НҰСҚаулар мамандығы: 051301 «Жалпы медицина»

Бағалау баллына әсер ететін шарттар:

- тапсырманы өткізу мерзімі;

- сараптаманы өткізу тыңғылықтылығы;

- өзінің ойларының нақты айқындығы және анық жеткізілуі;

- қорытындылар мен ұсыныстардың дәлелденуі;

- тапсырылған көлемнен бет сандарының артпауы қажет.

Максималдық 4 балл алу үшін тапсырма толығымен орындалып, бағалау белгісіне сәйкес болуы және уақытында өткізілуі қажет. Егер,

1) СӨЖ белгіленген уақыттан кеш өткізілсе, онда баға 1 баллға кемиді;

2) СӨЖ орындалу талабын есепке алмай жасалса, онда баға 1 баллға кемиді;

3) ресімделу талабы сақталмаса, онда баға 0,5 баллға кемиді.

Ұсынылатын әдебиеттер:

Негізгі

Қазақ тілінде:

1. Гистология: Оқу құралы төрт бөлімді/ Ж.О.Аяпова. Алматы: «Кітап» баспасы. – 2005. - 285 б.

2. Гистология, цитология және эмбриология атласы медицина жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған. /Р.Б. Абильдинов, Ж.О. Аяпова, Р.И. Юй. – Алматы: «Эффект» баспасы, 2006. – 411 б.

3. Гистология, цитология және эмбриология атласы: медициналық жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы. / П. Қазымбет, М. Рысұлы, Ж.Б. Ахметов. - Астана, 2005. – 400 б.

1. Гистология: Оқу құралы. Ажаев С.А. Төрт бөлімді. Кентау: Еркін и К – ХХI, 2004.

2. Цитология, жалпы эмбриология және гистология негіздері. Рысұлы М., Омаров К. / ҚР БМ Яссауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті. – Алматы: Ғылым, 1996. – 224 б.

3. Цитология. Нұрышева А., Нұрышев М. Алматы, Карасай, 2006.

4. Гистология және эмбриология негіздері (оқулық). Нұрышев М. – Алматы:Санат, 1998. – 160б.

Орыс тілінде:

Негізгі

1. Гистология, оқулық Афанасьев Ю.И., Кузнецов С.Л., Юрина Н.А. М.: Медицина,-2004.–764 б

2. Атлас по гистологии и эмбриологии. Учебное пособие для студентов мед вузов. /С.Л. Кузнецов, Н.Н. Мушкамбаров, В.Л. Горячкина.–М.: 2005.-400 б.

3. Лабороторные занятия по курсу гистологии, цитологии и эмбриологии, Ю.И. Афанасьев. -М.: «Высшая лига», 2004.–328 б.

4. Гистология, оқулық. Улумбекова Э.Г., Челышев Ю.А. ГЭОТАР-М.: Мед, 2001.

5.Атлас по гистологии и эмбриологии. Алмазов В.Л., Сутулов Л.С.-550б.

6. Гистология, цитология және эмбриология атласы: медициналық жоғарғы оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы. / П. Қазымбет, М. Рысұлы, Ж.Б. Ахметов. – Астана, 2005. – 400б.

9. Бақылау:

Сұрақтар: 1. Қатерлі кезеңдердің дамуы туралы ұғым. (П.Г.Светлов).

2. Адам ұрығы дамуының негізігі қатерлі кезеңдері.

3. Кемтарлық пен аномалияның себебі ретінде детерминация процесінің бұзылуы.

1. «Қатерлі кезеңдердің дамуы» ұғымына анықтама беру.

2. Қатерлі кезеңдердің дамуын зерттеуде қандай ғалымдар үлес қосты?

3. Қатерлі кезеңдерге эмбриогенездің қандай стадиялары жатады.

4. Постнаталдық дамудың қатерлі кезеңдерін атаңыз.

Бастапқы білім деңгейін бағалауға арналған тестілер:

1. Адам ұрығы дамуының қатерлі кезеңдеріне жатады:

Код бойынша дұрыс жауапты таңдаңыз: 1-АБВ, 2 – АВ, 3 – БГ, 4 – Г, 5 – АБВГ

А. прогенез

Б. ұрықтану

В. имплантация

Г. мүшелердің білікті бастамасының қалыптасуы

2. Ұрықтану процесінің биологиялық маңызы:

1) қоректенудің гематрофты түріне ауысуы

2) геномдардың бірігуі

3) ұрықтық жапырақшалардың қалыптасуы

4) цитодифферецировкаға түсу үшін жасушалардың сандарының артуы

5) қоректенудің гистиотрофты түріне ауысуы

3. Майдалану процесінің биологиялық маңызы:

1) қоректенудің секреторлық түріне ауысуы

2) геномдардың бірігуі

3) ұрықтық жапырақшалардың және эмбриобластың түзілуі

4) цитодифферецировкаға түсу үшін жасушалардың сандарының артуы

5) қоректенудің гистиотрофты түріне ауысуы

4. Имплантация процесінің биологиялық маңызы:

1) қоректенудің гематрофты түріне ауысуы

2) геномдардың бірігуі

3) ұрықтық жапырақшалардың қалыптасуы

4) цитодифферецировкаға түсу үшін жасушалардың сандарының артуы

5) жатыр безінің секретімен қоректенуге ауысуы

5. Гаструляция процесінің биологиялық маңызы:

1) қоректенудің гематрофты түріне ауысуы

2) геномдардың бірігуі

3) ұрықтық жапырақшалардың және эмбриобластың түзілуі

4) цитодифферецировкаға түсу үшін жасушалардың сандарының артуы

5) қоректенудің гистиотрофты түріне ауысуы

6. Қоректенудің түрі ауысатын эмбриогенездің қатерлі кезеңін атаңыз:

1) прогенез

2) ұрықтану

3) майдалану

4) имплантация

5) гаструляция
Санмен белгіленген әр жағдайға әріппен белгіленген тиісті дұрыс

жауапты теріңіз:
Қатерлі кезеңдер ... адам эмбрионы дамуы келесі

мерзім бойы жүреді:

7. имплантация а) 20-24 жұма

8. мүшелердің білікті бастамасының б) 7-8 тәулік

дамуы және плацентаның қалыптасуы

9. мидың жылдам даму стадиясы в) 3-8 жұма

10. ағзаның негізгі функционалдық жүйесінін, г) 15-20 жұма

жыныс аппаратының түрленуін қалыптастыру
Қорытынды білім деңгейін бағалауға арналған бақылау сұрақтары:

1. П.Г.Светловтың дамудың қатерлі кезеңдері теориясының маңызы неде?

2. Прогенез неге дамудың қатерлі кезеңдері болатынын түсіндіріңіз.

3. Организмді зақымдап, эмбриогенездің дұрыс жүруін бұзатын факторларды атаңыз.

4. Туу дамудың қатерлі кезеңі болып табылу себебі неде?

Қорытынды білім деңгейін бағалауға арналған бақылау тестілері:

1. Эмбриогенездің бастапқы стадияларында мүшелік және қоршаған тіндік бастаманың түрленуініің біріншілік ұйымдастырушы рөліне енетін құрылымды атаңыз:

1) жұлын

2) қаңқа

4) сезім мүшелері

5) жыныстық аппарат

2. Қатерлі кезеңдердердегі зақымдаушы экзогенді факторларды атаңыз:

Код бойынша дұрыс жауапты таңдаңыз: 1-АБВ, 2 – АВ, 3 – БГ, 4 – Г, 5 – АБВГ

А. дәрі-дәрмектер

Б. иондаушы сәулелер

В. аштық

3. Эмбриогенезде жасушалардың жылдам көбеюімен (минутына 20 мың) айырықшаланатын құрылымды атаңыз:

1) жұлын

2) қаңқа

4) сезу мүшелері

5) жыныстық аппарат

4. Жүктіліктің алғашқы 3 айында ұрықтың мүшелері мен тіндерінде жоғары концентрацияда жиналу мүмкіндігіне байланысты аталған факторлардың қайсысы неғұрлым қауіпті?

1) никотин

2) вирустар

3) наркотикалық заттар

4) химиялық заттар мен дәрілер

5) барлық аталғандар

5. Құрсақтағы ұрықтың өлуі мен даму ақаулары қандай факторларға байланысты?

1) никотин

2) аштық, вирустар

3) наркотикалық заттар

4) химиялық заттар

5) дәрілік заттар

6. Аталған факторлардың қайсысы миды зақымдауы мүмкін?

1) никотин

2) аштық, вирустар

3) наркотикалық заттар

4) химиялық заттар

5) дәрілік заттар

7. Адам эмбрионының жасы 7-8 тәулік. Дамудың қатерлі кезеңіне сай келетін эмбриогенез стадиясын атаңыз:

1) прогенез

2) ұрықтану

3) майдалану

4) имплантация

5) мидың жылдам даму стадиясы

8. Адам эмбрионының жасы 15 жұма. Дамудың қатерлі кезеңіне сай келетін эмбриогенез стадиясын атаңыз:

1) прогенез

2) ұрықтану

3) майдалану

4) имплантация

5) мидың жылдам даму стадиясы

9. Адам эмбрионының жасы 5 жұма. Дамудың қатерлі кезеңіне сай келетін эмбриогенез стадиясын атаңыз:

1) прогенез

2) ұрықтану

3) майдалану

4) имплантация

5) мидың жылдам даму стадиясы

10. Адам эмбрионының жасы 22 жұма. Дамудың қатерлі кезеңіне сай келетін эмбриогенез стадиясын атаңыз:

1) майдалану

2) мүшелердің білікті бастамасының дамуы мен плацентаның қалыптасуы

3) ағзаның негізгі функционалдық жүйесінің қалыптасуы мен жыныстық аппараттың түрленуі

4) имплантация

5) мидың жылдам даму стадиясы

1. Тақырыбы: Тіндер - тірінің иерархиялық деңгейлерін ұйымдастырудың бір түрі. Тіндерді ұйымдастырудың жалпы қағидалары

2. Мақсаты: тіндік элементтер: жасуша, симпласт, синцитий, жасуша аралық зат, постклеткалық құрылымдар жайлы түсінік қалыптастыру; бағаналы жасушалар, олардың қасиеті және жасушалық дифферондарды оқу бойынша түсінік қалыптастыру, тіннің эволюциясы теориясын оқу бойынша білімді бекіту; тіннің морфологиялық және генетикалық жіктелуі бойынша білім алу және бекіту.

3. Тапсырма: 4.1. Берілген тақырып бойынша реферат дайындау. Тапсырманы орындау кезінде әдістемелік нұсқаудың №9 пунктінде көрсетілген жоспарды сақтау қажет.

Тапсырма 4.1. жеке орындалады.

Тапсырма 4.2. Берілген тақырыпты оқу барысындағы терминдер глоссариін құру.

Тапсырма 4.2. жеке орындалады.

тақырыпша 4.1. рефератты дайындау;

тақырыпша 4.2. терминдер глоссариін құру.

5. Орындау белгісі (тапсырманың орындалуына оқытушының талабы): 15 терминнен кем болмайтын глоссариді алфавиттік репен құрастырады, реферат көрсетілген және басқа әдебиет көздеріне негізделіп А4 форматының қағазында орындалады, шрифт Times New Roman; кегль 14, біржарымдық интервал. Сол жақтан – 30 мм, оң жақтан - 10 мм, жоғары, төмен – 20 мм. Әр тапсырманың көлемі – 1 бет. Пәннің аталуын, студенттің аты – жөнін, мамандығын, топты, әдебиетті (негізгі, қосымша) көрсету қажет.

6. Өткізу мерзімі: №1 аралық бақылаудан 2 жұма бұрын.

7. Бағалау белгісі:

Бағалау баллына әсер ететін шарттар:

- тапсырманы өткізу мерзімі;

- глоссариді құру тыңғылықтылығы;

- 15 терминнен кем болмайтын глоссаридің алфавиттік реттілікпен құрылуы;

- өзінің ойларының нақты айқындығы және анық жеткізілуі;

- қорытындылар мен ұсыныстардың дәлелденуі;

- материалды мазмұндау барысында реттілікті сақтау.

Максималдық 4 балл алу үшін тапсырма толығымен орындалып, бағалау белгісіне сәйкес болуы және уақытында өткізілуі қажет. Егер,

1) СӨЖ белгіленген уақыттан кеш өткізілсе, онда баға 1 баллға кемиді;

2) СӨЖ орындалу талабын есепке алмай жасалса, онда баға 1 баллға кемиді;

3) ресімделу талабы сақталмаса, онда баға 0,5 баллға кемиді.

1. Гистология, оқулық Афанасьев Ю.И., Кузнецов С.Л., Юрина Н.А. М.: Медицина,-2004.–764 б

2. Атлас по гистологии и эмбриологии. Учебное пособие для студентов мед вузов. /С.Л. Кузнецов, Н.Н. Мушкамбаров, В.Л. Горячкина.–М.: 2005.-400 б.

3. Лабороторные занятия по курсу гистологии, цитологии и эмбриологии, Ю.И. Афанасьев. -М.: «Высшая лига», 2004.–328 б.

4. Гистология, учебник под редакцией Улумбекова Э.Г., Челышев Ю.А. ГЭОТАР-М.: Мед, 2001.

5.Атлас по гистологии и эмбриологии. Алмазов В.Л., Сутулов Л.С.-550б.

6. Гистология, цитология және эмбриология атласы: медициналық жоғарғы оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы. / П. Қазымбет, М. Рысұлы, Ж.Б. Ахметов. – Астана, 2005. – 400б.

Қосымша

1. Вопросы общей гистологии для самостоятельного изучения студентов. Токешова А.М., Узбекова С.Е., Темирбеков Д.А. – Оқу-әдістемелік құрал. - Семипалатинск, 2007.

2. Сравнительная гистология. Заварзин А.А. Санк-Петербург; 2000 г. -520 б.

3. Интернет –ресурстар.

Сұрақтар: 1. Тін жасушалар мен оның түзінділерінің жүйесі ретінде. Тіндік элементтер.

2. Тінді ұйымдастырудағы дифферондық қағида.

3. Тіннің эволюциясы мен пайда болу заңдылықтары.

4. Тіндердің жіктелуі.

5. Физиологиялық және репаративтік регенерация.

1. «Тін» ұғымына анықтама беріңіз.

2. Тіндік элементтердің түрлерін атаңыз.

3. Жасушалық дифферон дегеніміз не?

4. Бағаналы жасушалардың қасиетін атаңыз.

5. Регенерация дегеніміз не? Тіндердің регенерациясының түрлерін атаңыз.

1. 
   цитоплазмасы үлкен және көптеген ядролардан тұратын құрылым
   
2. 
   жасушалары бір - бірімен цитоплазмалық көпірлер арқылы байланысатын құрылым
   
3. 
   мезенхимадан дамыған белгілі жасушалар тобының тіршілік барысындағы өнімі
   
4. 
   тірінің ең кіші құрылымдық- функционалдық бірлігі
   
5. 
   терминалды түрлену кезінде жасушаға тән белгілерін жоғалтқан, жасушадан кейінгі құрылым
   

1. 
   цитоплазмасы үлкен және көптеген ядролардан тұратын құрылым
   
2. 
   жасушалардың бір- бірімен цитоплазмалық көпірлері арқылы байланысатын құрылым
   
3. 
   мезенхимадан дамыған белгілі жасушалар тобының тіршілік барысындағы өнімі
   
4. 
   тірінің ең кіші құрылымдық- функционалдық бірлігі
   

кейінгі құрылым

1 цитоплазмасы үлкен және көптеген ядролардан тұратын құрылым

2 жасушалары бір- бірімен цитоплазмалық көпірлер арқылы байланысатын құрылым

3 мезенхимадан дамыған белгілі клеткалар тобының тіршілік барысындағы өнімі

4 тірінің ең кіші құрылымдық- функционалдық бірлігі

5 терминалды түрлену кезінде жасушаларға тән белгілерін жоғалтқан, клеткадан

кейінгі құрылым

4. Синцитиге мысал бола алады:

1 аталық бездің сперматогонилері

2 дәнекер тіннің негізгі заттары және талшықтары

3 көлденең жолақты бұлшық ет тін

4 эритроцит

5 эпидермистің мүйізделген қабыршақтары

1 аталық бездің сперматогонилері

2 дәнекер тіннің негізгі заттары және талшықтары

3 көлденең жолақты бұлшық ет

4 эритроцит

5 эпидермистің мүйізделген қабыршақтары

1 аталық бездің сперматогонилері

2 дәнекер тіннің негізгі заттары және талшықтары

3 көлденең жолақты бұлшық ет

4 эритроцит

5 эпидермистің мүйізделген қабыршақтары

1 тіннің эмбрионалдық бастамасы

2 тірі организмнің ең кішкентай құрылымы

3 тіндерде түрленуші қатар құратын жасушалардың жиынтығы

4 жоғары маманданған жасушалар жиынтығы

5 жасушалардың органоидтары

1 тек бағаналы

2 бағаналы және түрленетін

3 тек түрленетін

4 бағаналы, түрленетін, ересек, ескірген

5 түрленген және ересек

1 М.Шлейден

2 А.А.Максимов

3 Н.Г.Хлопин

4 А.А.Заварзин

5 П.Г.Светлов

1 М.Шлейден

2 А.А.Максимов

3 Н.Г.Хлопин

4 А.А.Заварзин

5 П.Г.Светлов

1. Жануарлар организмдері тіндері қандай құрылымдардан тұрады?

2. Өсуші, жаңарушы және тұрақты тіндерге мысал келтіріңіз.

3. Жаңарушы тіндерде постэмбрионалдық кезеңде жасушалық дифферонның қандай бөлімдері кездеседі?

4. Тұрақты тіндерде постэмбрионалдық кезеңде жасушалық дифферонның қандай бөлімдері кездеседі?

5. Тіндердің дивергентті даму теориясы мен параллельдік теориясының маңызы?

6. Метаплазия дегеніміз не? Мысал келтіріңіз.

Қорытынды білім деңгейін бағалауға арналған бақылау тесттері:

1. Бағаналы жасушаларға тән емес белгілерді атаңыз:

1) өзіндік қолдаушы жасушалық популяция болады

2) тіннің даму бағдарламасына сәйкес детерминацияланған

3) зақымдаушы факторларға төзімді

4) спецификалық синтезге қабілетті

5) G0 кезеңінде ұзақ қала беруге қабілетті

2. Тіннің физиологиялық регенерациясы кезінде қандай процесс байқалмайды?

1) жасушаның өлуі

2) жасушалық органеллалардың жаңаруы

3) жасушалардың полиплоидизациясы

4) жасушалардың көбеюі

5) жасушалардың түрленуінің өзгеруі

3. Жасушалардың функционалдық мамандану процесі олардың құрылымдық өзгеруімен бірге жүретін ұғым сәйке келеді:

1) «пролиферация»

2) «детерминация»

3) «дифференцировка»

4) «метаплазия»

5) «апоптоз»

Санмен белгіленген әр жағдайға әріппен белгіленген тиісті дұрыс

жауапты теріңіз:
Жасушалар ... бұл ...

4. бағаналы а) жетілген, белсенді қызмет ететін жасушалар

5. коммитацияланған б) басқа жасушалардың даму көзі

6. түрленген в) барлық аз түрленген жасушалар

7. тегі г) даму потенциясы шектелген жасушалар
Егер тінде ... онда ... тіндерге жатады

8. эмбрионалдық кезеңде жасушалардың а) өсуші

пролиферациясы болмаса және жасқа

байланысты оның саны тек кемісе

9. эмбрионалдық кезеңде жасушалардың б) жаңарушы

саны өссе, ал туғаннан кейін жасушалық

пролиферация қарқыны баяуласа

10. өмір бойы жасушалардың жаңадан түзілуі, в) тұрақты

олардың өлуімен тең келеді

1. Тақырыбы: Бездер. Секреторлық процестің гистофизиологиясы. Секреция түрлері

2. Мақсаты: эндокриндік және экзокриндік бездер құрылысының ерекшеліктері, экзокриндік бездерді жіктеу қағидаларын оқу бойынша білімді бекіту;

безді жасушаларда секреторлық процестердің гистофизиологиясын оқу бойынша білім алу және бекіту;

секреторлық циклдің әр түрлі фазаларындағы секреторлық жасушалардың құрылыс ерекшеліктерін, секреция түрлерін оқу бойынша білім алу және бекіту;

экзокринді бездерді диагностикалау және гистологиялық препараттарды микроскопиялау мен суретін салу дағдыларын бекіту.

Тақырыпша 5.1. Салыстырмалы-талқылаушы кесте. «Экзокринді бездердің әр түрінің айырмашылық белгілері».

Тапсырма 5.2. Секреторлық циклдің үш түрін сипаттайтын кестені құру.

Тапсырма 5.3. Хаттама құру – зерттелетін экзокриндік бездердің гистологиялық препараттарын жазбаша сипаттау және сурет дәптерде олардың құрылысын салу.

Препарат – Қарапайым альвеолярлы тармақталған без – Бастың шашты аймағының майлы безі.

Препарат – Қарапайым түтікті без – Жатыр эндометриясының безі.

Препарат – күрделі тармақталған альвеолярлы-түтікті без – Жақ асты безі.

Тапсырма 5.3. жеке орындалады.

тақырыпша 5.1. кестені толтыру;

тақырыпша 5.1. кестені толтыру;

тақырыпша 5.1. хаттама толтыру.

Бағалау баллына әсер ететін шарттар:

- тапсырманы өткізу мерзімі;

- сараптаманы өткізу тыңғылықтылығы;

- өзінің ойларының нақты айқындығы және анық жеткізілуі;

- қорытындылар мен ұсыныстардың дәлелденуі;

- тапсырылған көлемнен бет сандарының артпауы қажет.

Максималдық 4 балл алу үшін тапсырма толығымен орындалып, бағалау белгісіне сәйкес болуы және уақытында өткізілуі қажет. Егер,

1) СӨЖ белгіленген уақыттан кеш өткізілсе, онда баға 1 баллға кемиді;

2) СӨЖ орындалу талабын есепке алмай жасалса, онда баға 1 баллға кемиді;

3) ресімделу талабы сақталмаса, онда баға 0,5 баллға кемиді.

Ұсынылатын әдебиеттер:

Негізгі

1. Гистология, оқулық Афанасьев Ю.И., Кузнецов С.Л., Юрина Н.А. М.: Медицина,-2004.–764 б

2. Атлас по гистологии и эмбриологии. Учебное пособие для студентов мед вузов. /С.Л. Кузнецов, Н.Н. Мушкамбаров, В.Л. Горячкина.–М.: 2005.-400 б.

3. Лабороторные занятия по курсу гистологии, цитологии и эмбриологии, Ю.И. Афанасьев. -М.: «Высшая лига», 2004.–328 б.

4. Гистология, оқулық. Улумбекова Э.Г., Челышев Ю.А. ГЭОТАР-М.: Мед, 2001.

5.Атлас по гистологии и эмбриологии. Алмазов В.Л., Сутулов Л.С.-550б.

6. Гистология, цитология және эмбриология атласы: медициналық жоғарғы оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы. / П. Қазымбет, М. Рысұлы, Ж.Б. Ахметов. – Астана, 2005. – 400б.

Қосымша

1. Вопросы общей гистологии для самостоятельного изучения студентов. Токешова А.М., Узбекова С.Е., Темирбеков Д.А. – Оқу-әдістемелік құрал. - Семипалатинск, 2007.

2. Сравнительная гистология. Заварзин А.А. Санк-Петербург; 2000 г. -520 б.

3. Эндокринология. В.В.Потемкин. М.: «Медицина»; 1986. -432 б.

4. Руководство по клинической эндокринологии. В.Г.Баранов. Л.: «Медицина», 1977 - 664 б.

5. Интернет –ресурстар.