«Иннә тасуа јовмун һосәрә фиһил һусејн»

Тасуа ҝүнү имам Һүсејн (ә) чох чәтин бир мүһасирәјә дүшмүшдү. өмәр Сә᾽дин гошунуна чохлу көмәк јетиширди, амма Пејғәмбәрин әһли-бејтинә һеч ким јардым ҝөстәрмирди. Аллаһын лә᾽нәтинә ҝәлмиш Шимр ибни Зилҹовшән Тасуа ҝүнү ҝүнортаүстү Кәрбәлаја јетишиб Ибни Зијадын мәктубуну она тәгдим етди. әҝәр өмәр Сә᾽д Һүсејн (ә)-ла вурушмаға разы олмасајды, Шимр ибни Зилҹовшән ибни Зијаддан алдығы мәһрәманә һөкмә әсасән онун бојнуну вуруб башыны Убејдуллаһа ҝөндәрәҹәк вә өзү ордунун башчылығыны өһдәсинә ҝөтүрәҹәкди. Лакин Шимрин ҝөзләдијинин әксинә олараг өмәр Сә᾽д диггәтлә ону охујуб деди: “Мәним бу мәктубум Ибни Зијада чох тә᾽сир ҝөстәрә биләрмиш, сән мане олмусан...” Шимр деди:

Инди бу сөзләрин вахты дејил, сон фикрин нәдир, вурушурсан јохса исте᾽фа верирсән?

Вурушурам-дејә өмәр Сә᾽д ҹаваб верди.

Шимр:

Инди мәним вәзифәм нәдир?-деди:

Сырави әскәрләрин башчылығыны сәнин өһдәнә гојдум. Убејдулаһ ибни Зијад өмәр Сә᾽дә ҝөндәрдији мәктубда белә јазмышды: “Бу мәктубу алан кими Һүсејн (ә)-ы баҹардығын гәдәр тәзјигә мә᾽руз гој! О, бу ики јолдан бирини гәбул етмәлидир:

О, гејдсиз-шәртсиз тәслим олмалы вә јахуд мүһарибә едиб өлмәлидир, даһа үчүнҹү јол јохдур.”

Тасуа ҝүнү ахшамүстү Имам (ә) хејмәләрин бирисинин ҝирәҹәјиндә отурмуш һалда јухуја ҝетмишди ки, өмәр Сә᾽д өз ордусуна мүраҹиәт едәрәк бағырыб деди:

Һоггабазлыг вә ријакарлыға бахын!! өмәр Сә᾽д өз ордусуна мүраҹиәтлә фәрјад гопарыб дејир:

“Атларыныза минин ки, мән сизә Беһишти бәшарәт верирәм!!!”

Отуз мин нәфәрдән ибарәт олан орду имам Һүсејн (ә)-ын хејмәсини дөврәјә алмышды. Инсанларын, атларын вә силаһлыларын сәси бир-биринә гарышыб сәһраја јајылмышды.

Зејнәб (с.ә) хејмәләрин бириндә ағыр вәзијјәтдә хәстә һалында јатан имам Зејнәл-абидин (ә)-а гуллуг ҝөстәрмәклә мәшғул иди. Зејнәб (с.ә) Имамын һүзуруна гајыдыб әлини онун чијнинә гојараг: “Гардаш! Бујур ҝөр нә хәбәрдир?” Имам (ә) башыны галдырыб дүшмән ордусунун фәргинә вармадан бујурду:

Мән рө᾽ја аләминдә ҹәддим Пејғәмбәри ҝөрдүм. О, мәнә Беһишт бәшарәт верәрәк бујурду:

Һүсејнҹан, сән тезликлә Беһиштә мәним јаныма ҝәләҹәксән.

әлдә олан бә᾽зи сүбутлара әсасән, Ашура ҝеҹәси Зејнәб үчүн ән ағыр вә чәтин бир ҝеҹә иди. Кәрбәла һадисәсиндә баш вермиш ики вагиә Зејнәби-Күбра (с.ә)-ја олдугҹа ағыр тә᾽сир етди.

Биринҹи:

Тасуа ҝүнү ахшамүстү баш верди (јухарыда бәјан етдик.)

Икинҹиси:

Ашура ҝеҹәси. Бу ҝеҹә имам Һүсејн (ә) чох ишләр ҝөрдү, о ҹүмләдән сәһабәләри илә бирликдә Ашура ҝүнү үчүн силаһ һазырлајырдылар.

әбузәрин азад етдији “Ҹун” адлы бир киши силаһ мүтәхәссиси иди. Онун хејмәси имам Зејнәл-абидин (ә)-ын хејмәси илә јанашы иди. Имам Һүсејн (ә) о кишијә баш чәкмәк үчүн онун хејмәсинә ҝәлмишди. Имамын тапшырығына ҝөрә, о ҝеҹә хејмәләри бир-биринә јапышдырмышдылар. Зејнәб (с.ә) гардашоғлусу имам Зејнәл-абидинин (ә)-а хидмәтлә мәшғул иди. Хејмәләрин бир-биринә јапышдырылмасынын сәбәби варды... Бу һәдиси имам Зејнәл-абидин (ә) рәвајәт едир:

Бибим мәним гуллуг ҝөстәрмәклә мәшғул иди. Атам Ҹуна баш чәкмәк үчүн силаһлар сахланылан хејмәјә ҝәлмишди. О, бу ше᾽ри өз-өзүнә бир нечә дәфә тәкрар етди. Мәзмуну ашағыдакы кимидир:

“Еј дүнја! Сән нә гәдәр алчагсан! Достлары биздән ајыран рузиҝар беләдир. Лаким һөкм рузиҝар әлиндә јох, Аллаһын әлиндәдир, биз дә онун ризасына (разылығына) разыјыг, биз дә Аллаһ истәдијини истәјирик.”

Имам Зејнәб-абидин (ә) бујурур:

“Һәм мән, һәм дә бибим атамын сөзләрини ешидирдик. Араја мә᾽налы бир сүкут чөкмүшдү.”

Гәһр, боғазымы сыхырды, амма бибимә ҝөрә ағламағымын гаршысыны алдым. әммәми дә гәһр боғмушду, амма о, да мәнә ҝөрә өзүнү сахлајыб ағламады, демәк биз икимиз дә ағламаг гаршысында мүгавимәт ҝөстәрдик... Нәһајәт бибим Зејнәб өзүнү сахлаја билмәјиб налә вә фәрјад едәрәк, һөнкүр-һөнкүр ағлајыб деди:

Еј каш дүнја виран олајды вә Зејнәб белә бир вәзијјәти ҝөрмәјәјди.

Зејнәб ағлаја-ағлаја гардашы имам Һүсејн (ә)-ын һүзуруна јетишди. Имам (ә) Зејнәбин башыны дизинин үстүнә алыб она өјүһ-нәсиһәт верәрәк деди:

“Баҹыҹан муғајат ол, шејтан сәни сарсыдыб сәбрини әлиндән алмасын. Бу сөзләр нәдир ки, данышырсан? Нә үчүн дүнја виран олмалыдыр? Шәһадәт һагдыр вә биз онунла фәхр едирик. Ҹәддим Пејғәмбәр, атам әли, анам Зәһра вә гардашым Һәсән мәндән јахшы идиләр. Онлар ҝетдиләр, мән дә ҝедәҹәјәм. Сән мәндән сонра бу гафиләјә башчылыг етмәлисән.”

Зејнәб (с.ә) әрз етди:

“Гардашҹан, сәнин бујурдугларын һагдыр, амма онлар һамысы бирдәфәлик ҝетмәлидирләр. әзизләримин бири шәһид олдугда, көнлүмү о бириләри илә хош едирдим, сәндән башга мәним даһа кимим вар гардаш?! Бу данышыгдан сонра Имам (ә) гардашы һәзрәт Аббас ибни әлини чағырыб деди:

Гардашҹан, дәрһал бир нечә нәфәрлә ҝет ҝөр нә хәбәр вар? Ҝөрәсән бизимлә вурушмаг истәјирләр? Гүруб заманы дөјүш вахты дејил, мүһарибә едәнләр адәтән сүбһ тездән ҝүнәш гүруб едәнәдәк вурушурлар, олмаја јенә бир хәбәр вар?

әбүлфәзл (ә) Зүһејр ибни Гејс вә Һәбиб ибни Мәзаһирлә бирликдә дүшмән ордусунун чадырларына доғру јолланыб онларын гаршысында дајандылар. әбүлфәзл-Аббас онлара мүраҹиәт едәрәк бујурду:

Мән гардашымдан сизә јенә бир хәбәр ҝәтирмишәм, тәзә бир хәбәр вармы? өмәр Сә᾽д деди:

Бәли, әмир бир сәрәнҹам вермишдир, сәнин гардашын тәслим олмалы вә ја мүһарибәјә һазырлашмалыдыр. Һәзрәт әбүлфәзл бујурду:

Мән бир сөз дејә билмәрәм, гардашымын һүзуруна гајыдыб ондан ҹаваб аларам.

Имам (ә) бујурду:

Биз тәслим олан дејилик, сон дамла ганымыза гәдәр вурушаҹағыг. Онлардан мүһарибәни сабаһа гәдәр јубатмаларыны тәләб ет. Бу она ҝөрә дејил ки, мән бир ҝеҹә артыг јашамағы да өзүмә гәнимәт билирәм, даһа јашајышын мәним үчүн һеч дәјәри јохдур. Мән өмрүмүн сон ҝеҹәсини раз-нијаз, ибадәт вә Гур᾽ан охумагла мәшғул олмаг истәјирәм. Аббас ибни әли ҝедиб гардашынын сөзләрини онлара јетирди. Онлар әввәл гәбул етмәк истәмирдиләр. Лакин, өз араларында ихтилаф јаранды. Онларын бириси деди:

Сиз чох һәјасыз бәшәрсиз, чүнки биз кафирләрлә вурушдугда, онлар биздән мөһләт истәдикдә биз гәбул едирик, нә үчүн Пејғәмбәр өвладларына белә бир мөһләти вермәмәлијик?

Бурада өмәр Сә᾽д ордунун арасында тәфригә јаранмасын дејә, Ибни Зијадын фәрманынын хилафына әмәл етди.

О ҝеҹә (Ашура ҝеҹәси) имам Һүсејн (ә) үчүн чох һәјәҹанлы вә изтираблы бир ҝеҹә иди. О ҝеҹәни имам Һүсејн (ә)-ын ме᾽раҹ ҝеҹәси адландырмыш вә өз сәһабәләринә вә әһли-бејтинә бу мөвзуда бир хүтбә охумушду:

Мән сизин кими бир сәһабә вә әһли-бејт ҝөрмәмишәм. Һамыныза тәшәккүр едир вә өз миннәтдарлығымы билдирирәм. Лакин билмәлисиниз ки, онлар анҹаг мәни истәјирләр вә башгасы илә һеч ишләри јохдур. Мәнә беј᾽әт етмиш олсаныз да һамыныз азадсыныз, ҝетмәк истәјәнләрә һеч маниә јохдур. Сонра сәһабәләринә тәрәф дөнүб бујурду: “Сиз һәрәниз мәним әһли-бејтимин биринин әлини тутуб өзүнүзлә апара биләрсиниз.” Амма Һүсејн (ә)-ын сәһабәләри имтаһандан чыхмышдылар. Бә᾽зи тарихи гејдләрә әсасән, онлар һамысы бир ағыздан фәрјад едәрәк:

“Бу сөзләр нәдир?! Биз сәни тәнһа гојуб ҝедәк? Сәнин јолунда гурбан вермәк үчүн бир ҹандан артыг бир шејимиз јохдур, тәки Аллаһ бизә мин ҹан бағышлајајды, һамысыны сәнә гурбан едәрдик.”

Бә᾽зи рәвајәтчиләр дедијинә ҝөрә илк дәфә бу сөзү дилә ҝәтирән шәхс һәзрәт Аббас иди. Нәһајәт һамы өз вәфадарлығыны е᾽лан етдикдән сонра Имам (ә) сөзүнү тәзәләјиб гејб аләминдәки һәгигәтләрин башга бирини онлар үчүн ајдынлашдырараг бујурду:

“Јәгин билин ки, сабаһ һамымыз шәһид олаҹағыг! Бизләрдән бир нәфәр дә белә дири галмајаҹагдыр.”

Онлар:-“ Бизә шәһадәт нәсиб етдијинә ҝөрә Аллаһа шүкр едирик”-дедиләр.

Он үч јашлы Гасим ибни Һәсән әмисиндән “сабаһ һамы шәһид олаҹаг” мүждәсини ешидән кими дүшүнҹәјә далыб өз-өзүнә деди: “Бәлкә дә бу сөз кишиләрә аиддир вә биз ушагларын һалына шамил олмур.” Ниҝаран вә изтираблы бир һалда ирәли ҝәлиб әмисинә мүраҹиәтлә:

“Сабаһ мән дә шәһид олаҹағам?”-дејә сорушду.

Имам (ә) бујурду:

“Гардашоғлу, сән өлүм һагда неҹә дүшүнүрсән?” Гасим дәрһал: “Мәнҹә, өлүм балдан да шириндир!!! Сабаһ бу не᾽мәт вә илаһи мәрһәмәтдән мәрһум олаҹағымдан горхдуғум үчүн сорушурам.” Имам Һүсејн (ә) бујурду: “Бәли, гардашоғлу! Сабаһ сән ағыр бир дәрдә мүбтәла олдугдан сонра шәһид олаҹагсан...”

Имам Һүсејн (ә) бу ағыр дәрдин нә олдуғуну изаһ етмәсә дә, Ашура ҝүнү сөјләдикләри ашкара чыхды. Гасим 13 јашлы бир ушаг олдуғуна ҝөрә онун әјнинә ујғун бир зиреһ тапылмады... О, ушаг олса да там шүҹаәтлә мејдана дахил олду вә бир хејли вурушдугдан сонра онун башына ағыр бир зәрбә ендириб атдан јерә салдылар. Имам Һүсејн (ә) чох ниҝаранлыгла хејмәнин кәнарында нәји исә ҝөзләјирмиш кими атыны ҹиловлајыб һазыр дајанмышды. Һәмин дәмдә “ја әми” фәрјады һәр јери бүрүдү: “әми ҹан мән дә ҝетдим, әмиҹан дадыма јет!”

Тарихчиләр јазмышлар ки, Һүсејн (ә) өзүнү бир анда Гасимә јетирди. Ҹәнаб Гасим јерә дүшдүкдән сонра дүшмән ордусундан тәхминән ики јүз нәфәр ону дөврәләјиб башыны кәсмәк истәјирдиләр. Онлар имам Һүсејн (ә)-ы ҝөрән кими асландан горхмуш түлкү кими гачыб ҝөздән итдиләр. Гасимин башыны кәсмәк гәсди илә атындан енмиш шәхс өз атынын ајаглары алтында ганына бојаныб Ҹәһәннәмә васил олду. Гара тоз булуду һәр јери бүрүмүшдү, ҝөз-ҝөзү ҝөрмүрдү, дост вә дүшмән бу маҹәранын сонуну ҝөзләјирди. Гара тоз булуду јер үзәринә чөкдүкдән сонра имам Һүсејн (ә) ҹәнаб Гасимин башыны дизи үстә алыб бујурду:

“Гардашоғлум! Мәним үчүн сәнин “әмиҹан” фәрјадыны ешидиб башынын үстүндә һазыр олмағым, лакин һеч бир иш ҝөрә билмәмәјим неҹә дә ҹансыхыҹы вә ағырдыр.”

Вахтилә Гум шәһәриндә мәрһум һаҹы шејх әбдүлкәрим Һаиринин һүзурунда тәшкил олунан матәм мәҹлисиндә ваиз минбәрә чыхыб бу рөвзәни охујаркән Ајәтуллаһ Һаири өзүнү дөјүб һушдан ҝетди. Ваиз минбәрдән ендикдән сонра Ајәтуллаһ Һаири:

Хаһиш едирәм мән олдуғум мәҹлисдә бу рөвзәни охумајасан. Чүнки ону ештмәјә тагәтим јохдур. Рави дејир:

“Гасимин башы имам Һүсејнин (ә) дизләри үстүндә оларкән, јараларынын ағрысындан әзаб чәкдијинә ҝөрә вурнухурду. Нәһајәт о, фәрјад едәрәк әбәди олараг дүнјаја ҝөз јумду...

Мараглыдыр ки, Гасим имам Һүсејн (ә)-дан мејдана ҝетмәк үчүн изн истәјәркән онлар голбојун олуб, биһуш олмаг дәрәҹәсинә гәдәр ағладылар.

Јарым саат әрзиндә сәһнә тамамилә дәјишилмишди, Һүсејн (ә) Гасими гуҹагламышды, лакин Гасимин голлары ихтијарсыз олараг јанына дүшмүшдү, чүнки артыг о, әбәди олараг дүнјаја ҝөз јуммушду.

Кечән бәһсләрдән нәтиҹә чыхараг:

1-өтән бәһсләрдә дедијимиз кими, ислам нөгтеји нәзәринҹә әмр бе мә᾽руф вә нәһј әз мүнкәр мәсәләси мүәјјән бир чәрчивәдә мәһдудлашмыр.

Исламын бүтүн мүстбәт ҹәһәтләринә әмр вә мәнфи ҹәһәтләриндә исә нәһј етмәлијик. Гур᾽ани-кәрим, фигһ, һәдисләр вә ислам тарихинә әсасән, әмр бе мә᾽руф вә нәһј әз мүнкәрдән мәгсәд јүксәк ислами һәдәфләр уғрунда шәриәтә ујғун һәр һансы бир всаитәдән истифадә етмәкдир. Даһа доғрусу, әмр бе мә᾽руф вә нәһј әз мүнкәр мәсәләсинин һәјата кечирилмәси анҹаг сөз мәрһәләсиндә мәһдудлашмыр.

2-Бундан әввәл дедијимиз кими имам Һүсејн (ә)-ын гијамы мүхтәлиф амилләр нәтиҹәсиндә баш вермишсә дә, онун ән биринҹи вә ән мүһүм сәбәби әмр бе мә᾽руф вә нәһј әз мүнкәр мәсәләси олмушдур.

Бу ганун ислам тә᾽лиматы әсасларынын бири сајылыр ки, исламын мүгәддәраты мәһз һәмин әсасдан асылыдыр. Бу әсл арадан ҝедәрсә, ислам ҹәмијјәти дә дағылар. Ҝөрәсән бу әсл мәсәлә илә әлагәдар олан үзәримиздәки вәзифәни лајигинҹә јеринә јетирә билмишикми?

Тәәссүф ки, јох, биз нәинки бу мәсәлә илә ислам дедији кими марагланмамышыг, үстәлик она әһәмијјәт вериб лазыми гәдәр дәрк етмәмишик дә.

Рәсули-әкрәм бујурду:

“Сиз мүсәлманлар бир-биринизә мәс᾽улсунуз.” Бу ағыр вәзифәни јеринә јетирмәк үчүн јүксәк елм вә аҝаһлыг лазымдыр. Бу ағыр вәзифәнин јеринә јетирилмәси үчүн елм, гүдрәт, имкан вә аҝаһлыг лазымдыр. Биз затән бу гүдрәтә маликик вә артыг бу ҝүн мүсәлманларын сајы бир милјарды өтмүшдүр.

Бир милјарддан артыг инсан дүнјада ваһид бир гүдрәт тәшкил едә билмирми?! әҝәр мүсәлманлар мүтәшәккил олуб ислами дәјәр вә мә᾽нәвијјаты өз гаршыларына мәгсәд гојараг белә бир ҹәмијјәт тәшкил етсәләр бүтүн дүнја онлардан горхар. Мүмкүн дејилдир ки, Америка вә диҝәр фөвгәл-гүдрәтләр бу кими ваһид ҹәмијјәтдән горхуб чәкинмәсинләр.

Биз әмр бе мә᾽руф вә нәһј әз мүнкәр һаггында олдугҹа сәһләнкарлыг етмишик. әмр бе мә᾽руф вә нәһј әз мүнкәрлә әлагәдар нәшр етдијимиз китабларын сајы башга китабларла мүгајисәдә чох аздыр. Биз бә᾽зән әһәмијјәтсиз мәсәләләри јүксәк дәрәҹәдә гијмәтләндирир вә даһа әһәмијјәтли мәсәләләрә лагејид јанашырыг.

Демәк олар ки, он дөрдүнҹү әсрин беш-алтынҹы јүз иллији, биз мүсәлманларын ән парлаг дөврү олмушдур. Биз бу дөврдә исламдан илһам алмыш јүксәк бир тәмәддүнә (сивилизасијаја) маликик. Бу исә өз нөвбәсиндә дүнјанын ән мүһүм сивилизасијалардан биридир. Ҝөрәсән биз бу мөвзу илә әлагәдар үзәримиздә олан вәзифәни дујмушугму? өз кечмиш тәмәддүнүмүзү тәблиғ етмәјә нә гәдәр чалышмышыг. Үмумијјәтлә бизим ҝәнҹләримиз елә тәсәввүр едирләр ки, мүсәлманлар исламын илк дөврүндән бу ҝүнә кими онун бүтүн ҝөстәришләринә әмәл етмишләр, анҹаг әлдә едилән сон нәтиҹә елә будур ки, вар...

Биз һәтта өз китабларымыздан да хәбәрдар дејилик.

әҝәр бизә - мүсәлманлар ријазијјат елмәләри саһәсиндә нә кими наилијјәтләр әлдә етмишләр - дејә суал версәләр, јәгин ки, “билмирәм” дејәрик.

Бу ҝүн бизим бир чох ријазијјатчы алимләримиз сүбут етмишләр ки, Авропанын фәхр етдији бир чох мүасир наилијјәтләр ислам халгларынын тәшәббүсү илә ихтира едилмишдир.

Һабелә, инҹәсәнәт, ме᾽марлыг, елм, фәлсәфә, физика вә кимја саһәсиндә дә беләдир.

Биз өз кечмишимиздән мүтләг хәбәрсиз галан бир милләтик, кечмишдә вә һал-һазырда нә олдуғумузу билмирик.

Имам Рза (ә)-ын музејинин бир һиссәси Гур᾽ана һәср едилмишдир. Орада 11-ҹи әсрдән бәри мөвҹуд олан мүхтәлиф ҝөзәл әлјазма Гур᾽анлар вардыр. Бу Гур᾽анларын бә᾽зиси инҹәсәнәт бахымындан јүксәк әһәмијјәтә маликдир. О музејин мәс᾽улунун дедијинә ҝөрә, 11-ил бундан әввәл Гур᾽анларын биринин гијмәти беш милјон мәбләғиндә мүәјјәнләшмишдир.

Ҝөрәсән бу инҹәсәнәти ким јаратмышдыр? Бу рәссам вә сәнәткарларын арасында бир чох азәрбајҹанлы, иранлы, түрк, монгол, әрәб, һиндистанлы вә башга миллијәтләрә мәнсуб оланлары ҝөрмәк олар. Һәр һалда онлар ислам руһу дашыјан мүсәлман имишләр.

Сон ики-үч ил әрзиндә әлдә едилмиш Гур᾽анларын бир чоху саваб үчүн истифадәсиз галмасын дејә халгын истифадәсинә верилмиш, о јазыглар да Гур᾽анын дәјәрини баша дүшмәдикләриндән онлары лагејид шәхсләрә тапшырмышлар. Һәмин лагејид шәхсләр дә, бу Гур᾽анлар көһнәлдикдән сонра шәһәрин кәнарында басдырмышлар. Хошбәхтликдән бир нәфәри дәфн етмәк үчүн гәбир газдыгда орадан сандыгларда јерләшмиш бу Гур᾽анларын мин јүз ҹилдини тапмышлар. Бу Гур᾽анларын арасында инҹәсәнәт бахымындан чох јүксәк гијмәтә малик олан Гур᾽анлар да вармыш... Биз нә гәдәр өз мәдәни ирс вә сивилизасијамыздан хәбәрсиз имишик...

Буна ҝөрәдир ки, дејирик бизим бу саһәдәки гүсурларымыз олдугҹа чохдур. Аллаһа анд олсун, әҝәр ган ағласаг јенә дә аздыр. Нә үчүн әмр бе мә᾽руф вә нәһј әз мүнкәр саһәсиндә бу гәдәр нөгсанлар етмишик?! әмр бе мә᾽руф вә нәһј әз мүнкәр нә демәкдир? Јә᾽ни һәмдәрдлик, бағлылыг, һәмкарлыг, һәмрәјлик, мә᾽рифәт, танышлыг, гүдрәт вә с... Бизим динимиз өз ибадәтҝаһларында отуруб ибадәтлә мәшғул олан заһидләр дини јох, әксинә иҹтимаи бир диндир. Онлар бир өмүр ибадәтҝаһларда ибадәтлә мәшғул олдугдан сонра артыг ваһид бир ҹәмијјәт тәшкил етмәләринин лазым олдуғуну баша дүшмүшләр. Онлар бир-бирләринин гајғысына галырлар, амма иҹтимаи јашајыш, һәмкарлыг, вәһдәт вә бағлылыг дининә малик олан биз мүсәлманлар онлардан даһа артыг тәфригә, тәнһалыг вә изтираба доғру јөнәлмишик.

әмр бе мә᾽руф вә нәһј әз мүнкәрә әмр едән шәхс бизим аҝаһ вә узагҝөрән бир милләт олмағымызы истәјир. Биз нәинки узагҝөрән дејилик, үстәлик өз вәзијјәт вә мөвгејимизи дә дәрк етмирик. Имам Садиг (ә) 1300 ил бундан әввәл бујурмушдур:

“Заманынын вәзијјәтини дәрк едән шәхс өз ишиндә јанылмаз.”

Бу о демәкдир ки, өз заман, мөвге вә вәзијјәтләриндән хәбәрсиз оланларын иши һәмишә тәрсинәдир, јә᾽ни дүшмәни әзиб рүсвај етмәк јеринә өзләрини тәһгир едиб әҹнәбиләрә ҝүлдүрүрләр. Бизим дә әмәл дәфтәрләримиз беләдир. өзүмүзә гијмәт вериб абырлы вә е᾽тибарлы бир милләт олмағымыз үчүн нә етмәлијик?

Гур᾽ани-кәрим бу суалын ҹавабында белә бујурмушдур:

“Сиз јахшы ишләрә әмр едиб, пис ишләрдән чәкиндирсәниз, үммәтләрин ән јахшысы оларсыныз.”

әҝәр бүтүн дүнја халгларынын сизин һүгугларыныза һөрмәт гојмасыны истәјирсинизсә, писликләрдән чәкиндириб јахшылыға әмр един, һәмдәрдликлә ислами гардашлығы горујуб, зәифлик, мә᾽луматсызлыг, ганаҹагсызлыг вә наданлыгдан чәкинин.

Бу позғунлуг вә әхлагсызлыг нә үчүндүр? Она ҝөрәдир ки, сәни сарсыдыб ҝүҹсүз сахласынлар...

Биз Һүсејн ибни әли (ә)-ын һәрәкатындан фајдаланмалыјыг. әли ибни әби Талиб вә Һүсејн ибни әли әлејһиссәламын марагландығы мәсәләләрә даһа артыг әһәмијјәт вермәлијик. Нә үчүн биз онлар марагландыглары мәсәләләрлә марагланмырыг? Биз онларын рәфтар вә давранышындан дәрс алмалыјыг. өз мал-дөвләтимиздән неҹә фајдаланмағымызы вә Аллаһ јолунда етдијимиз инфагларын нә кими шәраитә малик олдуғуну билмәлијик.

Јерсиз әмр бе мә᾽руф вә нәһј әз мүнкәрин зәрәри онун тәрк едилмәсиндән олдугҹа чохдур.

Гур᾽ан ачыг-ашкар бујурур:

“Малларыны Аллаһ јолунда сәрф едәнләрин һалы једди сүнбүл верән бир тохума бәнзәр ки, бу сүнбүлләрин һәр бириндә јүз әдәд дәнә вардыр.”

Аллаһ истәдији шәхс үчүн буну гат-гат артырар.

Аллаһын мәрһәмәти олдугҹа ҝенишдир. О, һәр шеји биләндир!”

Гур᾽ан инфагын башга бир нүмунәсинә дә ишарә едир:

¸¸

“Онларын бу дүнјада сәрф етдикләри шеј өзүнә зүлм едән бир гөвмүн әкинләрини мәһв едән сојуг бир күләјә бәнзәр.

Беләликлә, әҝәр биз Аллаһ вә Пејғәмбәрин јанында үзү ағ олмаг вә башга үммәтләрин јанында фәхр етмәк истәсәк, әмр бе мә᾽руф вә нәһј әз мүнкәр мәсәләсини унутмамалыјыг.

Сизин фикринизҹә, әҝәр Пејғәмбәр дири олсајды нә кими мәсәләләр һаггында дүшүнәрди. Мән анд ичә биләрәм ки, Рәсули-әкрәм өз мүбарәк мәзарында Фәләстин (Гарабағ. Ред.) мәсәләсиндән нараһат вә ниҝарандыр.

Фәләстин мәсәләси бир ислами өлкә илә јох, бир үммәтлә (ислам үммәти илә) әлагәдардыр.

Јәһудиләр иддиа едирләр ки, үч мин ил бундан әввәл бу өлкәдә һөкумәт етмишләр. Онларын бири Сүлејман вә диҝәри исә Давуддур. Сиз тарихи охујуб ҝөрүн ки, Фәләстин ики мин ил бундан әввәлдән индијә кими нә вахт јәһудиләрин олмушдур. Јәһудиләр нә вахт Фәләстин јерли әһалисинин әксәријјәтини тәшкил етмишләр? Фәләстин нә исламдан әввәл вә нә дә исламдан сонра јәһудиләрә мәнсуб олмамышдыр.

Фәләстин мүсәлманлар тәрәфиндән фәтһ олунан ҝүн јәһудиләрин дејил, христианларын ихтијарында иди. Тәсадүфән мүсәлманларла хачпәрәстләр арасында бағланан сүлһ мүгавиләсинин бир маддәси бундан ибарәтдир ки, мүсәлманлар јәһудиләри Фәләстин өлкәсинә бурахмасынлар. Бизим нараһатлығымыза сәбәб олан мәсәләләрин бири дә будур ки, бу әсри јаландан инсан һүгугу, азадлыг вә инсанијјәт әсри адландырмышлар.

Јәһудиләр дүнјанын мүхтәлиф өлкәләриндә, о ҹүмләдән Русијада, Алманијада, Полшада вә саир јерләрдә мүхтәлиф ишҝәнҹә вә сыхынтыја мә᾽руз галырдылар. Јәһуди башчыларынын бир дәстәси бу фикрә дүшдүләр ки, нә үчүн биз јәһуди милләтинин талеји белә олмалыдыр? Һамымыз бир јерә топлашыб ваһид бир һөкумәт тәшкил етмәлијик.

Биринҹи үмумдүнја мүһарибәсиндә мүттәфиг гошунлар османлыларла вурушдулар... Мән османлыларын чатышмаз ҹәһәтләрини гәбул етмәклә јанашы онларын ислам дүнјасына нәзарәтини вә ваһид бир һөкумәт олмаларыны мүсбәт гијмәтләндирирәм.

Инҝилисләр әрәбләрә мүттәфигләри һимајә етдикләри сурәтдә онлара истиглалијјәт верәҹәкләринә даир сөз вермишдиләр.

Османлы һөкумәтиндән ҹана ҝәлмиш вә мүттәфигләр тәрәфиндән тәһрик олунмуш садәлөвһ әрәбләр инҝилис һијләсинә алданараг Османлы һөкумәтинә гаршы мүбаризә апармаға башладылар...

Ејни һалда инҝилисләр, јениҹә тәшкил олунмуш сионистләрлә бағладыглары әһд-пејманы мөһкәмләндирәрәк “Фәләстин сизин олсун” дедиләр!

Бу мәсәләләрин ардынҹа милләтләр тәшкилаты белә бир ганун гәбул етди ки, дүнјанын бир чох милләтләри, о ҹүмләдән османлылар инкишаф етмәмишләр, биз онлара башчы тә᾽јин едиб вәзијјәтләрини саһманлашдырмалыјыг...

Онлар бу сијасәтлә Османлы дөвләтинин ирсини бөлмәк истәјирдиләр вә нәһајәт онлар өз мәгсәдләринә наил ола билдиләр. Османлы императорлуғуну бөлүшдүрүб бир һиссәсини Инҝилтәрәјә вә башга бир һиссәсини дә Франсаја вердиләр. Фәләстин Инҝилтәрәнин ихтијарына верилмиш һиссәдә иди. Инҝилтәрә Фәләстин өлкәсини јәһудиләрә верди. Дүнјанын мүхтәлиф өлкәләриндә јашјан јәһудиләр вә һәтта Исраил тајфасына мәнсуб олмајанлар да ҝәлиб орада мәскунлашдылар. Онларын мүгәддәс китаблары мәгсәд уғрунда һәр бир рәһмсизлијә иҹазә вермишди. Фәләстиндә јерли әһали арасында јәһудиләрин сајы анҹаг 50000 нәфәрә чатыр. Инди бу бәдбәхтләр чох фәлакәтлә јашајырлар. Америка вә Авропадан ҝәлмиш јәһудиләр инҝилисләрин һимајәси илә мүлк алмаға башлајыб, јерли јәһудиләри дә ораја көчмәјә вадар етдиләр... Бир сыра гијам едән әрәб зијалыларыны да тутуб е᾽дам етдиләр. Јерли мүсәлман әһалисини силаһ ҝүҹү илә өз доғма вәтәнләриндән говуб дидәрҝин салдылар вә онларын әвәзинә авропалы јәһудиләрин Фәләстинә көчмәләринә зәмин јаратдылар. Бу ҝүн үч милјон мүсәлман өз ев-ешикләриндән дидәрҝин дүшүб, Фәләстин чөлләриндә авара олмушлар. Онларын мәгсәди анҹаг бир кичик һөкумәт тәшкил етмәк идими? Хејр, һеч дә белә дејил, онлар Нил чајы илә Фәрат чајы арсында јерләшән чох бөјүк бир әразидә бөјүк бир Исраил јаратмаг истәјирләр. әбдүр-рәһман Фәрамәрзи демишкән:

Мән таныдығым Исраил сабаһ сизин шаирләр јурду гәдим Ширазы Сүлејман мүлкү адландырараг, бура бизимдир-дејә иддиа едәҹәкләр. Онларын ҹавабында бу анҹаг бир тәшбиһдир десән, онлар: “Нә үчүн гәдим заманлардан бураны Сүлејман мүлкү адландырмышлар? Буна әсасән бура инди дә Сүлејман мүлкүдүр!!!”

Мәҝәр онлар: “Ираг, Мәдинә, Хејбәр вә башга мүгәддәс јерләр бизимдир”-дејә иддиа етмирләр?

Мәҝәр вахтилә Рузвелт, Сәудијјә әрәбистанынын шаһына бу өлкәнин мүгәддәс јерләрини Исраилә сатмагларыны тәклиф етмәмишди?

Аллаһа анд олсун, биз бу мәсәләләр гаршысында мәс᾽улијјәт дашыјырыг. Бу һадисәләрә ҝөрә Һүсејн ибни әли вә Рәсули-әкрәмин үрәји гана дөнмүшдүр. Ҝөрәсән әҝәр бу ҝүн имам Һүсејн әлејһиссәлам дири олсајды, нә бујурарды? Шүбһәсиз, о бујурарды ки, “Сизин шүарыныз Фәләстин олмалыдыр. Мушедијан бу ҝүнкү Шимрдир. 1300 ил бундан әввәлки Шимр өлүб ҝетди, өз заманынын Шимрини таны!” Валлаһ биз гафилик. Онлар бизә јалан демишләр ки, бу анҹаг әрәбләр вә Исраиллә әлагәдар олан дихили бир мәсәләдир. әбдүррәһман Фәрамәрзи демишкән:

“әҝәр бу дини бир тоггушма дејилсә, бәс нијә дүнјанын мүхтәлиф јерләриндә јашајан јәһудиләр Исраилә пул ҝөндәрирләр?”

Бир нечә ил бундан әввәл дүнја јәһудиләри 500 милјон доллар јығыб Исраилә ҝөндәрдиләр. Исраил дә бу пулларла тәјјарә алыб мүсәлманларын башына од јағдырды.

Елә һәмин өз Иранымызда јашајан јәһудиләр бир ил ики фантомун (бир нөв тәјјарә) пулуну (36 милјон доллар) Исраилә ҝөндәрдиләр. Вә чох фәхрлә онун гәбзини Мушедијандан алдылар. Америкалы јәһудиләр Исраилә ҝүндә бир милјон доллар көмәк едирләр.

Биз мүсәлманлар бу саһәдә нејләмишик? Ислам вә Пејғәмбәрә вермәјә ҹавабымыз вармы?

Мән јәһудиләри јох, өзүмүзү мәзәммәт едирәм. Неҹә дә утанмыр вә өзүмүзү мүсәлман вә әли (ә)-ын шиәси адландырырыг.

Бир ҝүн әли (ә) дүшмәнин ислами өлкәләрин бирисинә һәмлә етдијини ешидәркән бујурду:

Мән ешитмишәм ки, онлар ислам дөвләти пәнаһында јашајан арвад-ушаға да рәһм етмәмишләр вә...

Аллаһа анд олсун ешитмишәм ки, дүшмән белә бир һөрмәтсизлик едиб, кишиләри өлдүрүб вә ја әсир едиб, гадынлара тәҹавүз едәрәк сырғаларыны гулагларындан чыхарыб вә...

әҝәр бир мүсәлман бу хәбәри ешидиб, үрәји партласа ону гынамамалыјыг.

Ҝөрәсән биз дә мүсәлманыгмы? Онлара мадди јардым ҝөстәрмәк бизим борҹумуз дејилми? Фәләстиндә өләнләр мүсәлман дејилләрми? әзизләрини итирмирләрми? өз шәр᾽и һүгуглары үчүн гијам етмәмишләрми?

Ким иддиа едә биләр ки, ев-ешикләриндән дидәрҝин дүшмүш фәләстинлиләр өз доғма вәтәнләринә гајытмаға һаглы дејилләр? Аллаһа анд олсун, адам бунлары ешидиб ҝөрәндә од тутуб јаныр. Мән һәҹҹ сәфәриндә оларкән бир чох фәләстинли ҝәнҹләри ҝөрүб онларла данышдым.

Онлар дејирдиләр ки, бизим үмидимиз анҹаг шәһидләр ганынадыр.

Онларын ҝејмәк үчүн палтары јохдур, амма бунунла белә јенә дә вурушурлар.

Мән бир заман һесабладым ки, әҝәр дүнјанын 700 милјон мүсәлманы, һәрәси Иран пулу илә ҝүндә бир ријал көмәк етсәләр көмәкләринин ҹәми илдә 250 милјард түмән олар вә әҝәр 98 фаизи мүсәлман олан Иран халгы һәрәси ҝүндә бир ријал онлара көмәк етсәләр, бу пулларын ҹәми илдә бир милјон түмән һүдудунда олар...

Гур᾽ан бујурур:

“Аллаһ-тәала өз мал вә ҹанлары илә ҹиһад едәнләрә бу иши тәрк едәнләрдән мүһүм үстүнлүкләр вермишдир.”

“Аллаһа иман ҝәтирәнләрин, Аллаһ јолунда һиҹрәт едәнләрин вә Онун јолунда өз мал вә ҹанлары илә ҹиһад едәнләрин мәгамы чох јүксәкдир. Онлар гәләбә чаланлар вә ниҹат тапанлардыр.”

Мадди јардым ҝөстәрмәјә имканы оланлара бу иш намаз кими ваҹибдир. өлүмдән сонра верилән илк суал будур ки, ислами бағлылыгла әлагәдар нә кими ишләр ҝөрмүсән?

Пејғәмбәр (с) бујурмушдур:

“Јардым истәјән мүсәлманын фәрјадыны ешидиб, онун һарајына ҝетмәјән шәхс мүсәлман дејилдир, мән ону мүсәлман һесаб етмирәм.”

Онларын адына банкда бир һесаб ачыб, ҝәлиримизин аз бир мигдарыны онлара һәср етмәјимизин нә ејби вар? Нә үчүн бүтүн дүнја јәһудиләри Исраилә јардым ҝөстәрирләр вә бүтүн дүнја иҹтимаијјәтләри дә онларын бу ишини бәјәниб өзләрини дә ајыг-сајыг бир милләт кими гијмәтләндирдиләр? Нә үчүн биз мүсәлман фәләстинлиләрә јардым ҝөстәрмәмәлијик?

Һәгигәти баша дүшүб өз ишини вахтлы-вахтында ҝөрән шәхсләр аҝаһдырлар. Мән бу мәсәлә илә әлагәдар олан өз вәзифәми лајигинҹә јеринә јетирирәм. Бу мөвзунун үзәриндә дајаныб, сөз ачмаг мән вә бүтүн ваизләрин борҹудур.

Ајәтуллаһ Һәким кими бөјүк вә ҝөркәмли мүҹтәһид Фәләстиндә өләнләрин шәһид сајылдыгларына фитва вермишдир.

Инди ки, вәзијјәт беләдир, онда ҝәлин дүнја иҹтимаијјәтләри арасында өзүмүзү, фикирләримизи вә ишләримизи дәјәрләндирәк. Дүнјанын бөјүк дөвләтләри мүсәлманлары гејрәтсиз һесаб етдикләри үчүн бизим талејимиз һагда фикирләшмирләр. Американы архајынлыға чыхардан илк мәсәлә будур ки, онлар мүсәлманлары гејрәтсиз вә лагејид һесаб едирләр.

Пул јолунда ҹаныны гојан вә һәјатлары пула бағлы олан јәһудиләр Исраилә ҝүндә бир милјард доллар көмәк ҝөндәрирләр. Амма бир милјард мүсәлман өз дин гардашларына азаҹыг да олсун белә көмәк етмирләр. Ашура ҝүнү Һүсејн ибни әли (ә)-ын ме᾽раҹ ҝүнүдүр.

Биз белә бир ҝүндә Һүсејн (ә)-ын гејрәт, мүгавимәт, шүҹаәт, фәдакарлыг, узагҝөрәнлик вә өнҝөрәнлијиндән дәрс алмалыјыг.

Мәшһур бир јазычы олан “әббас Мәһмуд Игад” имам Һүсејн (ә)-ын барәсиндә белә јазмышдыр:

Ашура ҝүнү санки имам Һүсејн (ә)-ын әхлаги сәҹијјәләри бир-бири илә јарышмаг истәјирди. Мәсәлән, О һәзрәтин сәбри башга хүсусијјәтләрини габагламаг истәјирди. Аллаһын ризасы олан Һүсејн (ә)-ын ризасы онун сәбрини габагламаг истәјирди, шүҹаәт вә фәдакарлыг исә башга хүсусијјәтләри габагламаг истәјирди. Мән Һүсејн (ә)-ын ихласы барәдә данышмаға лајиг дејиләм, амма бу гәдәр дејә биләрәм ки, Ашура ҝүнү Имам (ә)-ын јәгинлик вә мүгавимәти диггәти даһа артыг ҹәлб едирди. Бу сөз мәним јох, јахындан о маҹәранын мүшаһидәчиси олан бир равинин сөзүдүр. О, белә дејир:

Аллаһа анд олсун, индијәдәк гәлбисыныг, ҝөзләри өнүндә оғлу шәһид едилмиш, әһли-бејт вә сәһабәсинин башы бәдәниндән ајрылмыш вә һәр бир әзаб-әзијјәтә гатлашан шәхсин бу гәдәр ҝүҹлү олдуғуну ҝөрмәмишдим.

Бу маҹәра чох гәрибәдир! Зарафат дејил, даһа мараглысы будур ки: “Ашара ҝүнү Имам (ә) өз һәрәкатынын ишыглы ҝәләҹәјини билирмиш кими чох тәмкинлә гәдәм ҝөтүрүрдү.”

Ҝөрүнүр, Имам Һүсејн (ә) шәһадәт дәрәҹәсинә јүксәлмәклә гәләбә чалды. Онун гијамы, гаранлыға гәрг олмуш дүнјаны ишыглыға чыхартды. Чүнки имам Һүсејн (ә) шәһид олан заман Бәни-Үмәјјә һөкумәтинин әлејһинә һәрәкатлар, гијамлар, һәмрәјликләр вә јекдилликләр башланды.

Илк дәфә е᾽тираз едән шәхс кафир бир гадын иди. О, дүшмәнин Һүсејн ибни әли (ә)-ын хејмәләринә ахышдығыны ҝөрән кими, бир ағаҹ ҝөтүрүб хејмәнин габағында дајанды. Бәср ибни Ваил гәбиләсиндән олан бу гадын фәрјад едиб деди: Еј Бәср ибни Ваил өвладлары! Еј мәним гәбиләм! Һардасыныз? Иш о јерә ҝәлиб чатыб ки, Пејғәмбәрин балаларыны сојундурмаг истәјирләр.

Һүсејн (ә) сәһабәләр шәһид олдугдан сонра, икинҹи дәфә јенидән өз әһли-бејтилә видалашмаг үчүн хејмәләрә тәрәф ҝәлди. Имамын икинҹи дәфә гајытмасынын сәбәби, тарихдә белә бәјан олунмушдур:

Һүсејн (ә) һәмлә едиб, дүшмәни ҝери отуртду, “Фәрат” чајына дахил олдугда бир нәфәр фәрјад едәрәк деди:

Дүшмән сәнин хејмәләринә төкүлүшүб, сән исә су ичмәк истәјирсән.

Имам бу сөзү ешидән кими орадан узаглашыб хејмәләрә гајытды. Мән бу маҹәранын доғру олуб-олмадығыны билмирәм. Һүсејн (ә) дүшмәни хејмәләрә јахынлашмаға гојмады. О, бир даһа өз әһли-бејтини өз башына јығды...

Бурада имам Һүсејн (ә)-ын руһ јүксәклијини баша дүшүрүк. Имам бујурду:

Мәним еј мәним әһли-бејтим! өзүнүзү һәр бир чәтинлијә гатлашмаға һазырлајын. Билин ки, Аллаһ сизи горујуб ҹәддинизин һәрәминә гајтараҹагдыр. Бу саатдан е᾽тибарән дүшмәнин бәдбәхтлији башланаҹагдыр. Јәгин билин ки, Аллаһ сизин дүшмәнләринизи бу дүнјада мүхтәлиф әзаблара дүчар едәҹәкдир.

Санки имам Һүсејн (ә) вәзијјәти әввәлҹәдән мүәјјәнләшдирмишди, елә буна ҝөрә дә бир нөгтәни мәркәз тә᾽јин едиб орада дајанмышды. Дүшмән ордусундан бир дәстә Имамы дөврәјә алмаг исәтјирдиләр, амма горхуб ҝери чәкилдиләр.

Бу вәзијјәти ҝөрән өмәр Сә᾽д фәрјад едәрәк деди:

Нә едирсиниз, ким илә вурушурсунуз? Бу, әрәб пәһләванларыны өлдүрән шәхсин оғлудур.

өмәр Сә᾽д бу сөзлә онларын әрәблик гејрәт вә тәәссүбүнә тохунмаг истәди. О, әлавә деди:

әҝәр тәк-тәк јахына ҝетсәниз, о, һамынызы өлдүрәҹәкдир. Јалныз һәр тәрәфдән һәмлә етмәклә ону өлдүрмәк олар.

Имам (ә) һәр тәрәфдән һүҹум едиб ҝәлән дүшмәни јахына бурахмырды. Имамын гејрәти ону хејмәләрдән узаглашмаға гојмурду. Һүсејн ибни әли (ә) әһли-бејтинә хејмәләрдән бајыра чыхмамаларыны дөнә-дөнә тапшырмышды... әһли-бејт атын кишнәмәк сәсәни ешитдикдә елә хәјал етдиләр ки, Имам үчүнҹү дәфә јенидән видалашмаг үчүн гајытмышдыр. Лакин бајыра чыхдыгда онларын үрәјиндә парлајан сон үмид чырағы да сөнмәјә башлады. Имамын тәрбијә олунмуш аты, онун јыхылдығыны ҝөрдүкдә Имам јанашыб өз јалыны онун ганына бојајыб, хејмәләрә доғру гајытды. Аты дөврәјә алмыш әһли-бејт, налә етмәјә башлады. Имам Һүсејн (ә)-ын сәси ешидилирди. О, фәрјад едәрәк бујурурду:

«(әрәби)»

Илаһи! Һүсејнин бүтүн руһи вә ҹисми ҝүҹү сәндәдир. Имамын сәсини ешидән әһли-бејт онун һәлә дири олдуғуну билиб севиндиләр.

Имам бир аз динҹәлиб јенә дә һәмлә едирди...

Бир даһа хатырладырам ки, Ашура ҝүнү Имам (ә) мүһарибәнин сәһабәләр тәрәфиндән башланмасына даир изн вермәди. Чүнки о, атасы әли (ә)-ын адәт-ән᾽әнәсинә әмәл етмәк истәјирди. Имам Һүсејн (ә) бујурду:

“Мән һеч вахт мүһарибәни башламарам, онлар башладыгда биз дә ҹаваб вермәјә мәҹбуруг.”

өмәр Сә᾽д Убејдулла ибни Зијадын разылығыны әлдә етсин дејә мүһарибәни белә башлады:

Оху јаја гојуб хејмәләрә тәрәф атаркән фәрјад едиб деди: әмрин һүзуранда шәһадәт верин ки, Һүсејнин хејмәләринә тәрәф илк ох атан шәхс мән идим.

өмәр Сә᾽д имам Һүсејн (ә)-ын синәсини нишан алдығы башга бир охла да мүһарибәјә сон гојду. Һәмин о ох, Имам (ә)-ын синәсинин дәринлијинә гәдәр нүфуз етмишди. Елә буна ҝөрә дә Имам (ә) оху синә тәрәфиндән јох, архадан чәкиб чыхартды. Имам тагәтсиз бир һалда атдан јерә дүшдү...

Мө᾽тәбәр мәгтәлләрдә јазмышлар ки, имам Һәсән (ә)-ын оғланлары, әмиләри илә бәрабәр Кәрбәлаја ҝәлмишдиләр. Онларын бири әмисинин евиндә бөјүмүш он јашлы Абдуллаһ иди. Имам (ә) она чох мәһәббәт ҝөстәрәрди. Абдуллаһ да имамы чох севәрди. Имам (ә), гардашы ушагларыны баҹысы Зејнәбә тапшырмышды. Зејнәб он јашлы Абдуллаһын мејдана доғру јүјүрдүјүнү ҝөрдүкдә, архасынҹа гачыб ону тутуб сахламаг истәди. Ушаг фәрјад едәрәк деди:

“Бибиҹан, Аллаһа анд олсун, мән әмимдән ајрылмарам.”

Ушаг өзүнү әмисинә чатдырды, Зејнәб дә гачыб ораја јетишди. Имам бујурду: Сән гајыт, бу ушаг мәним јанымда галсын!

Абдуллаһ әмиси имам Һүсејнлә гуҹаглашыб гол-бојун олду, бу дәмдә дүшмән имамын башына бир зәрбә ендирмәк истәјирди. Абдуллаһ фәрјад гопарыб деди: Еј һарамзадә! Сән мәним әмими өлдүрмәк истәјирсәнми?! О мәл᾽ун гылынҹыны Абдуллаһын голуна ендирәрәк онун голуну үзүб јерә салды. Голу үзүлмүш Абдуллаһ деди: “әмиҹан ҝөрдүн ки, мәнимлә нејләдиләр.”

«әла лә᾽нәтуллаһи әләл-гөвмиз-залимин.»

«әшһәду әннәкә гәд әмәртә бил мә᾽руфи вә нәһәјтә әнил мункәри вә ҹаһәдтә филлаһи һәггә-ҹиһадиһи һәтта әтакәл јәгин.»

«Вәла һовлә вәла гүввәтә илла биллаһил әлијјил әзим.»