Нагашбаева нуршат талгатқызы
«Қара жер – өлсең, орның сыз болады, Өткір
жүктеу/скачать 1.52 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Оқ жона алмадым!
- Қап арқалап бара жатыр қыз бала»
- «жартасқа»
| «Суть дела»; ашық цитация: «Қара жер – өлсең, орның сыз болады, Өткір
тіл бір ұялшақ қыз болады. Ізгілік жасағанның бұл фәниде, Артында өшпейтұғын із қалады» (Әбдіраштың Жарасқаны); жасырын цитация: «Қазақы көзқарас: Оқ жона алмадым! Мендегі азаптың салмағын,Ішімде тұншықты Көтере алмаған талай жас арманым!..» (Е.Жүніс); • Аллюзия негізді интертекст: «Мұқым қайғы. Таяз бақыт. Күз. Қала. Сықырлайды аяз уақыт сыздана. Жын-ғасырдың жүгін жеңілдетем деп, Қап арқалап бара жатыр қыз бала» (Ғ.Жайлыбай); • Реминисценция: ... «О, Мұқа, осындайда өзің келіп, Замананың жіберсең сөзін бөліп, Мүмкін, сен өлеңменен қоштасар ма ең, Бүгінгі тілдің сиқын көзбен көріп... Нысаны жоқ ұлы көш – іргелі істің, Бекер зарлап «жартасқа», құр керістім. «Қазақтың жігітінен дос таба алмай» Өзіңнің рухыңмен сып бөлістім» (Д.Мәсімхан). Ал интертекст қай ғылым саласында зерттеліп келеді, интертексті қай ғылым нысаны етіп аламыз деген мәселеге тоқталар болсақ, кең мағынасындағы интертекстуалдылық әдетте әдебиеттану ғылымының, ал тар мағынасындағы интертекстуалдылық лингвистиканың нысаны деп ұсынылып келеді. Осы орайда, интертекстуалдылық қай ғылым саласының нысаны екендігі жөнінде орыс филологиясында әр түрлі пікірлер айтылып келеді. Мысалы, белгілі әдебиеттанушы М.Л.Гаспаров интертекстуалдылықты негізінен әдебиеттану нысаны деген көзқараста. Ал лингвистикада, қарым- қатынаста интертекстер көбінесе кездейсоқтық нәтижесі деген пікірде. Ал А.Е.Супрун, Ю.П.Солодуб сияқты көрнекті лингвистер интертекстуалдылықтың ғылыми, тұрмыстық ресми және көркем коммуникацияның барлық қабаттарында кездесетінін, олардың бәрі де тіл жүйесінің қандай да бір бірлігі арқылы танылатынын, яғни бірде еш өзгеріссіз, ал бірде әр түрлі трансформацияға түсетінін, қаламгер оларды кейде саналы, кейде өз еркінен тыс қолданатынын, олардың мәтінде түрлі қызмет атқаратынын дәлелдеген мақалалар жариялады. Ал келесі бір зерттеуші Л.П.Ржанская көркем шығарманың лексика-фразеологиялық қабатында кездесетін мұндай элемент-құбылыстарды дәстүрлі стилистика тұрғысынан қарастырып, олардың мәтін түзуге, мәтін семантикасына әсер-ықпалын тек 26 айшықтаумен ғана шектелді. Сол себептен де ғалым жоғарыдада келтірілген пікірлерге мүлде қарама-қарсы ой айтқан болатын: «бұл көзқарастарда әдебиеттің өзі сияқты ежелден белгілі әдеби құбылыстарды атау үшін қолданылып отырған терминнен басқа еш жаңалық жоқ». Ғалымның бұл пікірін қолдаушылар да табылды, мәселен, линвист-ғалым В.П.Москвин жалпы цитация терминіне байланысты өз тұжырымдарын баяндай келіп, цитацияны интертекстуалдылық тұрғысынан аморфты, яғни, зерттеу нысаны белгісіз және шексіз деп есептейді. Ал бұған жауапты М.Б.Ямпольскийдің еңбегінен табуға болады. Ол В.М.Журминскийдің жазбаларына сүйене отырыпшығармашылқпен айналысатын тұлғалардың арасындағы ұқсастықтар не өзара әсерін дөп басып айту қиындық туғызатынын айтады: «Ұзақ уақыт бойы «текст мәдениетінің тарихы» мәселесі әдетте негізін қалаушылардың ізін басушыларға ықпалы мәселесіне тірелген болатын. Ықпал ету тексте дәстүрдің болуының басты белгісі деп саналды. Бірақ «ықпал ету» түсінігінің өзі тым айқын емес және зерттеушілер үшін шешілмейтін мәселе болып табылады» [20]. Мысалы, белгілі зерттеуші С.Исаев қазақ әдеби тілінің қалыптасу арналары туралы айта келіп, Абай Құнанбайұлы, Шәкәрім Құдайбердіұлы және Сұлтанмахмұт Торайғыровтың сөзқолданыстарындағы ортақ өрнектерді көрсетеді де, мынадай қорытындыға келеді: «...Тіпті кейде Абай қолданыстарын сөзбе-сөз пайдаланып, жалпы текспен жанасымды, жатық етіп қолданады». Ол зерттеуіне мысал ретінде Сұлтанмахмұт Торайғыровтың өлеңін Абай өлеңімен салыстыра қарап, мотивтік талдау жасаған болатын: жүктеу/скачать 1.52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|