы оқушыларда өзін-өзі бағалау екі формада ќызмет етеді:
Жалпы жеке өзін-өзі бағалауда жоғары және төмен, тұрақты.
Адам өз-өзінде нені бағалайды? Өзінің өткенін, қазіргі кезін, болашағын
Өзін-өзі бағалауға екі маңызды фактор әсер етеді: айналасындағылармен қарым-қатынас.Өзін-өзі бағалаудың ќұрылымында когнитивті және эмоционалды екі компонент болады.
Сонымен өзін-өзі бағалаудың теориялық әдістемелік аспектілері терең және жан - жақты қарастыруды талап етеді. Жеткіншек жасындағылардың өзіндік бағалауының дұрыс қалыптасуына психологтің әсері зор. Өзіндік бағалау оқушының өзінің жеке бас ерекшеліктерін білуде, тұлғасының дұрыс дамуында адекватты болғаны өте маңызды. Баланың өзіндік бағалауы, оның өзіне қатынасын және өзін қабылдауын, көбінесе оның мінез - құлқы мен үлгерімін анықтайды. Адекватты емес өзіндік бағалау баланың жағымсыз мінезінің қалыптасуына мүмкіндік туғызады, оның әлеуметтік пісіп - жетілуін тежейді, жеке тұлғаның бір қалыпты дұрыс дамуына кедергі жасайды. Осыны туындатпау үшін психолог мұндай балалармен үнемі жұмыс жасап, қадағалап отыруы керек. Сонымен жеткіншектердің бойында психологтың жұмысынан кейін өзін-өзі бағалау кезінде өз мүмкіншілігін бағалауға деген мақсат қалыптасуы керек, бұл өзіндік бағалаудың негізгі компоненттерінің бірі болып табылады. егер өзін - өзі бағалау құрылымын қалыптастыруда жасөспірімнің өзі жайлы терең білуін, өз мүмкіншілігі, іскерлігін және жеке сапаларын өздігімен бағалауға үйретуді, өзін - өзі бағалауды адамның басқа психикалық көріністерінен ажыратпауды, өзіне әділ баға беруге үйретуді әр мұғалім өз міндетіне алса – бала дамуындағы жетістіктер мен үлкен мүмкіндіктер деңгейі жоғарылар еді. Нәтижесінде: баланың жетістікке жетуге тырысқан іс – әрекетінде өзін - өзі бағалау дамып, ол өз іс – әрекетінің көрсеткіштерін байқап, өзін белгілі талаптарға сай дамытып, өзін - өзі бағалау ықпалымен жеке тұлға ретінде құрылып, жетіледі.
Әдебиет

1. «Психологияны мектепте және ЖОО-да оқыту» - №2 2006 жыл . Жеткіншектердің өзін- өзі бағалауы 5- 6 б.

2. Возрастная и педагогическая психология // Под.  ред.  А.В. Петровского. – М., 1986г. 122-124 б.

3.Алдамұратов Ә. Қызықты психология/ Алдамұратов, Ә.. - Алматы: Қазақ ун-ті, 1992. 53-54б.

4.БейсенбековаГ.Б., Молдабаева Р.А., Нұрғалиева С.М. Жас ерекшелік психологиясы: Оқу-әдістемелік құралы. – Қарағанды: ҚарМУ баспасы ,2005. 39-40б.

5.Қоянбаев, Ж.Б. Семья және балалар мен жеткіншектер тәрбиесіРауан 1990 жыл. 39-40б.

6. «Бастауыш мектеп» – №2,2006ж. Баланы тәрбиелеудің басты қағидалары 3- 4б




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   46




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет