«Операциялық жүйелер» пәнінен оқу-әдістемелік кешен 5B060200 – «Информатика»мандығына арналған ОҚУ-Әдістемелік материалдар
жүктеу/скачать 0.83 Mb.
|
Өзін-өзі тексеру сұрақтары 1.ОЖ түрлері 2. ОЖ жіктелуі 3.ОЖ даму сатысын ата Дәріс 4 «MS-DOS операциялық жүйесі. Қабықша-программалар: FAR manager, NortCom, TotalCom, т.б.» DOS дискілік операциялық жүйе дегенді білдіреді. Операциялық жүйе компьютердің барлық кұрылғыларынын, жұмысын және программалық жасауды басқару ушін қажет. Ол компьютер мен адам арасындағы байланысты камтамасыз етеді, бұл дегеніміз — операциялық жүйе компьютерді icкe қосқан кезде жуктелетін және оның барлық кұрылғыларының жұмысын басқаратын арнайы программа. Компьютерде өнделетін информация магниттік дискілерде сақталады.
Файлдын толық атауы файл атынан және кеңейтілуінен тұрады. Файл аты 8 таңбадан, кеңейтілуі 3 таңбадан аспауы керек. Файлдың аты жэне кеңейтілуі арасына нүкте белгісі қойылады. Стандартты файл кеңейтілулерінің қалыптасқан атаулары бар - .txt, .bak, .sys, .exe, .com т.с.с. Операциялық жүйелерде бірнеше дискілермен жұмыс icтeyre болады. Дискілер атауы латын әріптерімен (A:,B:,C:,D: т.б.) белгіленеді. Файлды дискіде іздеуді жеңілдету үшін арнайы тіркеген ыңғайлы. Ол үшін каталог ұғымы қолданылады. Каталог дегеніміз файл аты, файл өлшемі, соңғы өзгертуінің уақыты мен мepзiмi, файл атрибуттары (сипаттамаларі) т.б. файл туралы мәліметтер жазылатын диcкiдeгi арнайы орын. Егер каталогта файл аты жазылса, файл сол каталогта орналасқан деп атайды. Эр каталогга көп файл жазыла береді. Каталогтар әдетте латын әріптерімен және цифрлармен белгіленеді Такырыптас файлдар тобын жазуға арнап, ол каталогтан iшкi каталогтар кұрұға болады. Сонымен дискіде тармақталған каталогтар пайда болады. Каталог синонимі директория , деп аталады. Ең сыртқы каталоггы тy6ipлі каталог деп атайды. Дискі мен файл орналасқан каталогтар тiзiмi файл жолы деп аталады. Файл жолы файл атымен қосылып файлдың толық атын құрайды. Мысалы, С - дискісінде WORK каталогінің TEXT iшкi каталогінд орналасқан файлының толық аты: C:WORK\TEXT\ hat.txt. Әдетте дискі және каталог аттары латын алфавітінің бас әріптерімен, файл атаулары кіші әріптерімен белгіленеді. Жұмыс icтen жатқан дискі атауы, каталог аты, файл аты ағымдық деп аталады. Орындалып жатқан программа, icтen тұрған программа режимдеріндегі каталогты екпінді дейді. MS - DOS операциялық жүйесінің кұрылымы . MS DOS операциялык жүйесі дискетің немесе С: дискісінің түпкі каталогында файлдар түрінде орналасады да, мынадай бөліктерден тұрады: -BIOS модулі - компьютердің тұрақты жадында жазылған мәліметті енгізу-шығарудың неізгі жуйесі. Бұл модуль компьютер шыққан заводта жазылып өшірілмей тұрақты сақталады. Ол ЭЕМ іске қосылған сәтте кұрылғылардың жұмыс істейтінін немесе істемейтінін тексереді -Операциялық жүйенің жүктеуіші – бұл кішкентай ғана программа операциялық жуйенің компьютердің жедел жадында тұрақты сақталатын қалған модульдерін файлдардан (IO.SYS, MSDOS.SYS) оқуды қамтамасыз етеді: -IO.SYS файлы сыртқы кұрылғылармен (пернелік тақта, дисплей, принтер, байланыс адаптері және динамик) информация алмасудың барлық түрін атқарады; -MSDOS.SYS файлы жалпы файлдар ашу iciн жэне де ЭЕМ жедел жадын басқарады, оған әрқашанда жедел жадта қанша бос орын бар екені белгілі болады; -COMMAND.COM командалық процессоры әp6ip адамға қажет түрлі ic-әрекеттерді орындайды, ол ЭЕМ icкe қосылған кезден бастап ОС-тың барлық резидентті немесе ішкi командаларын орындау iciн жургізеді. Ал транзитті сыртқы командаларды орындау үшін ол дискіден соларға сәйкес программалык файлды тауып, оны оқып бірден орындауға кipiceдi. Команданы атқарып болған сон, оны жадтан өшipin, экранга әpi қарай жұмысқа даяр екендігін білдіретін, шақыру мәліметін шығарады. -DOS-тың сыртқы немесе кipмe (транзитті) командалары — операциялық жүйемен 6ipre бөлек-бөлек файлдар түрінде бepiлeтiн программалар, кейде утилиттер деп те айтыла береді. Олар транзитті командалар ретінде әртурлі қызметтер атқарады, мысалы, дискетті форматтау, дискілерді тексеру және т.с.с. - Құрылғылар драйвері— DOS жүйесін толықтырып, жаңадан қосылған шeткepi кұрылғьшарды басқару iciн орындайтын арнайы программалар. Драйверлер компьютердің жедел жадына операциялық жүйемен 6ipre оқылады да, олардың аттары CONFIG.SYS деген арнаулы файлда жазылып тұрады. Операциялық жүйе жедел жадқа жүктелгеннен кейін дискіден конфигурациялық файл CONFIG. SYS оқылып кұрылғылар драйверлері де жедел жадта орналасады. Мұнан кейін командалық COMMAND.COM файлы оқылып, ол icіне кipiceдi. Бұл командалык процессор тағы 6ip командалық AUTOEXEC.BAT файлын icкe қосып, оның ішіндегі командалар мен программаларды біртіндеп орындай бастайды. ОЖ жұмыс істегенде оның негізгі жұмыс кұралы - команда. Ол компьютерге белгілі 6ip әрекетті орындататын арнаулы программаларды шақыру ушін қолданылады. Команда формат деп аталатын, арнаулы құрылымнан (структурадан) тұрады. Формат команданың атынан жэне параметрінен құралады. MS-DOS барлық командалары резидентті және транзитті болып екі үлкен топқа бөлінеді. Резидентті (iшкi, 6ipre құрылған) командалар қызмет ететін COMMAND.COM файлының құрама боліп болып табылады. Олар - тез орындалатын жиі олданылатын қарапайым командалар. Бұл топқа: DIR, MD, CD, RD, TIME, DATE, REN, DEL. TYPE, COPY жэне т.б. командалар жатады. Транзитті (сыртқы, шақырылып icкe қосылатын) кірме командаларға дискідегі программалық файлдар жатады. Оларды icқe қосып орындаудан бұрын дискіден оқу керек. Бұл топқа мына командалар жатады: FORMAT, ATTRIB, TREE, MODE, DISKCOPY жэне т.б. Каталогтармен жұмыс істейтін командалар 1. DIR командасы - каталоггардың және файлдардың толық аттарының, көлемінің және құрылған уақыты мен мерзімінің тізімін береді. DIR командасын қарапайым параметрсіз қолданғанда экранға ағымдағы каталогтың мазмұнын шығарады. 1шкі каталогтың мазмұның карау ушін DIR командасын және iшкi каталогтьң атын жазсақ жеткілікті.
Информацияны экранға жинақты (6ip жолға бірнеше файл жазу) түрінде шығару ушін /W параметрі қолданылады. Бұл жағдайда файлдардың аттары мен түрлері ғана экранға шығады, мысалы, 2. MD (Make Directory - каталог жасау) - ағымдағы кез келген каталог ішінен жана каталог ашу командасы. 3. RD (Remouve Directory — каталогты жою) - iшінде файлдары жоқ бос каталогтар мен iшкi каталогтарды жою командасы. 4. CD (Change Directory - каталог ауыстыру) - 6ip каталогтан екінші каталогқа көшу командасы. Жоғары дәрежедегі каталогтарға көшу мына параметрлер "..", "/" арқылы icкe асады.
1. COPY - файлдарды көшіру командасы. Файлдарды көшіргеде файлдың бұрынғы атын сақтап (егер олар басқа каталогқа көшірелетін болса) немесе атын өзгертіп көшіруге болады. Параметр ретінде қандай файл, қайдан, қайда және қандай атпен көшірілетіні көрсетіледі. Жалпы түрде команда форматын былай көрсетуге болады: Сору_<қайдан, нені>_<қайда> Файл атауларында оларды топтап белгілеуге мумкіндік беретін нұсқа (* және ?) таңбаларды пайдалануға рұқсат етілген. 2. REN (RENAME) - файлдардың аттарын өзгерту командасы, параметрлері файлдардың ескі және жаңа аттары. 3. DEL (DELETE) - ағымдағы немесе көрсетілген каталогтағы файлды немесе файлдар тобын өшipy командасы. Бip немесе бірнеше файлдарды, яғни файлдар тобын жоюға команда бергенде операциялык жүйе төмендегі керсетілгендей ескертеді: Are you sure? Y/N? Y әpniн таңдау арқылы файлдар тобын жойғымыз келетінің, N әpniн таңдау арқылы, жою операциясынан бас тартқанымызды білдіреміз. 4. TYPE командасы - текстен тұратын файлдың iшкi текстін экранға шығару. 5. DATE командасы - үстіміздегі ай, күн және жыл мерзімін экранға шығару және оны өзгерту. 6. TIME командасы ағымдағы уақытты экранға шығару және қайтадан өзгерту, бұл команда форматы алдыңғыға date командасына үқсас. 7. PATH (жол) командасы керекті файлдар автоматты түрде ізделетін каталогтар тізімін алдын ала көрсетуге арналған. MS DOS жүйесі қажет болған файлды ағымдағы каталогтан таба алмаса, осы команда параметрлері ретінде келтірілген каталогтардан іздейді. Бұл команда көбінесе компьютер icкe қосылғанда бірден автоматты түрде орындалуға тиіс autoexec.bat файлында болады, ол жиі қолданылатын қызмет жасау файлдары орналасқан каталогтарды көрсетеді. 8. CLS (Clear Screen — экран тазарту) экранды тазартып операциялық жүйенің жұмысқа шақыру қатарын сол жақ жоғарғы бұрышқа орналастырады. Бұл команда сls түрінде параметрсіз теріліп, соңынан Enter nepнeci басылады. Norton Commander қабықшасымен жұмыстар
Тышқанның (қол тетігі) көмегімен файл немесе каталогты таңдау, сондай-ақ таңдауды алып тастау файл немесе каталогтың атын тышқанның оң жақ кнопкасын шерту арқылы жүзеге асады. Таңдалған файлдармен жүзеге асыратын әрекеттер: Функционалдық пернелердің көмегімен файлдар немесе каталогтардың таңдалған тобымен келесі әрекеттерді жүзеге асыруға болады:
F3 пернесін басқанда NC кусормен белгіленген файлды қарап шығуға мүмкіндік береді. Текстің файлдарды, құжаттарды, әртүрлі текст редакторларының көмегімен жасалған, графикалық файлдарды, архивтік файлдарды, мәліметтер базасын көріп шығуға болады. Қарап шығып жатқан файлда ауысу үшін Page Up, Page Down пернелерін қолдануға болады. Home және End пернелері файлдың басы мен аяғын ауыстырады. Құжаттарды, мәліметтер базасын және кестелік процессордың кестелерін қарау кезінде сіз сондай-ақ F7 пернесін символдар жолын іздеу үшін қолдана аласыз. Текстік файлдар мен құжаттарды қарау. Бұл файлдарды қарау кезінде қосымша келесі мүкіндіктер бар: F2 – құжаттың ұзын жолдарын келесі жолға көшіру әлде көшірмеу F4 - текстік түрде (көшіру) шығару F8 – құжаттарды қараудың режимін таңдау F9 – файлдарды қағазға шығару (принтер арқылы)
Егер Shift пернесімен F4 пернесін бірге басқаннан кейін (-) файлдың атын енгізсе (дискте жоқ), онда жаңа файл құрылады. Курсор (экран бетіндегі жыпындаған белгі) текістегі өтіп жатқан бағытты (қалыпты) нұсқайды. Тексте болатын барлық өзгерістер курсор көрсетіп тұрған позицияда өтеді. Курсордың тексте ауысып отыруы. Курсорды қажетті позицияға тышқанды шерту арқылы немесе пернелерінің көмегімен үстіге, астыға, оңға, солға ауыстырып отыруға болады. сонымен қоса, курсорды тексте пернелер арқылы ауыстырып отыруға болады. Page Up, Page Down - басқа бетке (экран көлемі) үстіге және астыға. Ctrl және Ctrl басқа оңға және солға. Home және End жолдың басына және аяғына. Ctrl+Homе Ctrl+End – редакцияланып отырған файлдың басына және аяғына. Alt+F8 - белгілі номері бар жолға (номер сұралады). Символдармен жолдарды жою. Символдар мен жолдарды жою үшін келесі пернелерді қолдануға болады: Delete – курсордың үстіндегі символдарды жою. Backspace – курсордың сол жағындағы символдарды жою. Файлдармен өтетін операциялар. Редакторда файлдармен өтетін опреациялар келесі пернелердің көмегімен жүзеге асады. F2 - редакцияланған файлды сақтау Shift+F2 - редакцияланған файлды басқа атпен сақтау (жаңа ат сұралады). F9 – файлды принтерге шығару (қағазға) Alt+F5 – редакцияланушы құжатқа басқа файл мәліметтерін қою (енгізу). F10 – немесе Esc - редакциялау режимін шығару. Shift+F10 – редакцияланған файлды сақтау және редакциялау режимінен шығу. NC –дің көмегімен файлдарды көшіру үшін керекті файлды бөліп алып не файлдар тобын таңдап F5–ті басу керек. Файлдарды көшіруді сұрау. F5-ті басқанда файлдарды немесе каталогтарды тышқанмен ауыстырғанда экранның ортасында файлды немесе каталогтарды қайда көшіру керектігі туралы және көшірудің өлшемдері туралы сұрау қойылады. Қайда көшіру. Сұраулық текстік жолға Copy (көшіру) жазуының астына енгізу керек. - не көшіру керек болған каталогтың атын; - не жаңа файл немесе каталогтың атын енгізу.
- жөнелтуді пернелік тақта көмегімен бастау үшін F5 пернесін емес, F6 басу керек; - жөнелтуді тышқанның көмегімен бастау үшін, орын ауыстыру кезінде Alt пернесін басып отыру керек. Орын ауыстыру кезінде тышқанның орын ауыстыру көшіру (Copy) емес (-) шығады; - файлдардың орын ауыстыру режимінің сауалының файлдарының атын өзгерту деген тақырыбы бар, ал ауысудың басын сауалдық бұйрықтың нүктесі программалардың ағылшын тілінде Rehame (Hore деп аталады, орыс тілінде Выполнить). Файлды немесе каталогтарды немесе файлдар тобын белгілеп, F8-ді басу керек. - егер панельде қандай да бір файлдар немесе каталогтар таңдалған болса, онда таңдалған файлдар немесе каталогтардың таңдаған тобы жойылады. - әйтпесе ағымдағы файл немесе каталог жойылады. - егер панельде қандай да болмасын файлдар және каталогтар таңдалса, онда таңдап алынғакн файлдар және каталогтар тобы жойылып тасталады. - курсормен белгіленген файл және каталог жойылады. Сіз белгілеген әрбір файлға программа жоюға рұқсат сұрайды. Сіз кез-келген жауаптың бәрін таңдап ала алмайсыз. Delete (жою) – файлды жойып, әрбір жойылған файлға сұрау жүргізе отырып, жұмысты жалғастыру. Ship (өткізу) – осы файлды жоймай, жұмысты жалғастыру. Cancel (алып тастау) – осы файлды жоймай, жою процесін тоқтату. Осы жағдайды Esc пернесінде таңдауға болады. Каталогтарды жою режимі қосылып тұрған жағдайда каталогтарды жою барысында программа әрбір жойылатын каталогқа сұрау жүргізіледі. Сіз келесі көрсетілген жауаптардың бірін таңдап ала аласыз: - Delete (жою) – файлды жойып, әрбір жойылған файлға сұрау жүргізе отырып, жұмысты жалғастыру. - All (барлығы) – осы және басқа да каталогтарды жою. - Ship (өткізу) – осы файлды жоймай, жұмысты жалғастыру. - Cancel (алып тастау) – осы файлды жоймай, жою процесін тоқтату.
1.ОЖ даму тарихы 2. ОЖ түрлері MS DOS операциялық жүйесі туралы түсінік 3.ОЖ даму сатысын ата Дәріс -5 «WINDOWS жүйесінде жұмыс істеу негіздері» Дәріс жоспары 1.Windows қолданушы интерфейсі 2. Жұмыс столының негізгі объекттері 3. Терезенің жүйелік менюі (Системное меню окон) 4. Windows объектілерімен операциялар Біздің Windows –пен «қатынасымызды» іске асыратын қалданушы интерфейсі объектті-бағытты түрде негізделген. Бұл қолданушының алдымен программаларға емес, құжаттар мен объекттерге көңіл бөлетінін білдіреді. (Қолданбалы программалар көмегімен өңделінген кез-келген файл құжат деп аталады.) Мысалы, егер біз суретпен жұмыс істесек, оны ашсақ, графикалық редактор автоматты түрде жүктеледі. өмірдегі кез-келген объекттің өз қасиеттері бар. әр заттың өлшемі, салмағы т.б. бар. Windows объекттерінің де, сол сияқты, өз қасиеттері бар, мысалы, файлдардың өз өлшемдері, атрибуттары және т.б. бар. Жұмыс столы. Windows операциялық жүйесі жүктелген соң экранда Жұмыс столы (desktop) кескінделеді, онда әртүрлі графикалық объекттер орналасады. Кәдімгі жұмыс столындағы қағаздары бар папкалар тәрізді, экранда қолданушыға ыңғайлы түрде көп қолданылатын программаларды білдіретін белгілерді, құжаттарды орналастыруға болады. Жұмыс столын күйге келтіру (настройка) – столда жиі қолданатын қосымшалар, құжаттар және принтерлерді орналастыру, және де столдың фонын, тоқтағандағы (заставка) суреттер және басқа да істерді жасау. Қосымшаны іске қосу тышқан сілтемесін сол ярлыкқа апарып, сол жақ батырмасын екі рет сырт еткізу. Есептер тақтасы. (Панель задач) Жұмыс столының төмен (немесе жоғарғы, сол және оң) жағында Есептер тақтасы орналасқан. Онда Пуск батырмасы орнласқан, ол Негзгі менюді ашу үшін арналған (сол жақ батырманы бір рет сырт еткізу немесе Ctrl+Esc бір мезетте басу). Негізгі менюде негізгі командалар мен программалар тізімі бар. Пуск батырмасындағы міндетті командалар Настройка, Справка, Найти, Выполнить, Программы, Завершение работы. Есептер тақтасында қосымша түрде орналасады: Тез жүктеу батырмалары Ашық және бүктеулі терезелерді кескіндеу панелі Шрифт индикаторы, Жүйелі уақыт белгісі, Дыбыс қаттылығы регуляторы.
Бұл жерде қолданбалы программалармен құрылған құжаттар сақталады. Себет (Корзина) Корзина – бұл өшірілген файлдар орналасатын арнайы жүйелі папка. Кез-келген файлды өшірілмей тұрған кездегі өз орнына қайта қалпына келтіруге болады. Егер себеттен (корзинадан) өшірілсе, онда файлды қайтара алмаймыз. Очистить корзину командасымен себеттен барлық файлдарды өшіре аламыз. Бумалар (Папки). Құжаттар мен программалар папкаларда сақталады, құрылысын Мой компьютер немесе Проводник программасы арқылы көре аламыз. Бірінің ішіне бірі енген папкалар саны шексіз. Файлдар Файлдарда мәтіндік, графика, сандық мәліметтер, программалық модульдер (қосымшалар) сақталуы мүмкін. Windows –та файлдар аты мына ереже арқылы құрылады: Файл аты 256 таңбаға (латын және орыс әріптері) дейін болуы мүмкін; Нүкте арқылы ажыратылған аттарды пайдалануға болады, мысалы, Факультет.Курс.Группа.Фамилия.Тхt; Аттарда бос орын таңбасы болуы мүмкін, бірақ ? \ * “ < > таңбалары болмауы керек; Windows файлдар аттары төменгі немесе жоғарғы регистрде жазылғанын еске сақтайды, бірақ файл аттарын салыстырғанда регистрді есепке алмайды, мысалы, Асанов. tхt және АСАНОВ. tхt файлдары бір файл болып есептеледі; Файлдар тобын іздегенде немесе файлдар тізімін қарағанда * және ? таңбаларын қолдануға болады.
Тышқанның оң батырмасын басу тышқан көрсеткіші тұрған объекттің жанама менюін кескіндейді. Бұл меню объектпен жұмыс жасау үшін керекті негізгі командалар тізімін береді. Мысалы, кез-келген файл үшін бұл менюде ашу, көшіру, өшіру сияқты командалар орналасқан. Терезелік меню терезенің өлшемін өзгерту, оның экранда орналасу ретін көрсетуге, құжатты немесе программаны жабуға мүмкіндік береді. Терезелік меню батырмасы терезенің сол жақ бұрышында орналасқан. Терезелік менюді белсенді еткенде командалар тізімі пайда болады. Восстановить (Қалпына келтіру) – терезенің өлшемін осыған дейінгі қалпына келтіреді. Бұл команда терезе экранды толық алып тұрған жағдайда жұмыс істейді. Переместить (Орнын ауыстыру) – терезенің орнын пернелік арқылы өзгерту мүмкіндігін береді. Бұл команданы таңдағаннан кейін курсор төртбағытты стрелкаға айналады. Терезені жылжыту бағыттауыштар арқылы іске асады. Орнын ауыстырып болған соң, Размер – терезе өлшемін бағыттауыштар арқылы өзгерту мүмкіндігін береді. Свернуть (бүктеу, орау) – терезені батырма өлшемінде есептер тақтасына орайды. Развернуть (айқара ашу) – терезе өлшемін ең үлкен өлшемге дейін (бүкіл экранға) үлкейтеді. Закрыть (жабу) - терезені жауып, программамен жұмысты аяқтайды. Жүйелік меню батырмалары (Кнопки системного меню) Жүйелік меню батырмалары терезенің оң жағында орналасады Олар үшеу: 02r 0 батырмасы бүктеу (свернуть) деп аталады. Оның қызметі жүйелік менюдің «бүктеу» командасымен бірдей. 2 батырмасы "максималдау/минималдау" деп аталады. Бұл батырмаға басу терезенің өлшемін экрандай немесе қолданушының қойған өлшеміндей етеді. r батырмасы жабу деп аталады. Бұның жұмысы жүйелік менюдің «жабу» командасына пара-пар.
Құру
Көшірмесін алу Атын өзгерту Қасиетін қарау Қасиетін өзгерту Файлдар және бумалар жиынымен мынадай операциялар жасауға болады Көшіру
Таңдалған шарт бойынша реттеу Қолданбалы программалар арқылы мазмұнын қарап және өзгартуға болады Іздеу
1. Объектті белгілеу (файл, программа, папка және т.б.) 2. Ерекшеленген объектте тышқанның оң батырмасын басу. Создать ярлык 2 әдіс 1. Объектті белгілеу (файл, программа, папка және т.б.) 2. Ерекшеленген объектте тышқанның оң батырмасын басу. Отправить-Рабочий стол командасын орындау. Жарлықтың параметрлерін өзгерту үшін тышқанның оң батырмасымен жанама менюін таңдап, Свойства командасын таңдау керек. Жаңа папка құру 1 әдіс 1. "Мой компьютер" папкасында немесе Проводник терезесінде жаңа папка құратын папканы ашу. 2. Менюден Файл - Создать, содан соң Папка пунктін таңдау. Терезеде аты келісім бойынша аталған папка пайда болады. Жаңа атты енгізіп, <Enter>-ді басу.
1. "Мой компьютер" папкасында немесе Проводник терезесінде жаңа папка құратын папканы ашу. 2. Бос орында тышқанның оң батырмасын басу. Жанама менюден Создать – Папку командасын таңдау. Терезеде аты келісім бойынша аталған папка пайда болады. Жаңа атты енгізіп, <Enter>-ді басу.
1. "Мой компьютер" папкасында немесе Проводник терезесінде файлды немесе папканы ерекшелеу. (Ашып керегі жоқ) 2. Еерекшелінген объектке тышқанның оң жағына басып, Переименовать командасын таңдау 3. Жаңа атты енгізіп, <Enter>-ді басу. Файлды немесе папканы өшіру 1 әдіс Керекті объектті ерекшелеу. Delete пернесін басу. 2 әдіс Керекті объектті ерекшелеп тышқанның оң батырмасын басу. Удалить командасын орындау. 3 әдіс Керекті объектті ерекшелеп тышқанның сол батырмасымен Корзинаға сүйретіп апару. Объектті Корзинаға салмай өшіру – Shift+Delete Өшірілген объекттерді қалпына келтіру 1. Жұмыс столындағы Корзинаны ашу. 2. Қалпына келтірілетін файлды белгілеу 3. Файл менюіндегі Восстановить командасын таңдау (немесе ерекшеленген файлға тышқанның оң жағына басып, Восстановить командасын таңдау) Орнын ауыстыру (Көшіру) 1. "Мой компьютер" папкасында немесе Проводник терезесінде керекті файл немесе папканы ерекшелеу. 2. Правка менюіндегі Вырезать(Копировать) командасын таңдау 3. Объектті апаратын папканы ашу керек 4. Правка менюінен Вставить командасын таңдау Бұл операцияны объекттің жанама менюі арқылы орындауға болады. Жанама менюден Вырезать(Копировать) командасын таңдау. Копировать , Вырезать және Вставить командаларын мынадай пернелер комбинациясын қолдана отырып орындауға болады: Көшіру –Ctrl+C Қиып алу – Сtrl+X Қою - Ctrl+V
Файлды былай тауып алуға болады: 1. Жұмыс столынан немесе Проводник терезесінен «Мои документы» папкасын ашып қарауға болады (егер келісім бойынша құжат осы папкада сақталса) 2. Пуск-Документы (егер құжат жақында сақталса) 3. Пуск – Найти (Поиск)-Файлы и папки. Ізделінді объекттің атын енгізіп, Найти батырмасын басу
ОЖ негізгі міндеттері есептеуіш жүйенің сенімділігі мен эффективтілігін ұйымдастырады. Әмбебап операциялық жүйелер есептеуіш жүйенің ресурсын қолдана отырып қойылған есепті кең спектрде шешу мүмкіндігімен ерекшеленеді. Операциялықжүйе тұтынушы мен есептегіш жүйе (ЕЖ) арасындағы өзіндік интерфейс ролінатқарады, яғни ОЖ тұтынушыға виртуальдықЕЖ-ны ұсынады. Әртүрлі ОЖбірыңғай техникалық құралдар арқылы тұтынушыға есептеу процессін жүргізу немесе ақпараты автоматты түрде өңдеу үшін әртүрлі мүмкіндіктер береді.ЕЖ-нің бағдарламалық қамтамасында операциялық жүйе негізгі орында тұрады, себебі ол барлық есептеу процессін жоспарлау мен бақылауды жүзеге асырады. Бағдарламалық қамтаманың кез- келген компоненті міндетті түрде ОЖ-нің басқаруымен жұмыс істейді. ОЖ бір-бірімен аз байланысқан екі функцияны орындайды: кеңейтілген машина ұсыну арқылы қолданушыға ыңғайлылық қамтамасыз етеді және компьютердің ресурстарын рационалды басқару арқылы қолданудың нәтижелігін жоғарылату ОЖ классификациясы: -жүйелік шақыру(system calls); -үзілімдер (hardware interrupt); - Шығару жағдайы(exception); - Файлдар (file) - Файлдық жүйе (file system). ОЖ көмекші модулы қарапайым келесідей ішкі бөліктертобынан құралады: -утилиттер – программасы, компьютерлік жүйені және жеке есептердің шешілуін басқарады. Мысалы, дискіні сығу программасы, магниттік лентада мәліметтерді сығу; -жүйелік өңдеуші программа – текстік және графикалық редактор, компиляторлар, компоновщиктер, отладчиктер; -қолданушыға қосымша көмекті ұсынатын программа –қолданушы; - интерфейсінің арнайы нұсқасы, калькульятор және ойындар;  Әртүрлі міндеттегі процедура кітапханасы, қосымшаны өңдеуді ықшамдаушы, мысалы математикалық функцияч кітапханасы, енгізу-шығару функциясы ж.т.б.
Сурет ОЖ мен қосымша арасындағы шегара -ОЖ көмекші модулі - Қолданушы қосымшасы Процесстерді басқару жүйесі есептеу машинасының функциялануына тікелей ықпал ететін ОЖ-нің ең маңызды бөлігі болып табылады. Процесс (басқаша айтқанда, тапсырма) – орындалып жатқан бағдарламаны суреттейтін абстракция. Ал ОЖ үшін процесс жұмыс бірлігі, желілік ресурстарды пайдалану тапсырысы ретінде танылады. Процесстерді басқару олардың орындалуын жоспарлайды, демек, процессті уақытты бір мезгілде орындалу үстіндегі процесстер арасына таратады, олардың пайда болуы мен жойылумен айналысады, желілік қорлармен қамтамасыз етеді, процесстер арасындағы қарым-қатынасты сақтайды. Өзін-өзі тексеру сұрақтары:
ДӘРІС 7. Процесстерді, ресурстерды және тапсымаларды басқару. Дәріс жоспары: 1.Процесстерді классификациялау. Ресурстарды классификациялау. 2.Процесстермен басқару. Процесстерді жоспарлау. Кезек түсінігі. Процесстердің әрекеттестігі. 3.Процессордың жұмысын жоспарлау. Процессорды жоспарлау стратегиясы. 4.Виртуалды жадпен басқару. Процессор – компьютердің ең негізгі құрылысы болып табылады. Ол программаларды орындайды және басқа құрылғыларды басқарады.Бір интегралдық схемадан тұратын процессор микропроцессор деп аталады. Жұмыс жылдамдығын көрсеткіші – мегагерц (МГц) бірлігімен өлшенеді. Процесстер. Қазіргі көпшілік компьютерлер бір уақытта бірнеше амалдарды орындайды. Мысалы, пайдаланушымен программаны жүктегенде дискіден оқу және экранға немесе принтерге мәтінді шығарады. Көпесепті жүйеде процесс программалар арасында алмасады. Сонымен қатар ең қажетті уақытта процесс тек бір программамен жұмыс істейді, бірақ бірнеше секунд ішіндепайдаланушыға барлық программалармен паралельді жұмыс жасауға, сонымен бірге бірнеше программалармен жұмыс істеп үлгілері. Параллельді жүріп жатқан процесстердің жұмысын қадағалау қиын, сондықтан операциялық жүйелерді өндірушілер осы жұмысты басқарып, процесстер тізбегінің концептуальді моделін өндіреді. Процесстің модельдері. Бұл модельде компьютердегі брлық функционалданатын программалық қамсыздандырулар тізбектелген процесстердің жиынтығы ретінде өзінің операциялық жүйелерін қосады. Процесс деп - командалар счетчигі, регистрлер және айнымалылар қамтитын орындаушы программа болып табылады. Әр процессте өзіндік орталық виртуальді процесс бар. Шын мәнінде нақты процессор процесстен процесске ауысады, бірақ жүйені дұрыс түсіну үшін процесстердің жиынтығын қарастыру дұрыс. Бұл ауыстыруды көпмақсатты немесе мультипрограммалау деп атайды. Ағымдық процесске берілген уақыт біткенде, командалардың физикалық счетчигі жадыдағы процесстің командалық логикалық счетчикте сақталады. 2 в-сурет. Үлкен уақыт ішінде барлық төрт процесстің жағдай өзгерді, бірақ нақты уақытта шынында бір процесс жұмыс істейді. Процесстңі құрылуы.Төмендепроцессті құрудың төрт негізгі оқиғалары келтірілген.
Дәріс 8. Файлдық жүйе. Файлдар. Каталогтар. Дәріс жоспары:
Мәліметтерді сақтауды ұсыну:
Файлдың атының ұзындығы операциялық жүйеге байланысты, ол 8 символдан бастап (MS-DOS) 255-символға (Windows, LINUX) дейін болуы мүмкін. ОЖ жазылымдық және жолдық символдарды ажырата алады. Мысалы, WINDOWS және MS-DOS-қа арналған екеуі бірдей, бірақ UNIX үшін бұлар әртүрлі файлдар. Көптеген ОЖ-де файлдың аты нүктемен бөлінген екі бөліктен тұрады, мысалы windows.exe. Нүктенің бір бөлігі файлдың кейейтілімі деп аталады.Осы бойынша жүйе файлдың типін ажыратады. MS-DOS-та кеңейтілуі 3 символдан тұрады.Осы бойынша жүйе файлдың типін ажыратады. UNIX-та файлдың атының өлшемі бойынша 255 символдан шектелген, осы сияқты UNIX-та бірнеше кеңейтілулері болуы мүмкін, бірақ көбнесе кеңейтілулермен ОЖ-р емес қолданбалы программалар қолданады. UNIX бойынша бұл орындалатын программа ма, әлде жоқ па екенін анықтай алмайды. Файлдың негізгі 3 структурасы бар:
Файл құрылымының үш түрі. Файлдардың типтері Негізгі файлдардың типтері:
Реттеуші файлдардың негізгі типтері:
- редактрленеді
Екілік файлдың негізгі типтері:
Файлға кіру мүмкіндігі Файлға кіру мүмкіндігінің негізгі түрлері :
Файлдардың атрибуттары Негізгі файл атрибуты:
Файлдармен жұмыс Файлдармен жұмыс істеу үшін негізгі жүйені шақыру:
Жадының кеңістіктегі адресіне шағылысқан файлдар. Жадыда файлдарды шағылыстыру кей-кезде қолайлы (файлдар мен жұмыс істегенде жүйелерді енгізіп шығарудың қажеті жоқ), және жадымен жұмыс істеп, содан кейін дискыға өзгертілген файлдарды енгізу. Жадының организациялық беттерін қолданғанда, файл толығымен жүктелмейді тек қана қажетті беттері жүктеледі. Жады сегменттік организацияны қолданғанда, файл бөлек сегменттерге жүктеледі. Жадыға шағылысқан файл көшірмесіінің мысалы. Алгоритм:
Әдістің кемшілігі:
Каталогтар.Бір деңгейдегі каталогтік жүйе Бір каталогтағы жүйелердің барлық файлдарының мазмұны.
Төрт файлды құрайтын бір каталогтік жүйе Жүйелердің басымдылығы:
Жүйелердің кемшілігі:
Екідәрежелік каталогтық жүйе Әрбір қолданушыға өзіндік каталогтар құрылады. Қолданушы жүйеге кірү барысында өзінің каталогына және сонымен ғана жұмыс істейді. Ол жүйелік файлдарды қолдануын күрделендіреді. Ортақ кіру мүмкіндігі бар жүйелік каталогты құру бұл мәселені шешуге әкеледі. Егер бір қолданушыда көп файлдар болса, онда бірдей атты файлдардың қажеттілігі болады.
1 Windows NT туралы жалпы мағлуматтар. Windows NT интерфейсі. Windows NT архитектуралық модулі. 2. Windows NT - нің жадысымен басқару. (Windows NT) және NTFS5 (Windows 2000) файлдық жүйесі. Windows NT 32 разрядты, алғашында 1993 жылы одан саң 1998 жылы жарыққа шыққан бірінші версиясы болып табылады. Бұл жүйе жоғары сенімді және тұрақты болып тек жұмыс жасауға арналған болатын. Сол себептен Windows NT-де түрлі қателіктер өте аз кездеседі. Бұның себебі NT OS/2 сияқты өзінің барлық программаларын басқаруын қадағалап отырады. Windows 3.1. 95/98/МЕ жүйелерінде әрбір іске қосылған программа өзін басты санап және жедел жадтағы кез келген орынға ие болу үшін күресті, сол себептен операциялық жүйенің қызметі нашарлады. NT бұл жағдайды кеңінен қарастырып әрбір программаға өзіне лайықты жедел жадтан орын береді. Бұл орындарда арнайы адрестер арқылы орналысты. Бұдан бастап NT Windows 98 қарағанда компьютер ресурстарына кез келген программалардың мүмкіндігін шектеді. Бірақ NT - мен жұмыс жасаудан көптеген программалар бас тартты.NT артықшылығы жүйелік режимде жұмыс жасауда ғана, басқаша айтқанда кез келген компьютерлермен байланыс жасауда белгілі болады. 1998 жылдың аяғында Microsoft корпорациясы 1999 жылы шығуға болжаған Windows NT 5.0. версиясы жаңа атпен, яғни, Windows 2000 шығады деп жариялады. Бірақ оның тек қана аты өзгеріп қоймай бұл операциялық жүйе тек бірлескен саудада емес, сонымен қатар үйдің дербес компьютері болуы тиіс еді. Windows 2000 операциялық жүйесі Windows NT 5.0 түрінде көрсетеді, бұл Window NT 4.0 жүйенің қасиетін алған.Бұл толығымен 32-разрядты көпесепті жүйе болып табылады.
- қаптама үшін; - таңбаша үшін.
■ шерту (тышқанның сол жақ батырмасын жылдам басып, жіберіп қалу); ■ оң батырманы шерту; ■ екі рет шерту; ■ сүйреу — сол жақ батырмасын басып түрып, тышқанның орнын ауыстыру; ■ тышқанды созу — сүйреу сияқты орындалады, бірақ бүл кезде объектінің орны ауыспайды, оның өлшемдері езгереді. Жұмыс үстелінің негізгі элементтері. Пиктограмма деп объектінің графиктік бейнеленуін айтады. Пиктограммаға жасалған амалдар тікелей объектіге де қолданылады. Мысалы, пиктограмманы өшіру объектіні өшіру, пиктограмманы көшіргеніміз объектіні көшіру болып табылады. Таңбаша (ярлык) — ол объектіге нүсқағыш қызметін атқарады. Таңбашаны өшірсек объектіні емес тек нүскағышты өшіреміз. Таңбашамен жүмыс істеу тәсілдерінің пиктограммамен жүмыс тәсілдерінен еш аиырмашылығы жоқ. Танбашаның көмегімен кейбір жиі қолданылатын объектілерге жылдам қатынауға болады. Таңбашаның төменгі сол жак бұрышында иілген жебелігі болады. Ecenmep панелі — экранный ең төменгі жағында орналаскан сүр жолақ. Мүнда Іске қосу (Пуск) батырмасы орналасқан. Берілген уақыт мезетінде іске қосылып түрған программалар есептер панелінің ортасында көрсетіледі. Ал оң жағында кейбір индикаторлар бейнеленген. Іске қосу батырмасы. Мұнда Бас меню (Главное меню) орналаскан. Бүл батырма компьютердің кез-келген жеріне апаратын бас нүкте болып табылады. Индикаторлар — кейбір мәліметгерді (уақыт, пернетақта режімі, принтердін күйі және т.б.) экранға шығарып қою үшін кажет. Windows-тын файлдары мен каптамалары. Файлдарды компьютердің қатқыл дискісіне сақтау тәсілдері файлдьщ жүйе деп аталады. Барлық операциялық жүйелер сияқты Windows 98-де файлдық күрылымды баскару кұралдарьш ұсынады. Менің компьютерім (Мой компьютер) терезесін ашып, онда С: катқыл дискісінің таңбашасын тауып альвдыз. Сол таңбашаға екі рет шертсе жаңа терезе ашылады. Бұл терезеде С катқыл дискісінде орналасқан файлдар мен каптамаларды көруге болады. Сол қаптаманың біреуін тандап алып, тышқан нүсқағышымен екі рет шерту арқылы оны ашып алуға болады.Осы процесті қайталай отырып бағыныңқы каптамалардың ең түпкі файлдарына жетуге болады.Қаптама терезесі дегеніміз осы қаптаманың ішінде орналасқан файлдар мен қаптамалардыц графиктік түрде бейнеленуі. Кез-келген қаптама өз терезесінде ашылады. Осылайша бір мезгілде бірнеше терезені ашып қоюға болады. Дәріс 10. LUNIX операциялық жүйесі. Дәріс мазмұны 1.Жүйенің сипаттамасы. Графикалық интерфейс. 2.Мәтіндік редактор N Edit. LUNIX операциялық жүйесі 1991 жылы құрылып және 1994 жылы Линус Торвальдспен шығарылған Ол басқа операциялық жүйелерден барлық мүмкіндіктерімен ерекшеленеді. LUNIX жазылған ғана операциялық жүйе қызығушымен құрылған (Торвальдс оны дипломдық жұмыс ретінде жазған). Сонымен қатар ол, осы сияқт әлемнің әртүрлі мемлекеттерінің қызығушыларымен күн сайын дамып, толығып және қолдау тауып отарады. Сонымен қатар LUNIX біздің жазылған еркін таралатын операциялық жүйе. «Еркін таралу» статусы операциялық жүйенің тек бір ғана қасиеті бар, мысалы ашық архитектура. LUNIX ядросы басқа Windows дан айырмашылығы, «шығу мәтіндері» түрінде таралады және өзгертулер үшін ашық, сол себепті оны әрбір білімді программист оны компьютерге жеңіл және тез қоса алады. Осылайша LUNIX орындалады. Әлемнің милиондаған программистері өздерінің ескертулері мен қасымшаларын, Линус Торвальд басқаруындағы «Мозговой центр» деп аталатын орталыққа жіберіледі және олардың ішіндегіең қызықтылары ядроның негізгі версиясына автоматты қосылады. Осы уақытта LUNIX операциялық жүйесі UNIX-пен бігіге бастады, сондықтан оған UNIX – тің программалық қамтамасыздандырулар ауыстырылғаннан кейін LUNIX жүйенің пайдалылығы үлкейді. Сонымен бірге операциялық жүйе LUNIX ОЖ дамуына және кеңейюіне бірнеше адамдар үлесін қосты. 1996 жылы жарыққа 2.0 версиясы шықты. LUNIX жүйесінің бұл версиясы С тілінің – 470000 жолынан, және ассемблер мәтінінің –8000 жолынан тұрды. 2.0 версиясынан кейін қосымша выпусктар шыға бастады. Арнайы LUNIX үшін пайдаланушының екі әртүрлі графикалық интерфейсі жазылды: GNOME және KDE. LUNIX жүйесі тегін үлестірігленге қарамастан, ұзындығы бойынша Microsoft корпорациясының Windows 2000 операциялық жүйесі үшін лицензиясынан жоғары болды. Пайдаланушылар екілік файлдарды, мәтіндерді еркін көшіреді, үлестіреді. LUNIX және UNIX жүйелерінің ішкі құрламдың деректері, программалары, алгоритмдеріөте ұқсас болды. Мысалы, 80% пайызы LUNIX-тің 150 жүйелік шақырулары POSIX, BSD жүеге ұқсан болды. Сонымен UNIX жүйесін жазудың үлкен бөлігі LUNIX-ке де қолданылады. Жалпы айтқанда екі жүйе де бір біріне ұқсас болып келеді., сол себептен UNIX операциялық жүйенің міндеттерін қарастырайық. UNIX міндеті. UNIX операциялық жүйесі бірнеше процесстерді қолдайтын және бірнеше пайдаланушыларды бір уақытта қолду үшін өндірілген интерактивті жүйе болып табылады. Көп жағдайда программистердің көпшілігі бір жүйені құруда белсіп қызмет етеді, сондықтан UNIX операциялық жүйеде жалпы ақпаратпен бірігіп пайдалануды және программистердің бірігіп жұмыс жасауға мүмкіндік береді. UNIX утилиттері. Пайдаланушы UNIX интерфейсі тек қабықшадан ғана емес, сонымен бірге стандартты қамтамасыз ету программалардан, яғни утилиттерден тұрады. Жалпы айтқанда бұл программаларды келесідей алты санатқа (категорияға) бөлуге болады:
Негізгі түсініктер. UNIX жүйесінің негізгісі – процесстер болып табылады. UNIX процесстері классикалық процесстерге ұқсайды. Әр процесс бір программаны жүктейді және басқарудың бір ағымын алады. Басқа сөзбен айиқанда процессте бір командалар счетчигі бар. Unix операциялық жүйесі. Unix операциялық жүйесі Bell Telephone Laboratories-та құрылған. Unix — өте көп қолданушылардың жұмыстарын бір мезгілде қамтамасыз ете алатын көпміндетті операциялық жүйе. Unix ОЖ ядросы биік деңгейдегі С тілінде жазылған, және ассамблерде тек қана 10процент коды ғана бар. Бұл саналған айлар ішінде ОЖ Unix басқа аппраттық платформаларға аударуға және байсалды өзгерістермен қосымшыларды оңай еңгізуге болады. UNIX бірінші көшірмелі операциялық жүйе болып аталады. Көп деген қолданып жүрген UNIX версияларында әр дайым өзгерістер еңгізіліп отырады. Бір жағынаң бұл жүйенің мүмкіншілігін артырып отырады, ал бір жағынаң – қолданып жұрген версиялар арсында айырмашылықтар пайда болады.Осыған байланысты жүйелердің әртүрлі қасиеттеріне стандартизация қажеттілігі туындайды UNIX атақтылық себебі: Код жүйесі биік деңгейдегі С тілінде жазылған, өте түсінікті және тиімді. UNIX — көп міндеттік көп қоланушылық жүйе. Стандарты бар.Бірінғай архитектурасы және интерфейс стандарты бар. Қарапайым, бірақ алымды модульдық қолданушы интерфейс. Бірлескен, иерархиялық файлдық жүйе қызметін көрметеді. Өте көп қосымшалар, сонымен қатар оңай таратылатын, қарапайым мәтіндік редактордан бастап деректер базасының басқару жүйесінең аяқтайды. Linux операциялық жүйе Linux жүйесінің бастапқы құрылуы 1991 ж. финский студенті ЛинусТорвальдс (Linus Torvalds) бастаған. 1991 жылдың қыркүйек айында ол e-mail арқылы өзінің операциялық жүйесін бірінші қадамын таратты және оның жұмысына көніл аударған адамдарға артықшылығымен кемшілігін көрсетуге көмек сұрады. Осы уақыттан бастап көптеген программистер Linux-ті қолдай бастады. Қазіргі ауқытта Linux — өте алымды жүйе, және тегін (free). Линус Торвальдс с символом Linux —"пингвином" Линус Торвальдс операциялық жүйені емес, тек оның ядросын өндеді. Ал басқа компаниялар операциялық жүйесін утилиттармен және қолданбалы бағдарламалармен қамтамасыз етті. Мұның кемшілігі, біріңғайлығы және ойластырған жүйені құру процедурасының жоқтығы. ДӘРІС 11. Дәріс мазмұны ДӘРІС 12 Дәріс мазмұны Дәріс 13 Дәріс мазмұны Дәріс 14 2. ЗЕРТХАНАЛЫҚ САБАҚТАР ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС №1 MS DOS- ты іске қосу Сабақ жоспары 1.Қосымшаны іске қосу 2. Толықэкранды қосу 3.Программаны қосымша жөндеу Сабақ мақсаты : MS DOS ОЖ-н қатар іске қосды.Толық экранды жұмысқа көшеді. Зертханалық жұмысқа тапсырма
ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС № 2 Тышқанның қасиетімен баптау Жұмыс столын безендіруін баптау, Windows 2000 іздеу жұмысы, қоржын және прводникпен жұмыс. 1. ЖҰМЫС МАҚСАТЫ Басқару органдарын индивидуальды баптау. Басқару элементін қосу операциясы. 2. Лабараториялық жұмысқа тапсырма 1. Тышқанның қасиетімен баптау
2.Жұмыс столында безендіру баптпауы, проводникпен жұмыс, іздеу жүйесі.
ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС №3Қосымшаларға автоматты түрде кіру.Файлдардың типтерінің қасиеттерін редактрлеу.1. Жұмыстың мақсатыҚосымшаларды автоматты түрде шамадан тыс жүктеу. Файлдардың типтерінің қасиетін редактрлеу. 2. ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫСҚА ТАПСЫРМА БЕРУ.Қосымшаларды автоматты түрде іске қосу.
/ сол жақ бөлік бойынша автожүктеу.
Файлдар типінің құрылысын редактрлеу.
Файлдар типінің құрылысын редактрлеу.
жүктеу/скачать 0.83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|