О каугабай p65
ћайраткерлер туралы зерттеу iсi ћаншалыћты жљйелi?
жүктеу/скачать 0.78 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сiз Ћонаевтыѓ дiндарлыѕы, аузынан пiссiмiллќсiн тастамаѕан имандылыѕы жайлы алѕаш айтћан адамдар- дыѓ бiрiсiз. Айтыѓызшы, атеистiк к%зћарас пен ќкiмшiл
| ћайраткерлер туралы зерттеу iсi ћаншалыћты жљйелi?
– Ћазiр мемлекеттiк ћайраткерлер туралы естелiктер, жа- сыратыны жоћ, к#п жазылып жљр. Бiраћ, ќрине, олардыѓ iшiнде ћайраткерлердiѓ жеке басына тереѓiрек тоћталаты- ны аз. К#бiне олардыѓ белгiлi еѓбектерi жайлы, ќбден таны- лѕан ћырлары жайлы айтылады. Мќселен, мынадай жылы туып едi, мынадай жерде #сiп, пќлен деген оћу орнын аяћтап едi, оныѓ жетекшiлiгiмен мџнша ћџрылыс, мџнша зауыт са- лынды деген сияћты. Сондай-аћ зерттеушiлердiѓ к#бi тџлѕа- ныѓ кемшiлiктерiн де айта бiлмейдi. Бiр кiсiнiѓ кемшiлiгiн айтам деп, екiншi бiр ћайраткермен араѕа от тастайды. Мџндай жайт халыћћа сыйлы болѕан ћайраткер туралы жаѓсаћ пiкiрлердiѓ ћалыптасуына себепшi. Айталыћ, #ткенде Бауыржан Момышџлы мен Нџртас Оѓдасыновтыѓ арасын- да болѕан болмашы нќрсе љлкен дауѕа айналып кеттi. Мiне, ћайраткерлер туралы зерттеулерде осындай мќдениет жаѕы жетiспей жатады. Бiрыѓѕай #сек-аяѓ мен ауызекi ќѓгiмелерге ћџрылѕан естелiктер де бар. – Сiз Ћонаевтыѓ дiндарлыѕы, аузынан пiссiмiллќсiн тастамаѕан имандылыѕы жайлы алѕаш айтћан адамдар- дыѓ бiрiсiз. Айтыѓызшы, атеистiк к%зћарас пен ќкiмшiл- 363 ќмiршiл жљйе заманында Дiнмџхамед Ахметџлы дiндарлыѕын жасыруѕа мќжбљр болѕан шыѕар? – Жаћында мен Димекеѓнiѓ кiтапханасында болдым. Онда 5000-дай кiтап болѕан екен, ћазiр 3000-ѕа жуыѕы ћалып- ты. Сол кiтапханадаѕы тџтас бiр б#лiм дiни ќдебиеттерге ар- налѕан. Оныѓ iшiнен 10 тљрлi Ћџран кiтабын к#рдiм. Олар- дыѓ бiреуi Сирияда, бiреуi Мысырда шыћћан. Дiнмџхаммед Ахметџлы 70-жылдардыѓ ортасында Кеѓес љкiметi делегаци- ясыныѓ ћџрамында сол елдерге барѕанда, осы елдердiѓ мем- лекет басшылары сыйѕа тартћан екен. Димекеѓнiѓ кiтапханасындаѕы 1979 жылы Нью-Йоркте орыс тiлiнде шыћ- ћан Ћџраны Кќрiм де – ерекше кiтап. Ћазiр осы кiтап жайын- да жеке зерттеу жазуды ойлап жљрмiн. Жалпы, Ћонаевтар ќулетi о бастан дiндар болѕан. Атасы Жџмабай – Меккеге екi рет барѕан ћажы, ќжесi Хадиша да – бес уаћыт намазын ћаза ћылмаѕан инабатты, мейiрiмдi ана. Ќкесi Меѓлiахмет Алматы мешiтiне жџма сайын баратын, оныѓ мешiттен шыѕып, К#кба- зардан ћымыз iшiп жљретiнiн студент кезiмiзде #зiмiз де к#рдiк. Дiнмџхаммед Ћонаевтыѓ туѕанынан дiнге, иманды- лыћћа жаћын екенiн еститiнмiн. Кейiн ћариялардан естiген ауызекi ќѓгiмелер бойынша ол кiсiнiѓ дiндар екенiн алѕаш жазѕаным рас. Димекеѓ бала кезiнде Алматыда болѕан алты мешiттiѓ бiрiнде сауатын ашћан. Ол Ћазан т#ѓкерiсiне дейiн елде кеѓ тараѕан Ћџранныѓ ћысћаша нџсћасы – «Ќптиектi» тауысћан. Бџл туралы маѕан бџрынѕы бас мљфти Рќтбек ћажы Ћонаевтыѓ #з аузынан естiгендерi бойынша айтып бердi. Димекеѓнiѓ естелiктерiн оћып отырсаѓыз, «Алла таѕала», «Хаћ таѕала», «перi», «перiште», «жын», к#бiмiз естiп бiлмеген таѕы басћа дiни џѕым-с#здер мен маћал-мќтелдердi #те к#п кездестiресiз. Оныѓ «Ћазаћ болып туылѕаныма ћџдайѕа шљкiр деймiн» деген с#зi бар. Басшылыћ ћызметтегi Ћонаевтыѓ дiндарлыѕын ауыл аћсаћалдары iштей бiлiп отыратын болѕ- ан. Сол кезеѓнiѓ #зiнде оныѓ теледидардан с#йлеген с#здерiн естiп, аћсаћалдар «мына кiсi тегiн адам емес, бџл иманды адам» дейдi екен. Ал Димекеѓ 70-жылдардыѓ ортасында араб елдерiне барѕанда, мысалы, Мысырѕа, сол елдiѓ #кiлдерi ол кiсiнiѓ атын естiп-аћ, «бџл кiсiнiѓ Алланыѓ сљйген ћџлы екенi Дiнмџхаммед деген атынан-аћ бiлiнiп тџр» деп ерекше ћџрмет к#рсеткен. Таѕы бiр ћызыћ дерек айтайын. Осыдан екi жыл бџрын елiмiздiѓ екi азаматы Меккеге Ћонаевтыѓ орнына бќдел ћажылыћты орындап келдi. ;йткенi Димекеѓ #мiрiнiѓ соѓын- да ћажылыћ сапар жасауѕа дайындалып жљрген, бiраћ ол 364 маћсатына жете алмай кеттi ѕой. 1942 жылы Димекеѓ Мини- стрлер кеѓесi т#раѕасыныѓ орынбасары болды. Сол кезде темiржол саласын басћару жџмыстары бойынша Алматыдан Ћазалыѕа жиi барып тџруѕа тура келгенде, жолда ол кiсi Тљркiстанѕа мiндеттi тљрде аялдап, Ћожа Ахмет Ясауидiѓ кесенесiн к#рiп кетедi екен. Димекеѓ кесененi асыћпай аралап келiп, «ћџдыћтаѕы судыѓ тереѓдiгiн бiлейiк» деп, ћџдыћћа тиын тастайтын болѕан. Сол сияћты айналасындаѕыларѕа бiлдiрмей шыраћшыларѕа да тиiстi садаћасын тастап кетiп отырѕан к#рiнедi. 70-жылдары кесенеге Министрлер кеѓесiнiѓ ћаулы- сы бойынша ж#ндеу жџмыстары жљргiзiлдi. Бџл жџмысћа Ди- мекеѓ ол тарихи ескерткiш болѕандыћтан емес, Ясауи ќулие болѕандыћтан, оныѓ таѕылымы мен iлiмiн, ќулиелiгiн халыћћа џѕындыру маћсатымен мџрындыћ болѕан едi. Ол кiсi мџсыл- мандыћтыѓ елiмiзге оралатынын сезген сияћты. Ћџранныѓ жљрегi саналатын «Ясин» сљресiн ол басынан-аяћ жатћа бiлген. Бiрде Димекеѓнiѓ ќйелi Зуњра Шќрiпћызы ћайтыс болѕаннан кейiн туѕан-туысћандары к#ѓiл айта келедi. Сонда молда бол- май ћалып, Димекеѓ Ћџранды #зi оћиды. Оны естiген адам- дар «аяттарды оћуда ол кiсiнiѓ #зiндiк бiр маћамы бар едi» деп еске алатын. Ћазiр «ол кiсiнiѓ атеистiк кезеѓде дiндар бо- луы мљмкiн емес едi» деген пiкiрлер де айтылады. Расында, ол заманда Ћонаевћа #зiнiѓ дiнге сенiмiн т#ѓiрегiндегiлерден жасыруына тура келдi. К#бiне сыртћа бiлдiрмей, ћџдайѕа жљрегiмен ћџлшылыћ еттi. Рќтбек ћажымен болѕан сџхба- тында: «Хазiрет, заман солай болды, ћџдайсыздар дќуiрi едi, атеистiк саясат болды. Бiраћ мен #зiм жљректе бiр Алла деп жљрдiм» деген. Сол кезде Кремльде отырѕан Брежнев те дар- хан мiнездi, «ћџдай» деп с#йлейтiн адам едi, Ћонаев екеуi иман- дылыѕы мен жан жомарттыѕы жаѕынан жаћын адамдар бо- латын. Осыныѓ да ќсерi болѕан шыѕар деп ойлаймын. Сонымен бiрге, негiзiнде кеѓес #кiметi дiндi тљгел жоћћа шыѕарѕан жоћ, оны ћажет жаѕдайда #з саясатына пайдалана да бiлдi. Мыса- лы, ќлемде бейбiтшiлiктi насихаттаѕаны љшiн дiндарлар ћауымыныѓ #кiлi болѕан шiркеу ћызметкерiне Лениндiк сый- лыћ берiлгенi белгiлi. – жүктеу/скачать 0.78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|