Отношений и мировых языков имени абылай хана центр корееведения
жүктеу/скачать 3.51 Mb. Pdf көрінісі
|
| бастаған сәттен бастап, ілеспе аудармашы бірнеше сөз артта
қала аудара бастайды. Осы аудару барысында спикердің айтылған сөзін түсініп, аударма мәтінін жоспарлап, аудармаға қажетті лексиканы ойша сараптап, таңдап аударады және аудару үдерісі барысында өзін бақылауды тоқтатпайды және де әрекеттердің бәрі бір мезгілде жүзеге асады» деп жазды [8, 133- б]. Басқа ІА 3-4 секунд артта қалып жүреді, деген ақпаратымен де келіспей қоя алмаймыз. Себебі, спикердің сөйлеуінен артта қалу уақытына ықпал ететін жағдайлар бар. Әр ілеспе аудармашыныңөзінің жедел жадысының көлеміне байланысты артта қалудың ақырғы шектері болады. Артта қалу сонымен қатар ілеспе аудармашыныңқандай аударма стратегиясын қолданғанына байланысты болады. ІА зерттеулерімен айналысқан ғалымдар спикердіңсөйлеу ырғақтығы жылдамдаған сайын артта қалу уақыты да ұлғаяды деген тұжырымдамаға тоқталды. Мысалы, Черновөзінің ілеспе аударманың теориясы мен практикасы аттты еңбегінде Гервердің зерттеулеріне сүйене отырып, спикердің сөйлеу жылдамдығы минутына 95 сөзден 164 сөзге дейін жетсе, соған сәйкес артта қалу да 5 сөзден 8.5 сөзге көбееді деп жазған. Бұл зерттеулер ағылшын-француз және керісінше жұп тілдері негізінде өткізілген болатын [9, 52-68бб]. Біз бұл тұжырымдама барлық тіл жұптарна сәйкес келе бермейді деп есептейміз. Себебі, лингвистикалық типологиялық тұрғыдан тілдер морфологиялық, КОРЕЕВЕДЕНИЕ КАЗАХСТАНА выпуск 9 (2019) 202 фонологиялық және синтаксистік айырмашылықтарға ие. Мысалы, корей тілі мен қазақ тілі жұпратырын алатын болсақ, онда бірқатар лингвистикалық типологиялық ұқсастықтарды таба аламыз. Екі жұп тілдер де агглютинативті, номинативті және корей тілі де қазақ тілі де алтай тілдері тобына кіреді. Ілеспе аудармашыға сөйлемді түсініп, аудару үшін етістікті есту маңызды болып табылады. Ал, корей тілінде де қазақ тілінде де етістік сөйлемнің соңында келеді. Яғни, аудармашы сөйлемді аудару үшін, етістіктің айтылуын күтетіндіктен, спикердің сөйлеу ырғағынан сәл артта қалады. Корей тілі мен қазақ тілі жұбына келетін болсақ, бұл жер, жоғарыда айтылып кеткен лингвистикалық ұқсастықтарының негізінде, спикердің сөйлеу ырғағынан аса қатты артта қалушылық байқалмайды деген тұжырымдамаға келдік. ІА анықтамалары әр зерттеушіде сәл өзгеше болып келгенмен, олардың барлығы бір ойға келіп тоқталады. Ілеспе аудармашы қызметі күрделі және аса қиын үдеріс: ақпаратты қабылдау (ТТ-де) мен жеткізу параллельді (бір мезгілде тыңдап сөйлеу) жүре отырып, сонымен қатар, оны сол мезетте АТ-ге аударады, уақыт тапшылығы тең емес жағдайлар (спикер алдын ала дайындаған сөзін оқып, айтқан кезде, аудармашының оны тыңдап қабылдап, аудиторияға АТ-де жеткізуі, спикердің сөйлеу ырғағын бақылай алмауы және аудару барысында қатесін түзей алмауы) деп сипаттайды. Ілеспе аудармашы аударма барысында көмекші құралдарды, анығырақ айтатын болсақ, сөздік немесе алдын ала сол тақырыпқа байланысты дайындап қойған аудармаларды қолдану мүмкіндіктері мүлдем жоқ. Яғни, ілеспе аудармашы тек өзінің жинақтаған білімі мен тәжірибесіне сене алады. Осыдан ілеспе аударманың басқа аударма түрлерінен өзгешелігін байқауға болады. Ғалым Ә. Тарақов ілеспе аударманың күрделілігін танытатын төмендегідей белгілерді атап өтеді: а) бір мезгілде тыңдап әрі сөйлеу қажеттілігіне байланысты туындаған психофизиологиялық дискомфорт; ә) баяндамашы не жарыссөзге шығушының микрофондағы сөзінің қайталанбауына қатысты психикалық кедергі. Өйткені, баяндамашыны тоқтатуға, болмаса түсінбеген, не қалып қалған сөзін қайталап сұрауға болмайтындығы; б) аударманың қайталанбауына және үлкен аудитория тыңдаушыларына байланысты психикалық кедергі. Аудармада қателескенді қайта түзеуге болмайтындығы әрі кешірім сұрауға келмейтіндігі; в) сөз сөйлеудің жылдамдығына байланысты психофизиологиялық кедергі [10, 36-б]. Амангелді А.М. Ілеспе аударма барысында сығымдау стратегиясын... 203 ІА-да аударма стратегияларды қолдана білу маңызды болып табылады. Әрине, ІА барысында кезкелген ақпататты таза дәл күйінде жеткізу мүмкін емес. Сондықтан, ІА-ныңжұмысының тиімділігін арттырып, спикермен бірізділікті сақтау мақсатында ілеспе аудармашы саналы не саналы емес түрде түрлі амал- тәсілдерді, яғни, аударма стратегияларын қолданады. Негізінде, жүктеу/скачать 3.51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|