i Беларускі матэрыял (афіцыйны правапіс) з: Беларуская савецкая энцыклапедыя. У 12 т. Мінск, 1969–1975 (БелСЭ);
Беларуская энцыклапедыя. У 18 т. Мінск, 1996–2004 (БелЭн); Руска-беларускі слоўнік. У 3 т. Выд. 7. Мінск, 1998
(РБС); А. М. Булыка. Слоўнік іншамоўных слоў. У 2 т. Мінск, 1999 (СІС); Слоўнік беларускай мовы: Арфаграфія.
Арфаэпія. Акцэнтуацыя. Словазмяненне / Пад рэд. М. В. Бірылы. Мінск, 1987 (СБМ).
ii Для зручнасьці ўспрыманьня матэрыял грэцкае мовы падаецца і ў арыгінальнай, і ў лацінскай формах.
iii Па-японску гэтае слова вымаўляецца як [эн].
iv Орфоэпическнй словарь русского языка: Произношение, ударение, грамматические формы / Под ред. Р. Н. Аване-
сова. Изд. 6. Москва, 1997. С. 177.
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Перадаваньне u
у складзе дыфтонгаў
|
Fauna
Faunus
|
фаўна
фаўн
|
фауна,
але фаўн
|
фауна,
але фавн
|
gauss
Gauss / Gauß
|
гаўс
Гаўс /Ґаўс
|
гаус (СІС)
Гаўс (БелЭн)
|
гаусс
Гаусс
Разьдзел 1.Гаусс
|
Перадаваньне сярэднеэўрапейскага l
|
λαμπας /lampas
λαμπαδα /lampada
|
лямпа
лямпада
|
лямпа,
але лампада
|
лампа
лампада
|
la
la Scala
|
ля
"Ля Скаля"
|
ля,
але "Ла Скала"
|
ля,
але "Ла Скала"
|
-landia
|
Галяндыя
Фінляндыя
|
Галандыя, але Фінляндыя
|
Голландия, але Финляндия
|
folklor
|
фальклёр
|
фальклор
|
фольклор
|
Larousse
|
Лярус
|
Лярус і Ларус
|
Лярусс і Ларусс
|
Перадаваньне t
|
Τηλεμαχ / Telemachus
Αριστοτελ / Aristoteles
|
Тэлемах
Арыстотэль
|
Тэлемах, але Арыстоцель
|
Телемах
Арыстотель
|
tween-deck
tweed
tweed |
тўіндэк
тўід
|
твіндэк (БелЭн), але цвіндэк (СБМ, СІС, РБС), цвід (РБС)
|
твиндек
твид
|
scarlattina
brigantino
|
шкарлятына брыгантына
|
шкарлятына, але брыганціна
|
скарлатина бригантина
|
sextina
|
сэкстына
|
секстына (СІС), але сексціна (СБМ)
|
секстина
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Перадаваньне падвойных зычных у сярэдзіне слова ў межах аднае марфэмы
|
Marocco
Mecca
|
Марока
Мэка
|
Марока,
але Мекка
|
Марокко
Мекка
|
buggi
Brazzaville
|
багі
Бразавіль
|
БелЭн: бáгі, Бразавіль, але СБМ: бáггі, Браззавіль
|
багги
Браззавиль
|
Перадаваньне грэцкага β
|
Αραβ-
Αραβια
|
араб
Арабія
|
араб,
але Аравія
|
араб,
але Аравия
|
Βηθλεέμ/Bethlehem
|
Бэтлеем
батлейка
|
Віфлеем,
але батлейка
|
Вифлеем
|
Перадаваньне грэцкага θ
|
ορθω-
|
артапэд
артаграфія
|
артапед, але арфаграфія
|
ортопед, але орфография
|
Перадаваньне грэцкага спалучэньня ευ
|
Ευριπριδης/Euripides
Ευρωπη/Europa
|
Эўрыпід
Эўропа
|
Еўрыпід і Эўрыпід, але толькі Еўропа
|
Еврипид і Эврипид, але толькі Европа
|
ευκαριο-/eukaryo-
ευφονια/euphonia
ευφορια/euphoria
|
эўкарыёт
эўфанія
эўфарыя
|
эўкарыёт,
эўфанія,
але СІС: эўфарыя й эйфарыя,
але СБМ: толькі эйфарыя
|
эукариот,
але эвфония,
але эвфория й эйфория
|
λευκ-/leuc-
|
ляўконія
леўкацыт
|
ляўконія,
але лейкацыт
|
левкой,
але лейкоцит
|
Перадаваньне нямецкага спалучэньня еі [аi]
|
Heidelberg
|
Гайдэльбэрг/ Гайдэльбэрґ
|
Гейдэльберг (БелСЭ 10, карта ФРГ), але Гайдэльберг (БелЭн 5:178)
|
Гейдельберг
|
Meiningen
|
Майнінген/
Майнінґен
|
Мейнінген (БелСЭ 3, карта ГДР), але Майнінген (БелЭн 5:178)
|
Мейнинген
|
Перадаваньне нямецкіх фарманта -haus-
і спалучэньня -chh-
|
Packhaus
Bauhaus
Mauthausen
Münchhausen
Buchhalter
|
пакгаўз
Баўгаўз
Маўтгаўзэн Мюнхгаўзэн
бухгальтар
|
пакгауз,
Баўгауз, але Маўтгаўзен, але Мюнхаўзенi,
але бухгалтар
|
пакгауз,
але Баухауз, Маутхаузен, Мюнхгаузен і Мюнхаузен, але бухгалтер
|
Перадаваньне францускага спалучэныія аі [ε]
|
necessaire
millionaire
mousquetaire
solitaire
volontaire
|
нэсэсэр
мільянэ́р
мушкетэ́р
салітэ́р
валянтэ́р
|
нэсэсэр (СІС) або несэсэр (РБС),
але мільянер,
але мушкецёр,
саліцёр,
валанцёр
|
несессер
миллионер,
але мушкетёр,
солитёр,
волонтёр
|
éclair
funiculaire
|
эклер
фунікулер
|
эклер,
але фунікулёр
|
эклер,
але фуникулёр
|
і Э. Распэ. Прыгоды Мюнхаўзена / Пераказ для дзяцей К. Чукоўскага; Пер. В. Вольскага. Мінск, 1955; Перавыд.: Прыгоды барона Мюнхаўзена. Мінск, 1992.
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Перадаваньне гішпанскага ñ
|
dueña
doña
M
|
дуэньня
доньня
|
СІС: дуэння,
але донья
|
дуэнья
донья
|
Перадаваньне ангельскага [æ]
|
Nash
Nashville
|
Нэш
Нэшвіл
|
Нэш,
але Нашвіл
|
Нэш,
але Нашвилл {і Нэшвилл}і
|
Перадаваньне ангельскага [w]
|
show
cowboy
|
шоў
каўбой
|
шоу,
але каўбой
|
шоу,
але ковбой
|
twist
swing
|
тўіст
сўінг
|
твіст,
БелЭн: свінг (муз.), СІС: свінг (спарт., экан.), але суінг (муз.)
|
твист
свинг
|
Watson
|
Ўотсан/Уотсан
|
Уотсан (БелЭн)
|
Ватсон і Уатсон і Уотсон
|
Перадаваньне ангельскага [h]
|
Hudson
|
Гадсан
|
СБМ: Гудзон
БелЭн: Гудзон і Хадсан
|
Гудзон і Хадсон
|
Henry
|
Гэнры
|
Генры й Хенры
|
Генри й Хенри
{і Гэнри й Хэнри}
|
Ohio
|
Агаё
|
Агайо
|
Огайо
|
і У фігурных дужках – узуальныя формы, не кадыфікаваныя слоўнікамі.
Табл. 3. Характарыстыка роўняў падаваньня матэрыялу
Ровень
|
Апісаньне
|
Афармленьне
|
Нумарацыя
|
Кегель
|
1 – артаграма
|
асноўнае правіла
|
скразная; арабскімі лічбамі; тоўстым шрыфтам
|
10
|
2 – заўвага
|
выняткі з правіла, асаблівасьці ўжываньня, параўнаньне напісаньняў
|
у межах артаграмы; вялікімі літарамі кірылічнага альфабэту; у разрадку
|
9,5
|
3 – зноска
|
камэнтары, часта неправапіснага характару (артаэпічныя, этымалягічныя ды інш.); адсылкі да іншых артаграмаў
|
скразная; арабскімі лічбамі; верхнім індэксам
|
9
|
Ад першага да апошняга роўню зьніжаецца значнасьць інфармацыі й павышаецца складанасьць ды спэцыфічнасьць мовы выкладаньня матэрыялу.
Сьпіс скаротаў
агульн. р. агульны род
анг. ангельскае
артагр. артаграма
архіт. архітэктурны (тэрмін)
вобл. вобласьць
выд. выданьне
г. год
г. д. гэтак далей
г. зн. гэта значыць
гг. гады
гінд. гіндзі
гішп. гішпанскае
гл. глядзі
грэц. грэцкае
ж. р. жаночы род
жан. жаночы
заўв. заўвага
зб. зборнік
знос. зноска
інш. іншы(я)
іт. італьянскае
каз. казаскае
каротк. ф. кароткая форма
лац. лацінскае
м. р. мужчынскі род
муж. мужчынскі
муз. музычны (тэрмін)
напр. напрыклад
ням. нямецкае
пад. падобны
параўн. параўнай
парт. партугальскае
поўн. ф. поўная форма
рас. расейскае
с. старонка
спарт. спартовы (тэрмін)
ст. стагодзьдзе
старабел. старабеларускае
стст. стагодзьдзі
табл. табліца
у т. л. у тым ліку
фр. францускае
хім. хімічны (тэрмін)
экан. эканамічны (тэрмін)
Беларускі альфабэт
Літара
|
Назоў літары
|
Літара
|
Назоў літары
|
А а
|
а
|
О о
|
о
|
Б б
|
бэ
|
П п
|
пэ
|
В в
|
вэ
|
Р р
|
эр
|
Г г
|
гэ
|
С с
|
эс
|
( Ґ ґ )*
|
ґе
|
Т т
|
тэ
|
Д д
|
дэ
|
У у
|
у (складовае)
|
( Дж дж )**
|
(джэ)
|
Ў ў
|
у нескладовае
|
( Дз дз )**
|
(дзэ)
|
Ф ф
|
эф
|
Е е
|
е
|
Х х
|
ха
|
Ё ё
|
ё
|
Ц ц
|
цэ
|
Ж ж
|
жэ
|
Ч ч
|
чэ
|
З з
|
зэ
|
Ш ш
|
ша
|
І і
|
і (складовае)
|
Ы ы
|
ы
|
Й й
|
і нескладовае
|
Ь ь
|
мяккі знак
|
К к
|
ка
|
Э э
|
э
|
Л л
|
эл
|
Ю ю
|
ю
|
М м
|
эм
|
Я я
|
я
|
Н н
|
эн
|
|
|
Частка І. ПРАВАПІС ГАЛОСНЫХ
Достарыңызбен бөлісу: |
