Оспанкулов ернар ерланович
жүктеу/скачать 1.83 Mb. Pdf көрінісі
|
| қызығушылықтар пайда болуы тиіс.
Когнитивтік компонент: ұлттық дене тәрбие саласындағы ойлау қызметінің білімі мен тәсілдері; шығармашылық тәжірибеде жинақталған ЖДЖ-ның көлемі мен деңгейі; ұлттық дене тәрбиесі саласындағы білім берудің деңгейі мен сауаттылықтың көрсеткішіндегі құзіреттілік. Зерттеуде көрсеткендей, барлық алынған ақпарат білім болуы мүмкін емес. Тек қана сол немесе басқа да ақпаратты түсінгенде ғана, тиісті жағдайдың туындауында пайда болатын тұлғаның өткен тәжірибесінде құралған ақпараттар білім бола алады. Басқарылу мен ұтқырлығының мәніндегі ерекшелік білімнің көлемі болып қана қоймай, оның өзбетімен орындау жағдайына бейімделуге икемді болуы тиіс. Сонымен қатар, бастауыш сынып оқушысының дене тәрбиесінде арнайы ЖДЖ-ның кешені болуы тиіс: ЖДЖ-ны меңгеру бойынша таным мен ойлаудың заңнамалық білімі; ЖДЖ арқылы бастауыш сынып оқушыларының өзбетімен орындау дағдысының теориялық негізін білу жүйесі; оқушылардың қозғалыс дағдыларын меңгертуге және олардың физикалық дамуына бағытталған түсіндіру, көрсету, ойын және жарыс, рефлексия әдістерін білу және т.б. Эмоционалдық-құндылықтық компонент сезім (эмоционалдық ықыластылық, уайымдық және т.б.), қазақ ұлттық элементі бар жалпы дамыту жаттығуларына деген эмоционалдық-құндылықтық байланысты қалыптастыру; олардың танымындағы, құндылығындағы шығармашылық-іс-әрекеттік қабылдау мен меңгеру, қазақ ұлттық элементтері бар жалпы дамыту жаттығуларын қабылдау үдерісіндегі тұлғалықтық-құндылықтық сапаның белсенді танылуы; тұлғалық бағыттағы эмоционалдық-құндылықты ашу мен қазақ ұлттық элементі бар ЖДЖ құралдары арқылы тұлғаны өзбетімен орындау дағдысын дамытудың құрылымы маңызды рөл атқарады. Ғалымдардың зерттеулеріне сүйене отырып, қазақ ұлттық элементтері бар жалпы дамыту жаттығулары арқылы бастауыш сынып оқушыларының өзбетімен орындау дағдысын дамытудың дене шынықтыру іс-әрекетіндегі барлық формасының жалпы психологиялық буынын қабылдауды қарастырамыз. Қазақ ұлттық элементтері бар жалпы дамыту жаттығуларын қабылдау – адамның сыртқы ортасындағы эмоционалдық-интеллектуалдық бейнесі мен оның ұлттық дене тәрбиесі құндылығындағы өзара байланысының реттеушісі болып табылады. Яғни, оқушы ата-бабасынан қалған интеллектуалдық мұраны дене жаттығуларымен біртұтастықта қабылдайды. 87 Туған жердің климаты, флорасы мен фаунасына орай, адамда музыкалық қабылдау ерекшеліктері дәл сол түйіскен нүктеге лайықты дене қозғалысының әуенге лайық болуын қажет етеді. Сондықтан да ұлттық билердің ерекшеліктері ұлттық әуенге сәйкес келеді. Оған қоса, ұлттық бидің денсаулықты сақтау, аурудың алдын алу, әсіресе, психосоматикалық ауруларды болдырмау қасиетттері көп жазылып келеді. Сондықтан қазақстандық оқушылардың, оның ішінде бастауыш сынып оқушыларының дене шынықтыру жаттығуларын өз бетімен орындауында табиғилық, ұлттық қимыл-қозғалыстар болуы сапасын ұсына алады. Оларға отанға деген сүйіспеншілік, табиғатқа деген сүйіспеншілік, ұлттық музыкалық шығармаға деген сүйіспеншілік, ұлттық салт- дәстүрлерге құрметпен қарау, халықтың рухани құндылығын бағалау жатады. Мұндай сапа оқушылардың эмоционалдық бейнесі мен қазақ ұлттық элементі бар ЖДЖ-ға тікелей байланысты болуы біздің зерттеуіміздің маңызы болып табылады. Осыны негізге ала отырып, ЖДЖ арқылы бастауыш сынып оқушыларының өзбетімен орындау дағдысын дамытудың бейнесін көрсететін эмоционалдық-құндылықтық компонент өлшемдері мен көрсеткіштерін анықтадық. Іс-әрекеттік-рефлексивтік компонент интеллектуалды құндылықты құру мен жаңғыртуға ықпал ететін қазақ ұлттық элементі бар ЖДЖ білімін пайдалану қабілеті, тәжірибелік іс-әрекеттегі ЖДЖ-ны қолданудың ерекшелігі болып табылады. Қабілет пен дағдының жиынтығы белгілі бір білімнің өзгерісіндегі немесе жаңа жағдайдың аясында жүзеге асатын белгілі бір іс-әрекетті жүзеге асырудағы тұлғалық қабілет ретінде түсіндіріледі. Білім, білік, дағдының арасындағы өзара байланыста білім біліктілікті қалыптастыру үшін қызмет етсе, ал білік өзінің кезегінде біртіндеп дағдыға айналдырады, дағды көп рет қайталаудан автоматтандыруға жеткенге дейінгі іс-әрекетті атқарады. ЖДЖ арқылы бастауыш сынып оқушыларының өзбетімен орындау дағдысын дамытудың өлшемдері мен көрсеткіштері 7-кестеде ұсынылған. Кесте 7 – ЖДЖ арқылы бастауыш сынып оқушыларының өзбетімен орындау дағдысын дамытудың өлшемдері мен көрсеткіштері Компон енттер Өлшемдер Көрсеткіштер 1 2 3 Қ аже тт ілі к- ын тала ндырушылы қ Қажеттілік-ынта- ландырушылық ЖДЖ арқылы бастауыш сынып оқушыларының өзбетімен орындауға ынтасы, қажеттілігі, тікелей қызығушылығы Жалпы дамыту жаттығуларына деген қызығушылық пен қажеттілік; ЖДЖ арқылы өзбетімен орындауға талпыныс және оны білім алушылар тарапынан дамыту; ЖДЖ арқылы өзбетімен орындауға қызығушылықты жүзеге асыру қажеттілігі мен қызығушылығы; оқушының өзбетімен орындау дағдыларын дамытуға қатысты қазақ ұлттық элементтері бар ЖДЖ арқылы өзінің әрекетін, салтын, танымдық қызығушылығын дамыту. 88 7 - кестенің жалғасы 1 2 3 К огн ити вті к Оқушылардың өзбетімен орындау дағдыларын ЖДЖ құралдары арқылы меңгерту Жалпы дамыту жаттығулары мазмұнындағы динамикалық ақыл-ой операциясы (талдау, сараптау, салыстыру, жалпылау, топтастыру); санада қазақ ұлттық элементі бар ЖДЖ-ны меңгерудің құрамын қалыптастырудың деңгейі, дамуы; Эм оц ион алды қ- құн дылықт ы қ Қазақ ұлттық эле- менті бар ЖДЖ-ға қатысты маңызды көзқарастар, уа- йымдар, эмоцио- налдық-ілтипат- шылдық деңгейлер өзінің ұлтының құндылықтарын мақтан тұту және ұлттық құндылыққа деген махаббаттық сезімі, қазақ ұлттық элементі бар ЖДЖ арқылы бастауыш сынып оқушыларының өзбетімен орындау мәнін түсіну; әртүрлі қазақ ұлттық элементі бар ЖДЖ-ны бағалау мен құндылығын түсіну Іс -ә ре ке тт ік -ре фл ек си втік Бастауыш сынып оқушысының ЖДЖ-ны өз бетімен орындау дағдысы мен қабілетіне ие болуы Олардың өзара байланысындағы барлық элементтерді ескере отырып, өз бетімен орындау дағдысын дамытудың ойлау үдерісіндегі түсінік пен сезіну; Әртүрлі шығармашылық – орындаушылық жағдайындағы стильдік бағыттар – әртүрлі ЖДЖ кешенін бейнелі меңгерудің үдерісі, қолданылып жатқан ойлау операцияларын жүзеге асыру көшіру (талдау, салыстыру, сараптау) ЖДЖ кешеніне қызығушылығын тудыру қабілеті; сыныптас тыс жұмыстарда және сабақтарда білім алушылардың ЖДЖ-ны өз бетімен орындауға бағытталуы, қызметті ұйымдастыру қабілеті мен дағдысы; ЖДЖ арқылы бастауыш сынып оқушыларының өзбетімен орындау дағдысын дамыту жұмысының әдістері мен формаларының тиімділігін таңдау. ЖДЖ арқылы бастауыш сынып оқушыларының өзбетімен орындау дағдыларын дамытудың келесі деңгейлері анықталды: жүктеу/скачать 1.83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|