Негізгі бөлім I бөлім. СӨз мағынасы (семасиология)
Повестері: «Күзгі жапырақтар», «Оралу», «Қыз Бәтішпен Ерсейіт», «Ақиқат», «Тозақ оттары жымыңдайды», «Парасат майданы», «Әке», «Ғұмыр мен тұғыр». Романы
жүктеу/скачать 216.79 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Пьесалары
| Повестері: «Күзгі жапырақтар», «Оралу», «Қыз Бәтішпен Ерсейіт», «Ақиқат», «Тозақ оттары жымыңдайды», «Парасат майданы», «Әке», «Ғұмыр мен тұғыр».
Романы: «Өліара» Пьесалары: «Біз үшеу едік», «Ардагер» Эссе: «Сәби туралы сыр» Автордың ой-сезімі, идеясы авторлық позиция арқылы шығарма оқиғасы мен кейіпкерлеріне енеді. Бірақ кейде шығармада көрінген ой немесе оқиға автордың өз басында өтпеуі мүмкін. Мәселен, Т.Әбдікұлының шығармаларында жиі ұшырасатын «Жалғыздық» философиясы. «Оң қол» әңгімесінде жалғыз Алманың ауруы, «Парасат майданында» жалғыз адамның екіге бөлінуі, «Тозақ оттары жымыңдайды» повесінде араку тайпасынан жалғыз адамның қалуы, «Қайырсыз жұма» әңгімесінде өзінің жалғыз билікке жетуі, «Қонақтар» әңгімесінде жалғыз ұрпақтың санасыздануы – жалғыздық идеясының анық көрінісі. Қаламгердің шығармаларының біразы сұрақ-жауап негізінде құралған. «Тозақ оттары жымыңдайды», «Парасат майданы», «Оралу», «Ақиқат» повестерінде, «Қайырсыз жұма», «Оң қол» әңгімелері сұраққа толы. Мәселен, «Оң қол» әңгімесінде: «- Кинода неге ылғи сұлу әйелдер ойнайтынын түсінбеймін? Сұлу емес әйелдер жұртқа үлгі бола алмай ма? Олардың бойынан жақсы қасиеттер табуға болмай ма? – деді қолын жайып. – жақсылықтың ең терең тамыры сұлулықта, өйткені тіршілік тәннен басталады. Ал сұлу адамдардың ақылсыз, жаман болып шығуы – диспропорция, өмірдің күрделілігінен, қиындығынан алғашқы тепе-теңдіктің жиі-жиі бұзылуы» [7,325 б.], «Тозақ оттары жымыңдайды» повесінде: «Түн ортасы ауа араку тайпасынан қалған жалғыз индеец доктор Бейкердің алдында біржола көз жұмды. – Бітті, бәрі де бітті...Енді ешқандай мағына қалған жоқ... Түк қалған жоқ... Ең соңғы араку өлді... Бітті... Бәрі де бітті... бітті... Бірақ ол араку тайпасынан ең соңғы адамы өзі екенін аңғармады. Ол, тіпті, өзін адам қатарына санаған жоқ» [7,202 б.], Төлен Әбдіковті басқа қаламгерлерден даралап тұратын бір ерекшелік: кейіпкерлерінің қарапайымдылығы. Жазушы өз кейіпкерлерін қоғамның элиталық өкілдерінен іздемейді. Керісінше, қарапайым қазақ баласы күнде көріп жүрген ауыл ақсақалын, таным-түсінігі қазақы тұлғаларды өз шығармасына арқау етіп алады. Оның түгелге жуық дерлік туындыларының қалың оқырман көңілінен шығып, жоғары баға алуының сыры да осында болса керек. Бұл турасында оның замандасы Ә.Кекілбаев та өз ойын білдірген: «Өз заманының қаһарманын іздеп те әуре-сарсаңға түспепті. Қаламгердің көзі түсер кеңістікті ауыл мен қалаға, өз еліміз бен бөтен елге, суреткердің ойын бөлер уақытты өткен заман, осы заман, келер заманға жіктеп, бөліп жарып жатпапты. Пәлен деген елді, пәлен деген заманды, пәлен деген қоғамды, пәлен деген адамды тебірентетін айрықша ен-таңба салынған еншілі шындықты емес, әмбені тебіренте алатын әлеуметтік мәні зор ортақ шындықты іздепті. Оны өзгелердің басынан емес, өзінің көкірегінен іздепті. Өзінің жаны мен ары не қинаса содан іздепті» [16, 3]. Жазушы тілі дегенде, ең алдымен ойға оралатыны да, іздейтініміз де – оның суреттеу шеберлігі, көркемдік әдістері туралы әңгіме болмақ. Бұл – заңды да. Яғни баршаға аян ақиқат. М. Әуезов осы заңдылықты: «Күндегі құлаққа сіңген тозыңқы сөзден жазушының қаша сөйлейтіні болады. Әдейі өзінің тілін тақ-тұқ қана тіл етпей, шеберлік көрік іздегісі келеді. Кенеулі ойды да көрікті, әсерлі етіп айтпаққа талпынады... Жазушының көркем әдебиеттегі тілі тек жабайы, жұпыны ұғымның тілі болып қоя алмайды. Ұғым, түсінікпен қатар, ой мен сезімге де бірдей әсер етерлік айшықты тілмен әсем сөйлеу шарт», - деп анықтап береді. жүктеу/скачать 216.79 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|