Обложка эмблема фонда «Ерлік пен Жеңіс» тақырыбындағы балалар шығармалары Астана 2010 ж. Ерлікке тағзым!



бет2/3
Дата29.02.2016
өлшемі0.53 Mb.
#33335
1   2   3

Ертазиева Ақмарал

Ақтөбе қаласы

32 мектеп-гимназия оқушысы




Балалығын соғыс оты ұрлаған
Соғыс! Талайға түрпiдей тиетiн, жаныңды жегiдей жейтiн ауыр әрi суық сөз. Табаны күректей 1418 күнге созылған Ұлы Отан соғысы. Ерлер майданға аттанып, ана мен бала жылап, қайғы шеккен қасiреттi жылдар.

Талай боздақ жауға қарсы аттанып, өлiмдi емес, келер өмiрдi ойлады. Кiмнiң жас, кәрi екенiне қарамады. Бiрi – жау қолында, ендi бiрi оққа ұшып мерт болды. Жеңiс жолында құрбан болған есiл ерлердiң арасында менiң атам Серiкбай Аяпбергенұлы да бар едi. Атам 1921 жылы Алғабас ауылында дүниеге келген.

Серiкбай ата бала кезiнде алғыр, ширақ, елгезек болып өсiптi. Жиырма жасында соғысқа аттанады. Жас болса да, соғыс ширатып, жiгерлендiрiптi. Берлинге барып, ерлiк көрсеткен. Екi жыл ауыр зеңбiректi атқыштар дивизиясында болып, кейiн барлаушылыққа ауысқан. Осындай тұлғалы азаматтардың арқасында соғыс тым ұзаққа созылмады. Десе де, бес жылда қаншама ана баласынан, қаншама әйел сүйiктi жарынан айрылды. Жеңiс туын желбiретiп Серiкбай ата оралғанда, бүкiл ауыл қуаныпты. Ауылдың жаралы жүрегiне шипа iздеп, оларға қуаныш сыйлау үшiн еңбек етедi. Он екi бала тәрбиелеп, немеренің қызығын көредi. Ел iшi Серiкбай атаны құрметтеп, iзгiлiк көрсететiн. Осыдан он жыл бұрын ауылдың ажарына айналған Серiкбай ата өмiрден өттi.

Атамның аңызға айналған ерлiктерiн ауыл тұрғындары жиi айтып жүредi. Атамның өмiрi ұрпақтарына үлгi екенiне мақтанамын.



Әйгерiм Серiкбай,

Ы.Алтынсарин атындағы мектептiң

10-сынып оқушысы.

Құмарық ауылы,

Т.Рысқұлов ауданы,

Жамбыл облысы


Атамның асыл сөздерi
Менiң атам Қожагелдi Мәж­би­ұлы 1924 жылы қараша айында Новотроицкое ауы­лында (қазiргi Төле би) дүниеге келген. Әкесi Мәжби Байболат болыс­тың бас биi болып, бiр­неше рет Қазақ-қырғыз арасын­дағы дау­ды шешуге араласқан. Оның бәй­бiшесiнен – 4 ұл, 4 қыз, екiншi әйе­лi Қүлиманнан Қожай, Қожагелдi туады.

Атам Қожагелдiнiң әкесi Мәжди би конфискацияға iлi­нiп, Кеңес үкiметiнiң қуғын-сүргiнiн көредi. Төрт жасында әкесi қайтыс болып, атам жетiм­дiктiң тырнағына iлiнедi. Сол кезде Кеңес үкiметi «бай-кулак баласы» деп оқытпайтын болған соң, ағасы Қожай екеуi тектерiн жасырып, төрт ата арыдағы ба­ба­лары Майлыбайдың есiмi­мен жазылады. Балалық шағы ашар­шылық кезiне тап келiп, анасы­на ерiп, Қырғызстанның Жа­лал-Абад деген жерiне 2-3 жыл тұрақтап, жан сақтайды. Кейiн елге келiп, бiлiм алады. Мектеп бiтiрген соң соғысқа дейiн ау­дан­дық газетте тiлшi болып жұмыс iстейдi. 1943 жылы со­ғысқа аттанып, 1944 жылы жара­қаттанып елге қайтады. Келген соң мұғалiмдер институтына оқуға түседi. Алайда отбасы жағдайымен оқуын аяқтай алмайды. Ауылға мұғалiм болып орналасады. 1954 жылы 28 панфиловшы батырлардың бiрi Әлiкбай Қосаевтың қарындасы Сақып апайымызға үйленiп, тоғыз ұл-қыздың әкесi атанады.

1961 жылы Ақтөбе ауылына көшiп келген соң, математика пәнi мұғалiмi, оқу iсiнiң мең­геру­шiсi, партком хатшысы, кешкi және сырттай оқытатын мектеп директоры болып, 40 жылдай ұстаздық етiп, еңбек демалысына шығады. Соғыс және еңбек ардагерi Қожагелдi атам 2002 жылы 78 жасында науқастанып қайтыс болды.

Балнұр Қожагелдi,

«Ұланның» жас тiлшiсi.

Балуан Шолақ ауылы,

Шу ауданы,

Жамбыл облысы




Өлiм мен Өмiр ортасында
Жылжып уақыт, жылдар өтсе де, қазақ халқының тари­хында Ұлы Отан соғысының iзi мәңгi өш­пейдi. Жеңiс үшiн қанша адам отбасын тастап, соғысқа аттан­ды. Бойларын рух пен намыс кернеген абзал аза­маттар ел басына күн туған, ауыр кезде от пен оқтың орта­сында жүрiп, Отан үшiн отқа түстi. Қанша азап тартса да, келер күннен үмiт үзбей, жеңiске, азаттыққа үм­тыл­ды.

Қазақ халқы ата-бабасы қорғап, келер ұрпағына мұра ретiнде қалдырған дарқан дала­сында қанат жайып, өркендеп, өсiп келедi. Бабалар ерлiгi өш­пек емес.



Асылдана Жұмашева,

Құмсай орта мектебiнiң

11-сынып оқушысы.

Құмсай ауылы,

Мұғалжар ауданы,

Ақтөбе облысы



Қанды қырғын болмасын
Соғыс ешкiмге де қуаныш пен күлкi әкелмейдi. Тек қайғы-қасiрет, азап-қиындық...

1941 жылы 22 маусымда таңғы сағат 4-те тыныш ұйқыда жатқан елдi фашистiк Герма­нияның қарулы әскерi Белорус­сия жерiне басып кiредi. Мiне, осылай Ұлы Отан соғысы бас­талыпты. Соғысқа елiмiзден 1 миллионнан астам азамат ат­танып, 800 мыңы қайта оралып, 600 мыңы ерлiгi үшiн түрлi марапатқа ие болған едi.

Соғыс жылдарында мыңдаған концлагерьлер салынып, ондағы адамдардың басым көп­шiлiгi азапталып өлтiрiлген екен. Адамдарды газбен улап, пешке жаққан. Германияға күнделiктi тауарлар қажет бол­ғандықтан, адамдардың шашта­рынан – мата, майынан – са­бын жасаған. Соғыстың осын­дай жан түршiгерлiк әрекетте­рiн кiтап­тан, ардагер ата-аға­лардан естiген едiм. Соғыстың жалы­ны қазақ жерiн де шар­пы­ды. Батыс Қазақстаннан 500 шақырым қашықтықтағы Ста­линград түбiнде үлкен ұрыс болған.

Қазiр Жеңiс күнiне барша ха­лық ерекше ықыласпен дайын­­­далуда. Бұл күнге барлық жақсылық жарасады. Бейбiт өмiр үшiн ардагер ата-әже­лерге алғыс айтамыз. Қанды қырғын қайта тумасын. Бiздер, жастар, ғылымда озық, өмiрде тәрбиелi, ұлтжанды бол­уы­мыз қажет.



Рамазан Көкжал,

қазақ-түрiк лицейiнiң

9-сынып оқушысы.

Қарағанды қаласы





Батыр ұлттыҢ

ұрпағымыз
Мiне, Жеңiстiң ұлы күнi. Осындай бейбiт күндi сыйлаған ата­ларымызға мың алғыс. Егер бабалар болашақ үшiн ерлiк көрсетпегенде, бiз осылай өмiр сүрмес те едiк... Олар жерi, елi үшiн шайқасқа түсiп, кеудесiн оққа тосты. Отан соғысында ерлiк көрсеткен жүзге жуық қазақ азаматы Кеңес Одағының батыры атағын алды. Әлия мен Мәншүктей апаларымыз қазақ қыздарының қайсарлығын көрсеттi. Бiз, батыр ұлттың ұрпақтары, соғысты болдырмауға және Отанымызды сатпауға, елiмiздiң тыныштығын сақтауға уәде беремiз.

Самал Сәрсенбай,

6-сынып оқушысы.

Балуан Шолақ ауылы,

Шу ауданы,

Жамбыл облысы



Он бес жасар ерлiк
1941 жылы 22 маусымда Фашистiк Германия соғыс жарияламастан жасалған келiсiмдi бұзып, КСРО аумағына басып кiрдi. Ұлы Отан соғысы осылай басталды. Гитлерлiк Германия осы уақытқа дейiн Еуропаның

Көптеген мемлекеттерiн басып алған болатын. Герман империясы шикiзат үшiн, азық-түлiк базасы ретiнде қуыршақ мемлекет құруды көздедi.

Қуыршақ мемлекет жобасы фашистер жасаған «Барбарос­са» жоспарында көрсетiлдi. Жоспар бойынша фашистер КСРО же­рiнде Остланд, Ук­раина, Мәскеу және Едiл-Орал, Түркiстан сияқты рейх комис­сариаттарын құруды көздедi. Жоспарда көрсетiлген «Үлкен Түркiстан» отарының құрамына Қазақстан, Татарстан, Орта Азия, Башқұртстан, Әзiр­байжан, Кавказ, Қырым, Ау­ғанстан кiргiзiлдi. Фашистер кеңес адамдарын қырып-жою жолда­ры­на осылай түстi. Ал кеңес адамда­рының патриоттық сезi­мi, әрине, бұл жоспарға қарсы тұра бiлдi. Қазақстан халқы Отан қорғау­шылар қатарына өз ерiктерiмен жазыла бастады.

Соғыстың салдарынан қан­шама адам тағдыр тауқыметiн тартты. Соның бiрi – Халық Тор­ғайұлы. Ол кiсi 1932 жылы Алматы облысы, Райымбек ауданы, Талас ауылында дүниеге келген. Әкесi­нен ерте қалған Халық өмiрдiң қиыншылығын ерте тартты. Өмiрi Ұлы Отан соғысымен тағдырлас келдi. Әкесi соғысқа аттанғанда ол небәрi 9 жаста едi. Балалық шағы анасына көмек берумен өттi. 1940 жылы Талас ауылын­дағы Воро­шилов атындағы бастауыш мек­тептiң табалды­ры­ғын аттайды. Оқу бiтiргеннен кейiн 1949 жылы Абай атындағы мұғалiмдер институты­ның фи­зика-математика факуль­тетi­не түсiп, 1951 жылы қызыл дип­лом­мен аяқтайды.

Халық атаның балалық шағы Ұлы Отан соғысымен тұспа-тұс келгендiктен, 15 жасында «Ең­бектегi ерлiгi» үшiн медалiмен марапатталады. Атайды жеңiс күнiнде бүкiл ауыл құттықтап, ерекше ықылас көрсетедi. 2006 жылы Райымбек ауданының «Құрметтi азаматы» белгiсiмен марапатталды. Қазiргi таңда ұл-қыздарының сүйiктi әкесi, немере­лерiнiң қадiрлi атасы.
Ләйлә әлиасқарова,

Ш.Уәлиханов атындағы мектептiң оқушысы.

Талас ауылы,

Райымбек ауданы,

Алматы облысы



Ақ тiлеуi ананың
Соғыс менiң де әжемнiң қызғалдақтай құлпырған қыз ғұмы­рының тас-талқанын шы­ға­рыпты. Әуелi сұм ажал ана­сының құшағынан айырса, он алтыға ендi толған кезiнде майданға аттанған ер-азамат­тардың орнын басып, ауыр жұмыстарға жегiледi. «Бәрi де жеңiс үшiн» деген ұранды жандарына желеу еткен олар таңның атысынан, күннiң баты­сына дейiн тынбай еңбектенген екен. Соқамен жер жыртып, орақпен егiн орады. Ауыр күндi еске алғанда әжем: «Аттың жылдамдығынан кешiгуге болмайды. Ат айналып, сенiң тұсыңа келгенше, бауды байлап, тiк тұрғызуың керек. Егер үл­гере алмасаң, ат басып кетедi», – деп есiне алады. Осылайша тер төгiп жүрсе де, еңбектерiне алатын ақылары тым мардым­сыз болған. Десе де, жалындаған жастық жiгер, болашаққа деген сенiм оларды мұқалта алмапты.

– Ақжайлау,

Айран қашан келедi-ау? – деп әндетiп, күнделiктi берiлетiн айран мен бiр жапырақ қар­маны қанағат тұтып, жеңiстi асыға күтiптi.

– Ауылға қарай жүгiрiп ке­лемiз, – дейдi әжем жеңiс тура­лы. – Бәрiмiз жалаңаяқ, көзi­мiзде жас, бойымызды қуа­ныш пен шаттық кернеп бара­ды. Ол бiр керемет, тiлмен ай­тып жеткiзе алмайтын бақыт­ты сәт едi.

Мiне, халқымыздың 65 жыл тыныш та бейбiт өмiр сүруiне менiң әжем Қантай Қалаубай­қызы да үлес қосты. Бүгiнде 85 жасқа толған әжем балалары мен немерелерiнiң ортасында отыр. Сүйiктi «Ұлан» газетiнiң оқыр­мандарына «Аспандарың ашық, замандарың тыныш бол­сын» деп батасын бердi.
Бақытгүл Мәулiтова,

Әбдiкерiм атындаѕы мектептiң 7-сынып оқушысы.

Шыңғыстай ауылы,

Қатонқарағай ауданы,

Шығыс Қазақстан облысы




Атамды мақтан етемiн
Жеңiс бiзге оңайлықпен келген жоқ. Ел басына қиын-қыстау күн туғанда, азаматтар соғысқа аттанды. Дәл сол саптың iшiнде менiң нағашы атам да болған. Атам Жолдас Жаңылысов Құрылыс ауылында 1924 жылы дүниеге келген. Әскер қатарына 18 жасында қабылданады. 1943 жылға дейiн жаяу әскер дайындайтын училищеде оқып, әскери ойын түрлерiн үйренедi. 95 дивизияның № 290 атқыштар полкiнде қол пулеметiнiң оқ атушысы болған. Атақты Курс түбiндегi шайқаста Белград, Смоленск қалаларын жаудан азат етуге қатысады. Ұлы жеңiстi Германияның астанасы Берлин қаласында қарсы алады.

Атам елге жеңiспен оралған соң, Индер ауданы, Жамбыл ауылында қой бағып, мал шаруашылығымен айналысады. 1952-1964 жылдар аралығында трактор айдап, халыққа қызмет етедi. Зайыбы Жапырақ екеуi 10 бала тәрбиелеп өсiрген. Олардың барлығы өмiрден өз орындарын тапты. Атамның қайтыс болғанына да он жылға жуықтады. Жыл сайын Жеңiс күнiнде атамыздың айтқан өсиеттерiн, ақылдарын еске аламыз. Мен батыр атамды мақтан тұтамын.


Әсия Хайырқызы,

Бесiктi орта мектебiнiң оқушысы.

Бесiктi ауылы,

Атырау қаласы

Қазыналы Қалдыбай ата
Елдiң басына күн туып, ер етегiмен су кешкен сұрапыл соғыс жылдарында бiздiң Жамбыл облысынан 120 мыңнан астам азамат майдан даласына аттанды. Оның iшiнде 2000-нан астам адам Жамбыл ауданынан едi. Оның 495-i елге жеңiспен оралса, қалғандары жат жерде ерлiкпен қаза тапты.

Ерназар ауылынан да соғысқа аттанған азаматтар көп болды. Бүгiнде олардың тiзiмi ауыл орталығында бой көтерген «Белгiсiз солдат» ескерткiшiнiң тақтасына жазылған. Жыл санап ауылда ардагерлерiмiздiң саны азайып барады. Бүгiнде ауылда үш ардагер ғана қалған. Сол ардагерлердiң бiрi, мен сөз етпек кейiпкер – Қалдыбай ата Дiнбаев.

Ол кiсiмен сұхбаттаса барып, әңгiмесiн ұйып тыңдағаным соншалық, атамен бiрге соғыс даласында бiрге арпалысып кеткендей күйге ендiм.

...Бiрде жолы түсiп, Қалдыбай атамыз бұрынғы Жамбыл, қазiргi Тараз қаласына барады. Қаладағы Атшабар базарында шай iшiп отырғанда, радиодан Левитанның үнi кенет саңқылдап, бiр жайсыздық болатындығын хабарлайтындай басталады. Расында солай болған екен. «Тыныш жатқан өлкенi немiс фашистерi басып алуда» делiнген суық хабар қаланы да, даланы да бiр шайқап өттi. Ертеңiне Қалдыбай атамыздың ағасы Талдыбай Дiнбаев әскерге шақырылды. Қимай-қимай ағасын шығарып салды, асыға күттi. Бiрақ келмедi... Ағасы сол күйлi хабарсыз кеттi.

1942 жылдың қарашасында Қалдыбай өз қатарластарымен 1272 атқыштар дивизиясының құрамына қосылды. Қиыр Шығыста әскери жаттығудан өтiп, Мәскеуге жол тартты. Ал 1943 жылдың көктемiнде Выборг қаласының түбiнде бiрiншi рет майданға кiрдi. Дивизияның мақтаулы пулеметшiлерiнiң бiрi болды.

Псков-Нарва түбiндегi ұрыста көрсеткен ерлiгi үшiн Қ.Дiнбаевқа «Ерлiгi үшiн» медалi берiлiптi. Выборг полкi Эстония, Латвия, Литва жерлерiн және Польшаның Познань қаласын жау қолынан босатты.

Германия шекарасына таяу жерде болған ұрыс тулары айтарда кейiпкерiмiз көзiне ерiксiз жас алды. «Жау әскерi мұнда қатты қарсыласты. Сансыз жарылыстан майдандастарымнан айырылып жаттым. Еске алсам, әлi күнге дейiн көңiлiмдi сол бiр үрей құрсауына алады. Майдандастарымның бiрi жарылыстан парша-паршасы шығып, денесi бөлшектелiп кетсе, бiрiнiң басы бiр бөлек, денесi бiр бөлек болып кеткен...» дейдi Қ.Дiнбаев.

1945 жылдың 26 сәуiрi күнi Одерден өтiп, 27 сәуiрде Пренцлау, Ангерюнд қалаларын алғаны үшiн қатардағы жауынгер Қалдыбай Дiнбаевқа И.В.Сталинның бұйрығымен алғыс жарияланды.

Гамбург қаласын алу үшiн болған соғыста Қалдыбай үлкен ерлiк көрсеттi. Бiрақ соғыстан келе жатып, ауыр жараланады. Госпитальға жеткiзiлiп, сол жерде ес-түссiз жатады. Сол тұста 6 жылға созылған соғыстың аяқталғандығы туралы жағымды хабар жеттi.

Бүгiнде қарт майдангердiң қимылы ширақ. Көзi көрмей қалса да, мерзiмдi басылымдарда жарық көрген мақалаларды немерелерi Таңшолпан мен Шахадияр екеуiне оқытып, тыңдаса, бiр жағынан «Қазақ» радиосы мен «Шалқар» арнасынан берiлетiн тартымды бағдарламаларды, әсем әндер мен күйлердi, термелердi қалт жiбермей тыңдайды. Тiптi, керек жерлерiн немерелерiне айтып берiп, қағаз бетiне түсiредi.


Досжан БОЛАТБЕКұЛЫ,

10-сынып оқушысы.

Ерназар ауылы,

Жамбыл ауданы,

Жамбыл облысы




Жарын күткен жауынгер әйел
Нағила Ұлы Отан соғысы бас­талған кезде небәрi 24 жастағы жас келiншек едi. 1941 жылдың күзiнде жары Әуез соғысқа аттанды. Ар­тында қалған төрт жасар ұлы Темiрбек пен анасы Айбаланы Нағилаға аманат еттi. Қиыншылық тек Нағи­ланың басына ғана емес, ауылдағы бар­ша әйел­дiң басына түстi. Олар көз жа­сын көлдетiп, шұ­бырған бала­ларын ертiп, жұ­мысқа жегiлдi. Нағи­ланың құла­ғында жан жолдасы Әуез­дiң: «Ұлым Темiр­бек­тi қанат­тыға қақ­тырмай, тұмсық­тыға шоқ­тырмай өсiргей­сiң», – деген сөзi сайрады да тұрды.

Жарының аманатын орындау үшiн Нағила Темiрбектi жанынан қал­дырмайтын. Бала­сын ба­уы­рына басып, шөп ша­батын. Кеш қарайып, ел ұйқыға жатқанда қолғап, шұлық тоқып, солдат­тарға жiберетiн. Қан майдан ұзаққа созылған сайын, дас­тархан ба­сындағы нан да азая түстi. Қара хаттардың қата­ры көбейiп, әр үйден жоқтау айтыла бастады. Осындай жама­нат хабар Нағилаға да жеттi. Жа­рының соғыста ер­лiкпен қаза тап­қанын ес­тiгенде, сене алмады. Көп ұзамай, Әуездiң iнiсi Асанның да артынан қара қағаз жетiп, На­ғиланы жа­сытып жiбердi. Ағайын-туыс: «Ендi Әуез келмейдi, Темiр­бекке әке болар адам iзде», – деп ақыл қоса бастады. Бiрақ Әуезi үйге кiрiп келiп, Темiрбектi ба­уырына басып, өзiнiң маңдайын иiскейтiндей. Арада жылдар өтiп, соғыс бiттi. Нағиланың бар мақ­саты – баласы Темiрбектi тәрбиелеу болды. Са­уыншы болып, жұмысқа орналас­ты. Ерте тұрып, кеш ұйықтады. Нағиланың еңбегi бағаланып, 1949 жылы Мәскеуге озат са­уын­шы­лармен бiрге са­парлап қайтты.

Ұлы Темiрбек шопан болып, адал еңбек еттi. Нағила болашақ келiнiн ойлап, мазасызданатын. Баласы анасының ойын түсiн­ген­дей, Сайран есiмдi ақы­лына көркi сай ару­мен бас қосты. Сайран келiн На­ғила анасына 14 немере сүй­гiздi. Алайда баласы Темiрбек ерте қайтыс бол­ды. Жа­рынан жастай ай­рылған Нағи­лаға бұл жағ­дай өте ауыр тидi. На­ғила бала­сының iзiн жал­ғар ұрпақ­тарын сү­йенiш еттi. Бүгiнде Нағила – үлкен неме­ресi Же­ңiс­бектiң ша­ңырағының тiре­гi. Све­та есiмдi келiнi үл­кен енесi­нiң әңгiмесiн ұйып тың­дайды. Нағи­ла­ның неме­ресi де, шө­бересi де мек­тепте жақсы оқиды. Биыл Нағила әже 93 жас­қа то­лады. Тек екi көзiнiң көр­мейтiнi бол­маса, жа­уын­гер әже әлi тың. Жа­рын күтуден жа­лықпаған На­ғи­ла әже Ұлы Же­ңiстiң мәңгiлiк болға­нын қа­лайды.
Мөлдiр Жолдыбайқызы,

Ы.Алтынсарин атындағы мектептiң 11-сынып оқушысы.

Ырғыз ауданы,

Ақтөбе облысы

Өз ұлтымды шексiз сүйген адаммын
Ерсiз ел болмайды, елсiз ер болмайды» дейдi батыр баба­мыз Бауыржан Момыш­ұлы. Ұлы Отан соғысында ел күй­реп, талай адам ажал құшты. Сол со­ғыста өзiнiң қайсар ерлi­гiмен, қайратты мiне­зiмен жауынгерлерге жiгер берген бабаларға мың алғыс. Осы ер­жү­рек бабалар қатарында Бауыр­жанның еңбегi ерек­ше. «Отан үшiн отқа түс, күй­мейсiң» деп ұран тас­тайды ба­тыр атамыз. Отан, келер ұрпақ­тың болашағы үшiн өз басын өлiмге бай­лап, ажалмен алы­сып, жеңiс туын тiктi. Бауыр­жан ата бiр естелiгiнде «Мен – өзге ұлттарды құрметтеушi, өз ұлтын сүюшi адаммын» дейдi. Батырдың әр қазақтың жүрегiнде сақталуының себебi де ұлтын сүйгендiгiнен шығар. Әттең, аңызға айналған Бауыржан ата тiрi болғанда 100 жасқа толып, Жеңiстiң 65 жылдығын көрер едi...
Назым Нүрсұлтан,

6-сынып оқушысы.

Астана қаласы





Сөнбейдi, әже, шырағың ...
Менiң әжем Айтбала Баекина 1926 жылы Шығыс Қазақстан об­лысының Қатонқарағай ауданының Жаңаүлгi ауылында дүниеге келген. Сол ауылда тұрып жатқанда, әкесi Байбосынды «бай, халық жауы» деп қудалап жiберген екен. «Балаларымды да қудалайды» деп фамилия­ларын «Байеке», яғни, «Баекина» деп өзгерткен. Анасы Тұрсын – әжемдi, екi аталарым, яғни, әжемнiң бауырлары Құмархан мен Құмарғалиды Шыңғыстайға нағашыларының қолына әкелiп тастап, өзi басқа ауылға жұмысқа кетедi. 1936 жылдан берi әжем Шыңғыстай ауылында тұрады. Әкесiнен 9 жасында айрылған әжем 7-сыныпқа дейiн оқып, қаржы жағынан қиналғандықтан, оқудан шығып, анасының жанына жұмысқа орналасады. Еңбектi сауыншылықтан бастап, облыс депутаты қызметiне дейiн көтерiлген. Ауылдан Өскеменге дейiн атпен 3 күн iшiнде барып, талай даулы мәселенi шешкен. 1940-1941 жылдары Күбiтке барып, ағаш жарып, оны өткiзумен айналысады. Соғыс кезiнде өгiзбен ағаш тартып, ай жарығымен шөп шауып, тоқыма тоқып, әсем ән шырқапты. Ал то­қыған тоқыма, киiмдерiн соғысқа жiберiптi. Тапқан табысына екi ба­уырын оқытыпты. Әжем: «Балам-ау, мен айта берсем бұл саған ертегі секiлдi көрiнер» – дейдi.

Содан әжем 1950 жылы соғыстан оралған Қайса есiмдi жiгiтпен тұрмыс құрады. Алайда Қайса атамыз соғыстағы жарасы асқынып, өкпесiне тиген қатты суықтан көп ұзамай, қайтыс болады.

Әжемнiң екi ұл, үш қызы бар. Олардан он тоғыз немере, алты шөбере сүйiп отыр. Биыл 84 жасқа толатын еңбекқор әжемнiң Ұлы Жеңiске айтар тiлегi өте көп.

Қарлығаш БаҚытбек,

Әбдiкерiм атындағы мектептiң 7-сынып оқушысы.

Шыңғыстау ауылы,

Қатонқарағай ауданы

Шығыс Қазақстан облысы




Күрес-майдан,

Ерлiк тiлер
Арманшыл ауыл жаста­рының бiрi Сапура орта мектептi бiтiрiп, Ақтөбедегi оқытушылар дайын­дайтын институтқа түседi. Тап сол жылы соғыс басталып, елдегi ер-азаматтар жаппай майданға ат­тан­ғанда, оның төрт бiрдей ағасы соғысқа кете барады. Студенттiк өмiрдiң қызығын көре алмай, ендi оқудың қи­сыны келмей­тiнiн се­зiнген он сегiз жасар Сапура 1942 жылы мау­сым айында сұранып, майданға ат­та­нады. Еш­қандай әскери дайын­дықсыз Мәскеу үшiн шайқасқа тап болып, кейiн Бело­руссия же­рiн­дегi со­ғысқа қаты­сады. 474-атқыштар ба­та­льоны құра­мында санитар бо­лып, жара­лыларға же­дел жәрдем көрсетiп, оларды жер бауырлап арқалап, емдеу орын­дарына жеткiзедi. Борап тұрған оқ астында жан аямай еңбек етедi. Шымыр дене­лi, ширақ қимылды қыз әс­кери ұшақ алаңында ұшаққа бомба жасақ­тауды меңгередi, адам күшi жетпе­генде, күнi-түнi қару-жарақ қоймасында күзету де тап­сырылады. Қас қақпай, күзетте тұрған қаршадай қыз­дың қара темiр винтовкадан басқа серiгi, қорғаны болмаса да, жiгерiн жасытпай, үрейiн сездiрмей, нағыз жауынгер­лерше қайрат көрсетедi. Сол үшiн басшы­ларының талай алғысын алып, Жуков атындағы медальмен марапатталады.

Кеңес армиясы жеңiспен батысқа бет алған шақ. 1944 жылы қыркүйек айында Сапура өз ба­тальонымен қиыр Шы­ғысқа жiберiледi. Хабаровск қаласына келген соң, 252-шi батальон қайта жасақталғанша, Сапура тағы әскери құралдар қоймасынан шаб­уылға керектi бомба-снарядтарды ұшаққа тиеп, майданға дайындап жi­берушiлер қатарында күнi-түнi бел шешiп, еңбек етедi. Са­қылдаған сары аяз бен бет қаратпас боранға да шыдап, намысты қолдан бермейдi. Бүгiнгi тәуелсiздiк осын­дай ба­тыр аға-апалары­мыздың еңбе­гiмен жеттi.


Ақтоты Әбимолдаева,

I.Үргенiшбаев атындағы мектептiң

10-сынып оқушысы.

Шалқар ауданы, Ақтөбе облысы



АҚ НИЕТПЕН ХАТ ЖАЗДЫМ,

АТА, СIЗГЕ...

(Бауыржан ата рухымен сырласу)
Бауыржан ата! Мен үшiн сiздiң тұлғаңыз қашанда мұзарт шыңның басында, мұнартып қалықтаған ақиық, мұзбалақ қыран болып елестейсiз.

1941 жылы Мәскеу түбiндегi қанды шайқастарда теңдесi жоқ ерлiгiмен әлемдi дүр сiлкiндiрген қазақстандық 316-атқыштар дивизиясының батальон командирi ретiнде қапияда ой тауып, қараңғыда жол тауып, ерен ерлiгiңiзбен атыңыз әлемге аңыз болып, батыр қолбасшы атандыңыз.

Жеңiстiң 65 жылдық мерейтойы қарсаңында өзiңiз қаһармандық пен өшпес ерлiк көрсеткен Мәскеу халқы сiздi құрметтеп, үлкен сый жасады. Мәс­кеу қаласынан ұлан-қайыр, ұзын көше, зәулiм мектепке сiздiң есiмiңiздi бердi. Бұл сiздiң ерлiгiңiздi мойындау және бүкiл қазақ халқына деген құрмет едi. Сiздiң «Ежелден ер тiлегi – ел тiлегi, Адал ұл ер боп туса – ел тiрегi» деген өсиетiңiздiң өмiрде орындалғанын көрiп қуандық.

Бауыржан ата! Тiлге деген нағыз махаббатты, оған деген шынайы сүйiс­пен­шiлiктi мен сiздiң шығарма­лары­ңыздың арасынан таптым.

«Қазақ тiлi... өткiрлiгiмен бой бал­қытып, тамыр шымырлататын, жан-жүйеңдi жандырып, құлақ құрышын қандырып, ұғымға қонымды, жүре­гiңе тиiмдi, жаудың көмейiне құм құйып, аузын аштырмай, үнiн шығармай қоя­тын тiл» деп 1944 жылы баға берген екенсiз.

1944 жылы сiз қазақ тiлiн шұбарла­ған, өз тiлiн дөрекi, икемсiз, топас, кедей тiл деп жала жауып жүргендерге қатты тойтарыс бердiңiз емес пе? Республи­каның бас хатшысы Әбдiхалықовқа майданнан арнайы хат жолдап: «қазақ тiлiнен ажырап, азғын ел атанбасын, аты өшiп, ұрпақтарымыз тарыдай шашы­рап, қардай ерiп, құмға сiңген судай дерексiз жоғалмасын, анамыздың ақ сүтiмен бойымызға дарыған тiлiмiздi ұмыту – бүкiл ата-баба тарихымызды ұмыту», – деп күңiрене айтқан едiңiз.

66 жыл бұрын сiз уайымдаған қазақ тiлi, халқыңыз тәуелсiздiк алған соң мемлекеттiк мәртебе алды. Май­данда жүрiп тiлiмiздiң, ұлтымыздың арын қорғау – сiздей батыр қолбасшы­ның ғана қолынан келер iс.

Сiздiң кiтаптарыңызды оқып оты­рып, терең ойға қалам. Отанға деген сүйiспеншiлiгiңiзден, халқыңызға махаб­батыңыздан, ұлттық биiк рухымыздан қуат аламын.

Бауыржан ата! Мен сiздiң қаламы­ңыздан шыққан «Москва үшiн шайқас», «Қанмен жазылған кiтап», «Ұшқан ұя», т.б. шығармаларыңызды оқып шық­тым. Сiздiң шебер суреткерлiгiңiзге, адам психологиясын танып-бiлудегi сезiм­талдығыңызға таң қаламын. Сiздiң шығармаларыңызда әр кейiпкер өзге­ше бiр әлем... Әр сөйлемде тұнып тұрған сыр жатыр. Бұларды оқып қана қоймай, жаттап, үлгi өнеге алуымыз керек.

Бауыржан ата! Егер осы шығарма­ларыңызды қайтадан жазсаңыз, ненi өзгертер едiңiз? Талай арман-ойыңыз замана лебiне, қыспағына қарай iшiңiзде кеткен шығар.

Сiздiң бiзге қалдырған мәңгiлiк өш­пес, ғасырдан ғасырға жетер мұра­ларыңыз үшiн ұрпақтарыңыз мәңгi қарыздар.

Бауыржан ата! Бақытты болашақ, тәуелсiз ел сiздiң аңсаған арманыңыз едi. Бүгiн сiздiң арманыңыз – ұлттық тiлдiң, дәстүрдiң, салт-сананың мызғы­мас тiрегi, күшi, алтын дiңгегi – халық­тың бақ жұлдызы жарқырап жанған күн.

Сiздiң тағлымыңызды зер сала оқып-үйрену бүгiн де, ертең де келешек ұрпақ үлесiнде.

Қазiр Алматы қаласында Бауыржан Момышұлы атында әскери мектеп интер­нат бар. Мектеп-интернат шәкiрт­терi қазақстанның Қарулы күштерiнiң ертеңгi тiзгiнқағары, өзiңiздей елiне шынайы берiлген, кез-келген уақытта қолына қару алып, кең-байтақ елiн қорғауға әзiр.

Бауыржан ата, тағы бiр жайды айт­қым келiп тұр. Ұлт болашағының негi­зiн жасайтын жастар санасы өркениет деңгейiне сай болуы шарт. Осыны ой­лаған кезде сiздiң: «Жаудан да, дау­дан да қорықпаған қазақ едiм, ендi қорқынышым көбейiп жүр. Балаларын бесiкке бөлемеген, бесiгi жоқ елден қорқам. Екiншi, немересiне ертегi ай­тып беретiн әжелерiнiң азаюынан қор­қам. Үшiншi, дәмдi, дәстүрдi сыйла­майтын балалар өсiп келедi. Оның қолына қылыш берсең, кiмдi де болса шауып тастауға даяр. Қолына кiтап алмайды. Үйренiп жатқан бала жоқ, үйретiп жатқан әже, әке жоқ», – деген өсиетiңiз ойға оралады.

Бұл – үлкен алаңдаушылық. Өзiн халықтан бөлiп қарай алмайтын тұл­ғаның алаңы. Бұл үн бүгiнгi дәуiрмен де үндесiп жатыр.

«Қадiрiн бiлмеппiз ғой тiрi кезде,

Деп жылап сорлы қазақ

мен өлгенде.

Ұрпақ атар 80 мен жүздiгiмдi,

Тарихтың түкпiрiне сөз келгенде», – деп өзiңiз айтқандай, 1990 жылы кеш те болса сiзге «Кеңестер Одағы­ның Батыры» атағы берiлдi. «Бауыр­жан жұлдызды болған күн – қазақ­тың жұлдызы жанған күн» деп Елба­сымыз сiздiң халықпен бiрге екендi­гiңiздi толғана, тебiрене айтты.

Сiзге мен хатымның соңында «Қош болыңыз» демеймiн. Ұрпақта­рыңыз Отанына деген сүйiспеншiлiктi, шыншылдықты, әдiлдiктi, шыдам­ды­лықты, төзiмдiлiктi, батылдықты, қаһар­мандықты, тiлiн, дiнiн сүюдi күнделiктi сiздiң тұлғаңызға қарап үйренедi. Отаным дейтiн, намысты ту қылып ұстаған, Отанына шын берiлген қазақтың ұлтжанды ұрпақтары барда сiз мәңгi жасай бересiз.



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет