Пайдаланылған әдебиеттер
1 Достай Ж.Д., Гальперин Р.И., Давлеткалиев С.К., Алимкулов С.К. Природные воды Казахстана: ресурсы, режим, качество и прогноз // «Вопросы географии и геоэкологии», № 4, октябрь-декабрь 2012. – С. 18-24.
2 Водные ресурсы Казахстана: оценка, прогноз, управление, том XXI Водообеспеченность Республики Казахстан: состояние и перспективы, авт. Тулебаева Л.С. Алматы, 2012. 238 с.
3 Омаров К.А. Влияние антропогенных нагрузок на качество воды в низовьях Сырдарьи и пути его улучшения: автореф. канд. географ. наук. Алматы, 2001. 27 с.
4 Амиргалиев Н.А. Арало-Сырдарьинский бассейн: гидрохимия, проблемы водной токсикологии. – Алматы: Бастау, 2007. 223 с.
Резюме
Экологические состояния водоемов
Арало-Сырдарьинского бассейна
В статье приводятся причины и следствия обмеления Аральского моря, много сведений и материалов об современном экологическом состоянии Малого Аральского моря, водоемов реки Сырдарьи, экосистемы, биоразнообразия и водных ресурсов региона. Также изложены проблемы сохранения Аральского моря и безопасности водных ресурсов Арало – Сырдарьинского бассейна.
Ключевые слова: Малое Аральское море, Река Сырдария, экология, бассейн, водные ресурсы, водотоки, минерализация, загрязнение, пестициды, токсикология.
Резюме
В статье приводятся причины и следствия обмеления Аральского моря, много сведений и материалов об современном экологическом состоянии Малого Аральского моря, водоемов реки Сырдарьи, экосистемы, биоразнообразия и водных ресурсов региона. Также изложены про-блемы сохранения Аральского моря и безопасности водных ресурсов Арало – Сырдарьин-ского бассейна.
Поступила
Б. А. Сагиндыкова, Р. М. Анарбаева
(Южно-Казахстанская государственная фармацевтическая академия,
кафедра технологии лекарств, г. Шымкент, Казахстан)
Изучение противовоспалительного действия
масла семян винограда
B. A. Sagyndykova R. M. Anarbayeva
(South Kazakhstan State Pharmaceutical Academy
Department of dosage form technology Shymkent, Kazakhstan)
THE STUDY OF ANTI-INFLAMATORY ACTIVITY OF GRAPE SEED OIL
Keywords: grape seeds, grape seed oil, anti-inflammatory activity.
Abstract: This work presents the results of the study of anti-inflammatory activity of grape seed oil obtained from “Cabernet” grape sort, which grows in South Kazakhstan. The study shows that grape seed oil inhibits exudation in acute inflammation caused by formalin. Effectiveness of anti-inflammatory activity of grape seed oil in acute inflammation was 56.7%, with the development of chronic inflammation reduces exudative component and shows almost no effect on the proliferative component. Effectiveness of anti-inflammatory activity of grape seed oil in chronic proliferative inflammation was 23.6%.
Аннотация. В данной работе приведены результаты исследования противовоспалительного действия масла семян винограда, полученного комплексной переработкой семян винограда сорта «Каберне», произрастающего в Южно-Казахстанской области Республики Казахстан. В результате исследования показано, что масло семян винограда тормозит экссудацию при остром воспалении, вызванном формалином. Эффективность противовоспалительного действия масла семян винограда при остром воспалении – 56,7%, при развитии хронического воспаления уменьшала фазу экссудации на 20% и фазу пролиферации на 4% относительно контроля. Эффективность противовоспалительного действия масла семян винограда при хроническом пролиферативном воспалении – 23,6%.
Ключевые слова: семена винограда, масло семян винограда, противовоспалительная активность.
Кілт сөздер: жүзім дәндері, жүзім дәндерінің майы, қабынуға қарсы белсенділік.
Введение
Потребность в фитопрепаратах на фармацевтическом рынке неуклонно растет с каждым годом, особенно, в биологически активных веществах, выделенных из вторичных продуктов произ-водства. Одним из источников получения лекарственных препаратов является семена винограда, отходы производства (виноделия) [1-3].
В этой связи нами из семян винограда, местного сорта «Каберне» комплексной переработкой выделены: экстракцией хлороформом масло, 20% раствором спирта этилового экстракт сухой и из шрота сорбент [4].
Целью настоящей работы явилось изучение противовоспалительного действия масла семян винограда, обладающего широким спектром фармакологической активности.
Материалы и методы исследования. Объектом исследования явилось масло семян винограда, продукт первого этапа комплексной переработки семян винограда местного сорта «Каберне».
Фармакологическое исследование по изучению противовоспалительной активности масла семян винограда проводилось на базе Научной лаборатории РГП «НИИ кардиологии и внутренних болезней» на основе договора между научной лабораторией и Южно-Казахстанской государствен-ной фармацевтической академией.
Медико-биологические эксперименты и доклинические исследования на животных проводились согласно «Правилам проведения доклинических исследований медико-биологических экспериментов и клинических испытаний в Республике Казахстан» утвержденным приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 25 июля 2007 года № 442 в соответствии с Госстандартом Республики Казахстан «Надлежащая лабораторная практика. Основные поло-жения», утвержденным приказом Министра индустрии и торговли РК от 29 декабря 2006 года № 575 и № 557 [5-7].
В исследовании учитывались рекомендации, изложенные в «Руководстве по эксперимен-тальному (доклиническому) изучению новых фармакологических веществ» /под ред. Р.У. Хабри-ева, Москва, 2005 г. [8].
Нарушение микроциркуляции и формирование отека относятся к основным признакам воспа-ления как возникшей в ходе эволюции реакции живой ткани на местное воспаление. В формиро-вании острой воспалительной реакции принимают участие многочисленные медиаторы и модуля-торы воспаления, образование и стадийное выделение которых отражает не только характер и интенсивность повреждающего фактора, но и длительность его воздействия. Изменение соотно-шения биогенных веществ, способствует переходу острого воспаления в хроническую фазу с преобладанием пролиферативного компонента тканевой реакции. В этой связи при оценке противовоспалительного действия целесообразным является исследование действия масла семян винограда как на моделях острого экссудативного, так и хронического пролиферативного воспаления.
Экспериментальные исследования были проведены на белых не инбредных крысах обоего пола массой 220 г ± 10% в количестве 80 особей. Выбор в качестве тест-систем крыс определяется рекомендациями по исследованию противовоспалительной активности [9].
Влияние масла семян винограда на острое экссудативное воспаление оценивалось при моделировании отека лапы у крыс [9, 10]. Острую воспалительную реакцию (отек) воспроизводили однократным введением под плантарный апонефроз задней лапки введением 0,1 мл 2% раствора формалина. Выраженность воспалительной реакции оценивали через 3 часа после индукции воспаления по изменению объема лапы (онкометрически). Препарат вводили перорально за 1 час до инъекции формалина. Противовоспалительный эффект, оцениваемый по уменьшению отека, выражали в процентах к контролю.
Критерий эффективности противовоспалительного действия препарата при острой воспалительной реакции рассчитывали по проценту угнетения отека, определяемого по формуле:
% = (Vo / Vk - I) х 100,
где Vo – разность между начальным объемом конечности и ее объемом во время замера в экспериментальной группе в %; Vk - аналогичная разность в контрольной группе в %.
Хроническое пролиферативное воспаление вызывали имплантацией под кожу живота 4-х простерилизованных фетровых дисков массой 10 мг. Операцию выполняли под калипсоловым наркозом (доза 10 мг/кг). У крыс, находящихся под наркозом, в области живота выстригалась шерсть. В асептических условиях ножницами делался разрез кожи и подкожной клетчатки длиной около 1 см, пинцетом в подкожной клетчатке через разрез формировалась полость, куда помещался стерильный фетровый диск массой 10 мг, после чего на рану накладывалось два шва. Препарат вводили перорально один раз в сутки в течение 7 дней. На 8-е сутки после операции фетровые диски с образовавшейся вокруг них грануляционными тканями извлекали, взвешивали и высуши-вали до постоянной массы при 60оС. Пролиферативную реакцию оценивали по разнице между массой высушенной гранулемы и исходной массой фетрового диска. Экссудативную реакцию оценивали по разнице между массой сырой и высушенной гранулемы. Противовоспалительное действие (влияние на пролиферативный и экссудативный компоненты хронического воспаления) выражали в процентах по отношению к контролю.
Животные были распределены на две группы по 10 животных в каждой (5 самцов, 5 самок). В течение 7 дней экспериментальной группе перорально 4 раза в день вводили масло семян винограда по 3 мл (3,0 мл/сутки), контрольной группе – Твин-80 4 раза в день по 3 мл.
Результаты
При остром воспалительном отеке, вызванном введением формалина, объем пораженной конечности у контрольных животных увеличивался в 1,3-1,5 раза.
Проведенные исследования показали, что масло семян винограда уменьшает отек лапы на 56,7% по сравнению с контролем (таблицы 1,2).
Таблица 1 – Действие субстанции масла семян винограда на развитие отека лапы крысы,
после при развитии острого экссудативного воспаления (M±m)
№
|
Серия
|
Объем лапы
|
Выраженность отека
|
исходное
|
через 3 часа после индукции воспаления
|
1
|
Контроль
|
24,0 0,36
|
34,0 0,41
|
10,0 0,25
|
2
|
Масло ВК
|
22,7 0,21
|
27,0 0,37
|
4,33 0,29 *
|
Примечание: достоверность различий с контролем * – р<0,05, ** р<0,01.
|
Таблица 2 – Действие масла семян винограда на выраженность отека лапы крысы при развитии
острого экссудативного воспаления (M±m)
№
|
Серия
|
Выраженность отека
в %
|
Критерий эффективности противовоспалительного действия (%)
|
к исходному состоянию
|
к контролю
|
1
|
Контроль
|
41,6
|
100
|
0
|
2
|
Масло ВК
|
18,9
|
43,3
|
56,7 *
|
Примечание: достоверность различий с контролем * – р<0,05, ** р<0,01.
|
В результате проведенного исследования выявлен противовоспалительный эффект масла семян винограда. Масло семян винограда тормозит экссудацию при остром воспалении, провоциро-ванном формалином. В эксперименте на животных масло семян винограда в результате тормо-жения экссудации (выхода белоксодержащей жидкости части крови через сосудистую стенку в воспалительную ткань) препятствовал развитию воспалительного отека пораженной ткани.
При изучении противовоспалительного действия (влияние на пролиферативный и экссуда-тивный компоненты хронического воспаления) выявлено, что изучаемый препарат уменьшал фазу экссудации на 20% и фазу пролиферации на 4% относительно контроля. Результаты эксперимента приведены в таблицах 3 и 4.
Таблица 3 – Изменение массы дисков при развитии хронического пролиферативного воспаления
Серия
|
Исходная масса
дисков, мг
|
Масса сырых
дисков, мг
|
Масса высушенных дисков, мг
|
Контроль
|
10,0
|
91,4 1,54
|
27,6 0,87
|
Масло
|
10,0
|
104,7 1,48
|
28,3 0,80
|
Примечание: * – достоверность различий с контролем, р<0,05.
|
Таблица 4 –Экссудативная и пролиферативная реакция у крыс
Серия
|
Экссудативная
реакция
|
Пролиферативная
реакция
|
Противовоспалительное действие
|
мг
|
%
|
мг
|
%
|
%
|
Контроль
|
63,8 2,70
|
100
|
17,6 0,24
|
100
|
0
|
Масло
|
76,4 2,19
|
19,7
|
18,3 0,21
|
3,9
|
23,6
|
Примечание: * – достоверность различий с контролем, р<0,05.
|
Масло семян винограда уменьшает экссудативный компонент и практически не действует на пролиферативный компонент хронического воспаления. Эффективность противовоспалительного действия масла семян винограда при хроническом пролиферативном воспалении – 23,6%.
Обсуждение
Таким образом, результаты исследований по оценке противовоспалительной активности препарата «масло семян винограда» позволили установить:
– масло семян винограда тормозит экссудацию при остром воспалении, вызванном формалином. Эффективность противовоспалительного действия масла семян винограда при остром воспалении – 56,7%.
– масло семян винограда при развитии хронического воспаления уменьшала фазу экссудации на 20% и фазу пролиферации на 4% относительно контроля. Эффективность противовоспали-тельного действия масло семян винограда при хроническом пролиферативном воспалении – 23,6%.
Литература
1 Еремина, А.В. Биологически активные вещества винограда: классификация, фармакологические эффекты, лекарственные препараты и БАД на их основе /А.В. Еремина, Е.А. Дегтярева, В.Ю. Решетняк //Натуротерапия и гомеопатия. – 2003. – № 4 (4). – С.27-30
2 Стуруа, З.Ш. Фенольный состав винограда и продуктов его переработки / З.Ш. Стуруа, И.А. Мехузла // Виноград и вино России. – 1997. – № 3. – С. 26.
3 Растительный полифенольный комплекс из гребней винограда – перспективный стресс-протектор / Н.Т Гордейчук, СЕ. Фоменко, В.Г. Спрыгин, Н.Ф. Кушнерова // Актуальные проблемы создания новых лекарственных препаратов природного происхождения, 4-6 июля, 2002: Материалы VI Международного съезда. – Санкт- Петербург, 2002. – С.558-561.
4 Сагиндыкова Б.А., Анарбаева Р.М., Сагинбазарова А.Б., Омирбаева А.Е. Разработка технологии комплексной переработки семян винограда // Материалы 14 Российского конгресса «Человек и лекарство». Сборник материалов Конгресса (тезисы докладов). Москва.-Апрель, 2007 г. – С.872.
5 Правила проведения доклинических исследований, медико-биологических экспериментов и клинических испытаний в Республике Казахстан, приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 25 июля 2007 года № 442.
6 Надлежащая лабораторная практика. Основные положения, утвержденные приказом Министра индустрии и торговли РК от 29 декабря 2006 года № 575 Госстандартом РК
7 Надлежащая лабораторная практика. Основные положения», утвержденные приказом Министра индустрии и торговли РК от 29 декабря 2006 года № 557 Госстандартом Республики Казахстан.
8 Руководство по экспериментальному (доклиническому) изучению новых фармакологических веществ» /под общей ред. Член-корреспондента РАМН, проф. Р.У. Хабриева.-2-изд., перераб. и доп. – М.: ОАО «Издательство «Медицина», 2005. – 832 с.
9 Руководство по экспериментальному (доклиническому) изучению новых фармакологических веществ» /под общей ред. член-корреспондента РАМН, проф. Р.У. Хабриева.-2-изд., перераб. и доп.-М.:ОАО «Издательство «Медицина», 2005. – 832 с.
10 Ковалевский А.Н., Нифантьев О.Е. Замечания по скрининговому методу определения молекул средней массы пептидов// Лаб. Дело. – 1989. – № 10. – С.35-39
Б. А. Сағындықова, Р.М. Анарбаева
(Оңтүстік-Қазақстан мемлекеттік фармацевтика академиясы,
дәрілер технологиясы кафедрасы, Шымкент қ., Қазақстан)
Жүзім дәндері майының Қабынуға қарсы әсерін анықтау
Түйін
Қазақстан Республикасы Оңтүстік Қазақстан облысында өсетін, жүзімнің «Каберне» сортының дәндерінен кешенді өңдеу арқылы алынған жүзім дәндері майының қабынуға қарсы әсерін зерттеудін қорытындылары келтірілген. Зерттеу нәтижесінде жүзім дәндері майының, формалинмен шақырылған, өткір қабыну кезіндегі экссудацияны тежейтіндігі көрсетілген. Жүзім дәндері майының өткір қабыну кезіндегі қабынуға қарсы әсерінің нәтижелілігі 56,7% құрады, созылмалы қабынудың дамуы кезіндегі экссудативті компоненті төмендетеді және пролиферативті компонентке іс жүзінде әсер етпейді. Жүзім дәндері майының созылмалы пролиферативтік қабынудағы қабынуға қарсы әсерінің нәтижелілігі 23,6% құрады.
Кілт сөздер: жүзім дәндері, жүзім дәндерінің майы, қабынуға қарсы белсенділік
Keywords: grape seeds, grape seed oil, anti-inflammatory activity.
Б. А. Сагындыкова, Р. М. Анарбаева
(Южно-Казахстанская государственная фармацевтическая академия,
кафедра технологии лекарств, г. Шымкент, Республика Казахстан)
Поступила
ӘОЖ 613.3
А. М. СЕЙТМЕТОВА, М. М.УТЕБАЕВА
(Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті, Түркістан)
ТҮРКІСТАН ҚАЛАСЫ ТҰРҒЫНДАРЫНЫҢ
ДЕНСАУЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА
АНТРОПОГЕНДІ ФАКТОРЛАРДЫҢ ӘСЕРІ
M. Seitmetova, M. M. Utebaeva
(Ahmet Yasawi International Kazakh-Turkish University, Turkestan)
INFLUENCE OF ANTHROPOGENIC FACTORS ON HEALTH
OF TURKESTAN POPULATION
Keywords: anthropogenic factor, environment, heavy metals, correlation dependence.
Abstract: This article provides influence of anthropogenous factors on the health state of the Turkestan population. As a studied material the authors take a number of objects in the city, define amount of heavy metals in drinking waters, soil, and their correlation dependence with indicators of morbidity of the population.
Бұл мақалада Түркістан қаласы тұрғындарының денсаулық жағдайына антропогенді факторлардың әсері көрсетілген. Зерттеу материалы ретінде қаладағы бірнеше нысандар алынып, олардың ауыз суы, топырағы құрамындағы ауыр металдар мөлшері анықталып, және олардың тұрғындардың аурулар көрсеткіштерімен корреляция тәуелділігі анықталды.
Кілт сөздер: антропогенді фактор, қоршаған орта, ауыр металдар, корреляциялық тәуелділік.
Ключевые слова: антропогенный фактор, окружающая среда, тяжелые металлы, коррреляци-онная зависимость.
Антропогендік әсерлер бұрын соңды болмаған, жаңа техногенді ауруларды туғызады. Мысалы, жүйке, қан айналыс жүйесінің, асқорыту мүшелерінің патологиясына ішетін су сапасының төмендігі, атмосфераның ауыр металдар мен мұнай өнімдері буымен ластануы едәуір әсер ететіні анықталды. Қатерлі ісік ауруларының 75-80%-ы химиялық заттардың, оның ішінде ауыр металдардың әсерінен болатындығы көрсетілген [1].
Адамның шаруашылық іс-әрекетінің күрт дамуы, айналадағы ортаға үдемелі, көбіне зиян келтірушілік сипатта әсер етіп жатыр. Адамзаттың табиғатқа кері әсері көп жылдар бойында қалыптасқан табиғи жүйелерді өзгерту, сондай-ақ, ауаны, топырақты, су көздерін ластау арқылы жүзеге асуда. Бұл табиғат ахуалының нашарлауына әкеліп соқты, көп жағдайларда орны толмас зиян келтіруде. Қазіргі кезде экологиялық дағдарыс шын мәніндегі қауіпті төңдіріп отыр, тез өріс алып бара жатқан экологиялық дағдарысты кез-келген аумақтардан көруге болады [2].
Өндірістің дамуындағы басты мәселелердің бірі – қоршаған ортаны көптеп ластайтын зиянды заттардың неғұрлым аз шығарылуы күрделі және өзекті мәселе. Әлеуметтік-экономикалық жағынан жоғары дамыған елдерде қоршаған ортаға өндіріс орындарынан шығарылатын улы заттардың көлемі өте аз. Себебі, олар ең үздік технологияларды қолданады. Қазақстан қазіргі кезеңде дамып жатқан елдердің қатарында және әлеуметтік-экономикалық жағдайы, қоршаған ортаны қорғау заңдары сол дамып жатқан елдердің деңгейіне сәйкес келеді. Дегенмен, экологиялық конвенцияларға қосылғанымен Қазақстан өнеркәсіп орындары дамыған Еуропалық елдердің деңгейіне жеткенше антропогендік фактор салдарынан өзгерген аумақтар дамып отыратын болады. Сондықтан қоршаған ортаның ластануын бағалау біз үшін өте өзекті мәселе болып отыр [3].
Түркістан қаласы тұрғындарының арасында жүкті әйелдердің аяқ–қолдарының дамуы тежелген, мүшелері жетілмеген сәбилерді дүниеге әкелуі, өлі туу мен төтеннен іш тастау секілді және т.б. жәйттер жиі кездеседі. Сондай-ақ өткен жылдармен салыстырғанда жүрек-қан тамыр-лары, тыныс жолдары, аллергиялық, қатерлі ісік аурулары санының көрсеткіштері артқандығы байқалады. Мұндай факторлар ластанған ауадағы кейбір зиянды заттар мен топырақ, ауыз су ластануына байланысты болуы мүмкін. Сол себепті де Түркістан қаласы тұрғындарының денсаулық жағдайына антропогенді факторлардың тигізетін әсерін зерттеу өзекті мәселе болып табылады.
Зерттеу материалдары: Біз зерттеу жұмысымызда зерттеу материалдары ретінде Түркістан қаласындағы ластану деңгейі басқа жерлермен салыстырғанда жоғары бірқатар нысандардан алынған ауыз суларды және топырақтарды пайдаландық. Ол нысандар мыналар:
1. ЖШС «Түркістан – Отын» көмір қоймасы Жарылқапов көшесі мен Төле би көшелерінің қиылысында орналасқан. Бұл жерге темір жол арқылы басқа қалалардан көмір әкелініп, Түркістан халқын көмірмен қамтамасыз етеді, дегенмен одан бөлініп жатқан зиянды заттар да аз емес. Бұл аумақта тұрғын үйлер де көптеп орналасқан.
2. «Фараб» мақта өңдейтін фабрикасы Жандосов көшесінің бойында орналасқан. Бұл жерде егістіктен жиналған мақталарды өңдеп, тазартып халыққа сапалы мақта шығарып жатыр. Халық көп қоныстанған аумаққа жақын орналасқан, бұл фабриканың жұмыс жасауы барысында бірнеше зиянды заттар ауаға бөлінеді. Ол зиянды заттар адамдарға да зиянын келтіріп жатқан жайы бар.
3. Локомотив депосы. Түркістан қаласы арқылы өтетін темір жол торабы орналасқан темір жол вокзалының Локомотив депосы Абылай хан көшесінің бойында орналасқан. Локомотив депосында локомотивтерге техникалық қызмет көрсетіледі және жөндеу жұмыстары жүргізіледі. Депо орналасқан көшенің бойында тұрғын үйлер орналасқан. Бұл жердегі тұрғындарға шу, зиянды газдар т.б ауаны ластаушы заттар ауаға көптеп бөлініп, тұрғындар арасында көптеген аурулардың көбеюіне өз үлесін қосып жатыр.
4. «Жылу» МКМ-і қазандығы Жарылқапов көшесінің бойында орналасқан. Бұл мекеме Түркістан қаласының шағын аудандарының тұрғын үйлерін жылумен қамтамасыз етеді. Отын жаққанда бұл жерден әртүрлі зиянды заттар, газдар ауаға бөлінеді, жылына атмосфераға 380,554881 т ластаушы заттар бөлінеді, оның газ түрінде 286,701384 т, ал қатты түрінде 93,853496 т ауаға тасталынады. Осының бәрі адамзат денсаулығы үшін әрине кері әсерін тигізеді.
5. ЖШС «Қуаныш» орталық базары - бұл Тәуке хан даңғылы, Ата түрік және С.Ерубаев көшелерінің аралығында орналасып, үлкен аумақты алып жатыр. Бұл жерде халық та, автокөліктер де көп жүреді. Ластаушы заттар да мөлшерден тыс бөлініп жатыр.
6. Қ.А.Ясауи кесенесінен 500 м қашықтықта орналасқан Тоған көшесінің бойындағы қоқыс тасталынған жер. Бұл жерге тұрғын үйлер өте жақын орналасқан. Қоқыс жатқан жерден ауаға желмен бірге шаң-тозаң, әртүрлі иістер, әр түрлі газдар, улағыш заттар бөлініп сол маңға жақын тұратын халыққа зиянын келтіріп жатқандығы сөзсіз.
Достарыңызбен бөлісу: |