О каугабай p65
жүктеу/скачать 0.78 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- АЛЅЫР ШЌКIРТ
- ГАСПРИНСКИЙ МЕКТЕБI
| ЖЏМАБАЙ ЋАЖЫ
ЋОНАЙДЫЃ МЕРТ БОЛУЫ Ћазаћтыѓ «жетi ата» шежiре-љрдiсiне сџѓѕыла Диме- кеѓ естелiгiнде #зiнiѓ тљп-тегiн Ћазаћ-Аћарыстан бастап, бесiншi атасы Азынабайѕа дейiн ќкелiп, Ћонайды ћосып, оныѓ џлы Жџмабайѕа бiраз тоћталады. Димекеѓнiѓ айтуынша, атасы Жџмабай екi рет ћажылыћћа барѕан #те дiндар, мешiт салдырып, медресе ашћан дiн ѕџламасы. Ћонай Жетiсудан Арћаѕа к#шкенде Жџмабай, атаћ- ты Абайдыѓ ќкесi тобыћты Ћџнанбай ћажы елiнде туады. Ќкесi Ћонай кейiн ћайтадан Жетiсуѕа оралѕанда, 6 – 7 жастаѕы Жџмабай атажџрт, #з елiне келедi. Нендей себеп болѕаны белгiсiз, елге жеткенде кек- тенген дџшпан Ћонайды далада бесiн намазын оћып отыр- ѕанда #лтiрiп кетедi. Оћиѕа Ћаскелеѓ мен Iле #ѓiрiнiѓ ара- лыѕында болса керек. Жетiм ћалѕан Жџмабайды Ћонайдыѓ iнi-бауырлары бауырына тартып, ќпке, жеѓгелерi шеше ретiнде тќрбиелейдi. АЛЅЫР ШЌКIРТ Ќкеден ерте жетiм ћалып, шешесi бiр себептерге бай- ланысты т#ркiн жџртынан жете алмай, сонда басы байла- нѕан, #зi аѕайын ћолында кљн кешкен Жџмабайдыѓ бала- лыћ шаѕы мќз болмайды. Бiраћ етiнiѓ тiрiлiгi мен ерен зерек-ћабiлетiнiѓ арћасында жастай ширап, #мiрге бейiмделiп #седi. Алматыдаѕы (ол кезде Верный) мџсыл- ман мешiт-медресесiнде бiлiм алады. Алматыныѓ кљншыѕыс жаѕындаѕы мџсылман мешiтi ашылады. Осы мешiт жанындаѕы «медресе-ћџжырада» оћыѕан ћазаћ балаларыныѓ бiрi Жџмабай едi. Туа дiндар бала #те жаћсы оћиды. Димекеѓнiѓ атасы Жџмабай оћыѕан бџрынѕы мџсыл- ман мешiтiнiѓ орнына тќуелсiздiктен кейiн жаѓа ѕибадат орны салынды. 290 ГАСПРИНСКИЙ МЕКТЕБI Жџмекеѓ ѕџмырыныѓ соѓына дейiн мешiт, медресе- де џстаздыћ жасайды, шќкiрттерге дiн iлiмiн бередi. Атаћ- ты оћымысты Гаспринскийдiѓ љлгiсiндегi «мектеп-медре- седе» де бџл кiсi џстаздыћ етсе керек. ;йткенi Исмаил бек Гаспиралыныѓ (Гаспринский) џсынысы негiзiнде Алматы- да да «мектеп-медресе» (жќдит) ашылѕан болатын. Бџл Ресейдегi дiн-аѕарту саласындаѕы жаѓашыл баѕыт џстанѕ- ан, яѕни, дiн мен #мiрдiѓ шынайы байланысы негiзiнде бiлiм, тќрбие беретiн бiлiм ордасы едi. Димекеѓнiѓ серiгi, ћырыћ жыл ол кiсiмен к#ршi бол- ѕан Сџлтан Сљлейменџлы Жиенбаев бiр с#з ретiнде «Мен алѕаш «Гаспринский мектебiне барѕанмын» деп айтћаны бар. Арѕы тегi Ћырым хандарыныѓ бiрiнен тарайтын Ис- маил бек Гаспринский жайында Шќкќрiм ћажы, Ахмет Байтџрсынов кезiнде жаћсы пiкiр айтып, оныѓ дiни-аѕар- тушылыћ еѓбегiн ерекше баѕалайды. Ескi ћадим мектептерiнен #згеше бџл жќдит мектебiне балалар к#п тартылѕан. ;йткенi жаѓа жљйеге негiзделген мектепте баласын оћыту аућатты ата-аналар љшiн пайда- лы болѕан. Жџмекеѓ тек дiн џстазы ѕана емес, Жетiсу #лкесiнде ћажылыћ сапарын џйымдастырѕан iскер ћазаћ болѕан. Меккеге барушыларѕа шетел т#лћџжатын алудыѓ жолын к#рсету, оны рќсiмдеу, ћаржы-ћаражат мќселесiн тљсiндiру сияћты шаруаларды атћарѕан. Ќулиеата (Тараз), Ћызыл- жар арасында ол кiсi талай жљрген. ;йткенi мџсылмандар арасында ћажылыћћа барудыѓ, жол жљрудiѓ жаѕдайы осы ћалаларда шешiлетiн болса керек. Верный уезi (Алматы) Т#менгi Iле болысыныѓ ћазаѕы Жџмабай ћажы жайында архив материалдары бар. Димекеѓнiѓ мџражайында Жџмабай ћажыныѓ ћайтыс бо- луына байланысты (1912) оныѓ жесiрi Хадишаныѓ сотћа #тiнiшi бойынша мџрагерлiк, ћалѕан балаларѕа бас ие-ћор- ѕаншы болу ћџћы џлы Меѓлiахметке берiлгенi ж#нiнде сот шешiмiнiѓ ћџжат-ћаѕазы саћталѕан. Онда Жџмекеѓдi сол кездегi ресейлiк отарлыћ ћџжат заѓы бойынша џлты «ћазаћ» деудiѓ орнына «ћырѕыз» деп жазады. Димекеѓ ћариялармен болѕан бiр ќѓгiмесiнде атасы Жџмабайдыѓ мешiт салдырѕанын айтады. Бiраћ ћай жер- 291 де екенiн ашып айтпайды. Сондай-аћ Жџмабай ћажыныѓ Меккеде ћазаћ даласынан ћажылыћћа келушiлер љшiн тоћтайтын орын, баспана џйымдастырѕаны ж#нiнде де ќѓгiме-дерек бар. жүктеу/скачать 0.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|