Қоғамдық ғылымдар жүйесінде этнология және оның орны
Австралия мен Мұхиттық аралдар халықтарының этнегенезі проблемалары
жүктеу/скачать 146.94 Kb.
|
| 12.Австралия мен Мұхиттық аралдар халықтарының этнегенезі проблемалары
Мелонезилықтардың негізгі шаруашылығы егіншілік болғандықтан, аборигендер ерте заманнан бері отырықшы деревняларды мекендеген. Мелонезилықтар барлық жерде үйлерді біркелкі етіп салады. Жуан ағаштардан тіреулер қойып, төбесін бамбук және пальма ағашының жапыр ақтарымен су өтпейтін етіп жабады. Мелонезилықтардың тұрмысына кең пайдаланылатын басты көліктері – қайық. . Қайықты ірі ағаштардың қабығынан да, ағашты ойып та істеген.Оның жарылған және бір-бірімен қосылатын жерін тіккен. Мелонезилықтар киімнен гөрі денелерін әсемдеуге көбірек көңіл бөледі. Мұрын желбезегіне қыстыратын шыбық, иттің тісінен тізіп істеген моншақтар, бамбук ағашын жасалған тарақ, теңіз малюскасының қабыршағынан жасалған білезіктер,сырғалар т.б. сол сияқты көптеген әсемдік заттарын пайдаланады. Мелонезиялықтардың арасында матриархат пен патриархат дәстүрі қатар өмір сүрген.Мысалы, Жаңа Гвинеяда, жаңа Каледонияның оңтүстік-шығысында, Фиджи, Жаңа Гебридтің оңтүстігінде патриархат дәстүр үстемдік етсе, Меланезияның Соломонв, Ваникор, Банкс және т.б. қалған аралдарында жұртты мариархат басқарған. Мелонезиялықтардың отбасы ынтымақты болған. Бірақ отбасында экономикалық дербестік болмаған соң көп әйел алуға рұқсат етілген. Кейбіреулерінің әйелдерінің саны 30-60-қа жеткен. Мелонезиялықтар жасбалаларын есейгенше өздерінің жанында тәрбиелеп ұлдарды ер жеткен кезде, олардың ерлердің үйлеріне апарып қосқан. Мелонезиялықтрдың рухани мәдениетіне тоқталсақ олардың ортасында Жаратушыға сену күшті болған. Сонымен бірге, аборигендер Жаратылыстың құбылыстарына, белгілі адамдардың рухына, ру, тайпа көсемдеріне, әсіресе, одақ көсемдеріне сыйынған және олардың дәрежесін үнемі көтермелеп, дәріптеп отырған. Ел арасында тәуіптер (знахарлар) көп болған. Аборигендер «ұшатын сиқыршыдан» қатты қорқып, оның пері, албасты («вуьм») деп түсінген. Бұл сиқыршыны әйкумдер, «попова» дп атаған.Поповалар әйелдерден шығып, олар теңізде өлген адамдардың етін жеген, қыздарын кішкентайынан тәуіптікке тәрбиелеген. Тұрмыстың дамуына ру, тайпа көсемдері өлгеннен кейін, оны сол рудың құдайы деп те санаған. Халық медицинасында массаж жасау, қан алу, оташылық әр түрлі шөптерден дәрі даярлау істері көбірек тараған. Керек десе, адамның бас сүйегін тесіп, ішіне дәрі жіберіп емдейтін дәрежеге жеткен. Фиджи аралына бірінші болып ХІХғасырдың 30 жылдарында еуропалықтар келген. Миссионерлер болып келген олардың көпшілігі жергілікті тайпаларды, руларды өзара өшіктіріп, оларға басқа мылтық және тағы басқа қару-жарақтар берген.Аборигендердің көбірек сақталған жері – Жаңа Гвинея. Мұнда екі милионнан астам папуастар тұрады. Мелонезияны отарлаудың өзінше ерекшелігі болған. Еуропалықтар келгенге дейін Мелонезия аралдарында көптеген жергілікті адамдар тұрып, олар өздерінің тарихи дамуы бойынша алғашқы қоғам құрылыстарында тіршілік еткен, содан да олар адамның адамды қанатынын жақсы түсінбегендіктен де еуропалықтардың қанай бастағанына аборигендер қатты қарсылық көрсеткен. ХІХ ғасырдың ІІ жартысынан бастап, жергілікті халықтың саны өте азайып кетті. Осы кезде 80 мыңдай болған Жаңа Каледониялықтардың жалпы саны 37 мыңға төмендеді. Еуропалықтардың саны өсіп, 28 мыңға, Азиаттардың саны 8 мыңға жеткен. Меланезия аралдары жер асты байлықтарына, әр түрлі минералдарға бай. Мысалы, Жаңа Гвинейде: мұнай, алтын, теңіз маржаны басқа да байлықтар өндіріледі. Жаңа Гвинейде саяси-экономикалық толқулар болса, бұл аралдың батыс бөлігінде папуас пен мелонезиялықтардың ұлт-азаттық күрестің жеңіске жетуі, мелонезия, соның ішінде Жаңа Гиней халықтарын жігерлендіре түсті. жүктеу/скачать 146.94 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|