Қостанай облысы таран ауданының аумағын дамытудың 2016-2020 жылдарға арналған жоспары таран, 2015 жыл мазмұНЫ

2.1.1 Аудан экономикасының талдауы

Өнеркәсіп

Өнеркәсіп өнімдерін өндірумен ауданда бір ірі кәсіпорын екі орта, төрт шағын кәсіпорын айналысады. Бұл сала аудан экономикасы дамуының және аудан бюджетін қалыптастырудың негізгі бағыты болып табылады, оның бюджет құрылымындағы үлесі 40 % құрайды.

2012 жылмен салыстырғанда 2014 жылы мыс кенін өңдеу 12% немесе 72 мың тоннаға төмендеді, өңделетін кендегі алтын қоспасы 8% төмендеді.

Сонымен қатар, кен өндіру 10,4% артты, алтынды кенді өңлеу көлемі 61% өсті.

2015 жылдың 11 айы ішінде кәсіпорында өнеркәсіп өнімінің көлемі 33,5% төмендеді. 2176,8 кг Доре қорытындысы мен 5,1 тыс. тонна мыс концентраты өндірілді. 2014 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда қорытынды өндірісі 23,7%, мыс концентраты 68% төмендеді.

Өндірістік көрсеткіштің көлемін сақтап қалу үшін алтын өңдеуші кәсіпорнында кен өңдеу үшін Баталы бекеті – «Варваринское» бекеті темір жолымен тасымалданатын сырттағы кен орындары пайдаланылады, темір жолы 2015 жылы енгізілді.

Орта өнеркәсіп кәсіпорнына «Тобыл» МКК мен «Тобыл локомотивтік сервистік орталығы» АҚ жатады.

2015 жылдың 11 айы ішінде кәсіпорын 159,9 млн.теңге өндірді, бұл 2014 жылдың тиісті кезеңінен 24% артты.

«Тобыл ЛСО» АҚ ТО-2 циклі бойынша локомотивтерге техникалық қызмет көрсетумен айналысады, Қостанай ЛСО жабылуына байланысты 2015 жылғы қазан айынан бастап ТЭМ-2 сериялы локомотивтерге ТО-3 циклі бойынша қызмет көрсете бастады.

2015 жылдың 11 айы ішінде кәсіпорын 162,2 млн. теңгеге қызмет көрстті, бұл 2014 жылдың деңгейінен 31% төмен. Көлемнің қысқаруы Қостанай жол бөлімшесі бойынша тасымалдаудың жалпы көлемі 30 % төмендеуге және Тобыл бекетінен локомотивтерді жөнелтудің төмендеуіне байланысты. Тобыл бекетіне Астана бекетінен келетін 10-15 электровоздардан ТО-2 орташа 5-7 электровоз кіреді.

Шағын кәсіпорындарға «Тарандық» МКК, «Казинтерфуд» ЖШС, «Жарас» ЖШС жатады. 2014 жыл ішінде олар 117,3 млн. теңгеге өнім шығарды, бұл 2011 жылдың деңгейінен 29% артық.

2015 жылы Индустрияландыру картасы шеңберінде құны 485,3 млн. теңге, жылдық қуаттылығы 552 мың м3 ұсақ тас зауытының ұсақтау-сұрыптау кешенінің құрылысы жүргізілді.

Жобаның бастамашысы «Первомайский Щебзавод» ЖШС болды. Кәсіпорынның меншікті қаражаты 285 млн. теңгені құрады, 200 млн. теңге сомасындағы қарыз қаражаттары Бизнестің жол картасы арқылы қаржыландырылды.

Кешеннің қуаттылығы сағатына 200 тоннаға жетеді, күніне 780 м3 түрлі фракциядаға ұсақ тастар шығарылады.

Кәсіпорын 44 жаңа жұмыс орнын құрды, 90 мың м3 ұсақ тас шығарды. Өнім Лисаковск темір бетон бұйымдары зауытына, «БК Строй» ЖШС, «ВАН» ЖШС, «Кардинал» ЖШС-на тиеліп жіберіледі.

Ағымдағы жылдың 11 айы ішінде кәсіпорын 230,5 млн. теңгеге 188,3 м3 ұсақ тас шығарды.

Сала құрылымының өзгеруінде оң беталысын атап өткен жөн.

Егер 2013 жылы тау-кен қазушы саласының көлемі айтарлықтай өсіп, өнеркәсіп өнімдерінің жалпы көлемінен 63% дейін жетсе, 2015 жылдың 11 айының қорытындысы бойынша оның үлесі 10%-ға дейін төмендеп кетті.

Өңдеу өнеркәсібінің көлемі 15 млрд. теңгеге жетті, өнеркәсіп өнімдерінің жалпы көлемінен салыстырмалы салмағы 89% құрады.
Күшті жақтары

- өндірістік қуаттылқтардың пайдаланылмаған қорларының барлығы;

- минералды – шикізат ресурстарының барлығы.

Әлсіз жақтары:

- өнеркәсіптің шикізаттық бағыты;

- ғылымды көп қажетсінетін технологияларды енгізу деңгейінің төмендігі;

- инвестициялық ресурстардың тапшылығы;

- облыстың басқа аудандарында осындай өнім шығарушылар тарапынан бәсекелестік туындау.

Қауіп - қатерлаер

- аудан экономикасының шикізатқа тәуелділігінің өсуі;

- таукен өндіру сеторының өнімдеріне бағаның төмендеп кет мүмкіншіліктері

Мүмкіндіктер

- ауданның, мультикөліктік торап ретінде РФ шекарасында гоеэкономикалық қолайлы орналасуы;

- таукен өндіру саласындағы белгілеген инвестициялық жобаларды жүзеге асыруда аудан экономикасы даму потенциалының артуы.

Ауыл шаруашылығы саласы аудан материалдық өндірісінің екінші жетекші саласы болып табылады.

Ауыл шаруашылық өнімінің жалпы шығарылымы 2010 жылы 8 млрд. теңгеге артық, бұл 2014 жыллы 10,5 млрд. дейін артық.

2015 жылдың 11 айында осы көрсеткіш 10,4 млрд. теңге көлемінде құрылды, физикалық көлемінің индексі 109% тең.

2015 жылы жаздық егіс 182 мың гектар аумағында себілді, 2011 жылдың деңгейіне 97% .

Ауылшаруашылық дақылдарын әртараптандыру мақсатында 2011 жылдың деңгейімен салыстырғанда май дақылдарының ауданы 3 есе, жемшөп дақылдарының ауданы 12%-ға, көкөністер, бақша өнімдері және тамыр жемістілер ауданы 11%-ға артты. Бидайдың егіс ауданы 2011 жылы 126,2 мың га болса, 2015 жылы 98,2 мың га дейін төмендеді.
Ауылшаруашылық дақылдарын әртараптандыру

А/ш дақылдары	Жазғы егісте салыстырмалы салмақ,%
	2011 ж.	2012 ж.	2013 ж.	2014 ж.	2015 ж.
Бидай	67,3	64	67	49	54
Май дақылдары	5,2	4,9	8,3	11,7	16,5
Жемшөп	13	11	10	13,9	15
Көкөністер, бақша өнімдері, тамыр жемістілер	0,5	0,5	0,6	0,5	0,6

Дәнді дақылдар шығымдылығы 2011 жылмен салыстырғанда 2011 жылғы 18,9 ц/га-дан 2015 жылы 11 ц/га төмендеді.

Майлы дақылдар шығымдылығы 2011 жылғы 6,7 ц/га 2015 жылы 8,2 ц/га дейін өсті,

Дәнді және дәнді –бұршақты дақылдар шығымдылығы, ц/га


2015 жылы дәнді дақылдар бөлігі 72% бастап 66% дейін азайды.

Май дақылдарының егістігі керісінше, 8,4 мың га. артып, 30 мың га. жетті, бұл 2014 жылдың көрсеткішінен 39% артық(21,7 мың га.).

Мал шаруашылығының азық жемшөп қоры алқаптары 3 мың га. артты, бұл 27,4 мың га. құрады.

Астық түсімі гектарынан 11 центнерді құрап, 123,6 мың га. астық бастырылды,бидай түсімі 135,7 мың тонна, бұл өткен жылдың астық өнімінен 30% (105 мың тонна) артық.

Май дақылдарының жалпы түсімі 24,3 мың тоннаны құрады, бұл өнім шығымдылығы 8,2 ц\га. болған жағдайда.

Ауылшаруашылығы құрылымдарында көкөніс өсірумен айналысатындар үшін жемісті жыл болды, өнімділігі гектарынан 151,2 центнер жинағанда, 4,9 мың тонна картоп, шығымдылығы 241,6 ц\га. жинағанда 3 мың тонна көкөніс жиналды.

19,3 мың тонна тұқым дайындалды, 11,5 мың тоннасы бірінші классқа жатады.

2015 жылы индустрияландыру картасы аясында, ағымдағы жылы «Olzha storage» астық сақтау қоймасы пайдалануға енгізілді, жобаның құны 1,6 млрд. теңгені құрады, жобалық қуаты- 40-60 мың тонна астықты сақтау, бұл 44 жаңа жұмыс орнын құруға мүмкіндік берді.

Элеватор, Таран, Қамысты, Жітіқара және Денисов аудандары шаруашылықтарының бидайын сақтау, кептіру және қайта өндеу бойынша қызметтерді көрсетеді. Элеватордың инфрақұрылымы сағатына 50 тоннаға дейін бидайды өткізу қабілеті бар.

Қазіргі уақытта элеваторға 6,5 мың тонна бидай сақтауға тапсырылды, соның ішінде 2,5 мың тоннасы жеке меншігінде.

Индустрияландыру картасынан тыс, қуаты 1000 тонна тамшылап суаруду қолданумен жылыжай конструкциясының құрылысын салу бойынша жоба іске қосылды. Жобаның құны 20 млн. теңгені құрады.
Мал шаруашылығы

Ауданымызда мал шаруашылығы саласын дамытуға арналған мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыру нәтижелі болып табылады.

2012 – 2014 жылдар бойынша «Сыбаға» бағдарламасы аясында, ауданның ауылшаруашылықтармен 1087 ірі қара мал сатып алынды, жоспар бойынша 112% құрды.

2015 жылы ауылшаруашылықтары 256 ірі қара мал сатып алды немесе жылдық жоспары бойынша 168,4% құрды.

«Алтын асық» бағдарламасы бойынша, жоспар бойынша 280 бастың орнына, 367 бас қой сатып алынды, соның ішінде аналық қой 350 және асыл тұқымды 17 бас қой сатып алынды.

«Ырыс» бағдарламасы бойынша, шаруа қожалықтарымен симменталь тұқымынан асыл тұқымды қашарлардың 129 басы сатып алынды.

«Жайылымдарды сумен қамтамасыз ету» бағдарламасы бойынша екі су ұңғымасын бұрғылап қазу жүзеге асырылды, бұл жоспарға 100% көрсеткішті құрады.

Ауылшаруашылық малдарының саны

а/ш малдары	өлшем бірлігі	2011 ж.	2012 ж.	2013 ж.	2014 ж.	2014 ж. 2011 ж-ға қатысты, %	2014 ж. 2013 жылға қатысты, %
ІҚМ	бас	23583	20661	21642	22892	97	105,8
Қой мен ешкі		15389	11719	12692	12700	82,5	100
Жылқылар		2576	2374	2597	2704	105	104
Шошқалар		15415	10583	6395	6594	42	103
Құс	мың бас	1139,2	846,3	197,9	88,3	7,7	45

Құс басының айтарлықтай төмендеуі «Север-Птица» АҚ құс шаруашылығының өз жұмысын тоқтатуына байланысты болды.

2015 жылы аылшаруашылық мал басының өсу динамикасы байқалуда. Ірі қара малдың саны 0,9% артты (23572 бас);

қой және ешкі– 8,5% (16 189 бас);

жылқы – 6,3% (2956 бас);

шошқа – 1,7% (12540 бас);

құстар – 8,5% (175 352 бас).

Индустрияландыру картасынан тыс, құны 30 млн. теңге «Мұғалжар» тұқымы жылқыларын өсіру бойынша асыл тұқымды шаруашылығын құру жобасы іске қосылды. Шаруашылық асыл тұқымды 20 бас жас мал басын сатып алды.

2015 жылы ауданымыздың мал шаруашылықтары сомасы 211,3 млрд. теңге субсидия алды, бұл өткен жыл деңгейімен салыстырғанда 3% немесе 6,1 млн. теңгеге артық.

Қайта өңдеу саласын дамыту мәселесі өте өзекті, ет және сүт өнімдерінің өсіміне қарамастан, ауданымызда тек қана 2 шұжық цехы жұмыс істейді, ал бірде- бір сүт өндіретін цех жоқ.

Нашар жемшөп базасына, мал шаруашылығының ұсақ тауарлығына, асыл тұқымды ет малы басының жеткіліксіздігіне қатысты негізгі мәселелерді шешу үшін ауданда шабындық шөп пен жайылымдарды жаңарту, азған және жапырылған жайылымдарды қалпына келтіру, егіс аумақтарының құрылымына дақылдарды енгізу және арттыру, ұсақ тауар өндірушілерді біріктіру үшін кооперативтер мен кластерлер құру бойынша жұмыстар жүргізіледі.

2015 жылдың басында шаруашылықтарда 6091 бас ІҚМ болды, бұл жалпы мал басынан 15,9% құрайды. 2012 жылы – 2724 бас, жалпы мал басынан 24,3%. 2015 жылдың 10 айы ішінде мал басы 4430 жетті.

Аналық мал басын жасанды ұрықтандыратын 4 аттестатталған пункт жұмыс істейді.

Ауданда мал шаруашылығын дамытуға «Асыл тұқымды мал шаруашылығын қолдау» бағдарламасы бойынша республикалық бюджеттен бөлінген қаржылық қаражаттар айтарлықтай ықпал етеді.

Ауданда мал шаруашылығы өнімдерінің қауіпсіздігі мен эпизоотикалық қолайлылықты қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылдануда.

2011 жылғы 5 қаңтардан бастап, бөлек ветеринария бөлімі құрылып, жұмыс істей бастады, 2012 жылғы 20 наурыздан бастап, шаруашылық жүргізу құығындағы, 16339,1 мың теңге жарғылық қорымен ГКП «Ветеринария» МКК ұйымдастырылды.

Жергілікті атқарушы органдардың ветеринарлық қызметі 17 мал дәрігерімен қамтамасыз етілген, қажеттілігі 85% (20 мал дәрігері).

2014 жылы жұқпалы ауруға қарсы алдын алу іс-шараларына 32 222,6 мың теңге бөлінді және ветеринарлық препараттарды сақтауға 166,0 мың теңге оның ішінде республикалық бюджет қаражат есебінен бөлінді.

25 жұқпалы аурға қарсы эпизоотикаға қарсы, қан алу бойынша 39436 манипуляция және алдын алу екпелерібойынша 151131 әр түрлі іс шаралар өткізілді.

Ауданда үш мал сою пункті қызмет етеді, 3 мал сою алаңдары бар.

Инфекцияланған малды жерлеу 19 мал моласында жүзеге асырылады.

2014 жылдан бастап ауданда адам мен мал үшін жалпы ауруларды диагностикалау мақсатында 73981 бас малды бруцеллез, туберкулез, туберкулинге зерттеу жүргізілді.

600 бас қараусыз жүрген малдарды ұстау үшін 1219мың теңге жұмсалды.

2015 жыл ішінде қан алу бойынша 47923 зерттеу жүргізілді, аллергия зертеулер бойынша 45600, алдын ала егулер бойынша әр түрлі 10370 жасалды.

26 жұқпалы аурға қарсы эпизоотикаға қарсы, қан алу бойынша 47923 манипуляция және алдын алу екпелері бойынша 103700 әр түрлі іс шаралар өткізілді.

Күшті жақтары

- тұрғындар мен қайта өңдеуші кәсіпорындарды өздік шикізатпен толығынана қамтамасыз ету;

- өндірістік инфрақұрылымның барлығы :астық токтары, темір жолдары жақын элеватор;

- ірі құс өсіру шаруашылығының барлығы ;

- ірі қара мал өсіру бойынша тұқымдық шаруашылықтардың барлығы.

Нашар жақтары

- нарықтық инфрақұрылым, менеджмент пен маркетингтің нашар дамуы;

-мал азығы бағасының қымбаттығы ауданның қоғамдық және үй шаруашылықтарында мал мен құсты сойыуға мәжбір етеді;

-ауылшаруашылық құрылымдарындағы техника мен жабдықтардың тозуы.

Қауіп-қатерлер

- ауданның қауіпті егіншілік аумағында орналасуы;

- меншікті энергетикалық ресурстардың жоқтығы;

- ауданнан еңбекке жарамды тұрғындардың кетуі .

Мүмкіншіліктер

- географиялық орналасқан жерінің тиімділігі (Ресей шекарасына және өнім тұтынушы қалаларға жақындығ);

- мемлекеттің қаржылай қолдауы (көктемгі егіншілік және астық жинау жұмыстарыа субсидиялар).

Ауданында әр 1000 тұрғынға шағын және орта бизнес 44 субъект тіркелген.

Бөлшек тауар айналымы 2014 жылы 2011 жылмен салыстырғанда 357 %-ға артты және 1, млрд. 538,8 млн. теңгені құрады.

«Бизнестің жол картасы 2020» бағдарламасы іске асыру басынан 1млрд. 005 млн. теңге сомасына 9 жобаға рұқсат берілді.

«Жаңа бизнес- бастамаларды қолдау» бірінші бағыты бойынша

Бағдарламалар – банк несиелері бойынша пайызды төлемге қаржыландыру 6 жобаға:

«Альдаир» ЖШС - лизингке 150,0 млн. теңге сомасына транспорт сатып алынды;

«Мақсұт Н» ЖШС- 114,0 млн. теңге техниканы сатып алуға;

Холостова ЖК–3,0 млн. теңге наубайхана жабдықтарын сатып алуға.

Черных ЖК 18,930 млн. теңге нан өнімдерін пісіруге бойынша цехі үшін жабдықтауды сатып алуға рұқсат берілді.

2015 жылы 2 жобаға рұқсат берілді:

«Калиев Аскар Уразбаевич» ШҚ жоба «Жаппай жүк тиегішті сатып алу», несиенің сомасы 5,5 млн. теңге;

«Первомайский Щебзавод» ЖШС жобасы «Ұсақталған тасты қайта өндеу бойынша заводты ұйымдастыру», несиенің сомасы – 200,0 млн. теңге;

«Кәсіпкерлік секторды сауықтыру» екінші бағыты бойынша несиесі бар процентік ставкаға қаржыландыру:

«Сұлу» ЖШС шикі өсімдік майды (рапс, шемішке)және жомды өндіруге 490,0 млн. теңге сомасына кредит берілді.

Екінші деңгей банктерінің несие кепілдігі бойынша- жеке кәсіпкер Черных кепілдік алды.

«Кәсіпкерлердің валюталық тәуекелдігін төмендету» үшінші бағыты бойынша –

«Жарас» ЖШС айналым қаражатын толықтыру және қайта қаржыландыруға қаражат 24,0 млн. теңге бөлінді.

Үстіміздегі жылы екінші деңгей банктерімен 3 жоба мақұлданды:

«Шукалов»ЖШС жобасы, Набережное а. - «Техно Лизинг» ЖШС арқылы КАМАЗ самосвал 6,0 млн. теңге сомасына саып алынды;

Тютюник ЖК жобасы, Приозерное а. – жолаущыларды тасмалдау үшін автокөлік Газель сатып адуға 3,0 млн. теңге сомасы;

«ЖК Ленинское» ЖШС жобасы - «Банк Центр Кредит» АҚ арқылы ангарды сатып алуға несиені қаржыландыруға 12,0 млн. теңге бөлінді.

«Кәсіпкерлік потенциалды нығайтудың» төртінші бағыты шеңьеріндекеңестер берілді: 2014 жылы – 320, 2015 жылы – 519, өсу қарқыны 162%.

Үдемелі Индустриялды-Инновациялық даму мемлекеттік бағдарлама шеңберінде 7 млрд. 362,8 млн. теңге сомасындағы 4 жоба жүзеге асырылды. 162 жұмыс орны ашылды.

Индустрияландыру картасынан тыс 2 млрд. 665,5 млн. теңге сомасындағы 11 жоба жүзеге асырылды. 158 жұмыс орны құрылды.