ОқУ-Әдістемелік қҰрал
жүктеу/скачать 1.54 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Негізгі түсінікткер: адам
|
2.5 Тұлға әлеуметтік феномен ретінде Сабақтың мақсаты: тұлғаны әлеуметтік қатынастың объектісі мен субъектісі ретінде қарастыру, әлеуметтендіру процесімен, оның тетіктерімен танысу, әлеуметтанудағы «адам», «индивид», «тұлға» ұғымдарының мазмұның анықтау. Негізгі түсінікткер: адам, индивид, тұлға, әлеуметтендіру, идентификациялау, мәртебе,әлеуметтік рӛл, рӛлдік қашықтық, рӛлдік қақтығыс. Берілген қоғамда сәттілі жетістіктерге жету үшін, сол тұлғаның әлеуметтік норманы, тәрбие үлгілерін, құндылықтарды үйрену барысы. Басқаша айтқанда әлеуметтендіру – кішкене бала кезден басталып қартайғанға дейін, яғни осы уақыт аралығында әлеуметтік рӛль мен мәдениеттік нормаларды білу. Әлеуметтендіру – адамның биологиялық түрден әлеуметтік түрге кӛшуін түсіндіреді. Феральды адамдар (маугли) – адамзат ӛмірінен, тұрмыстан айырылып, жануарлар қоғамында ӛмір сүру. Әлеуметтендіру біріншілік, екіншілік болады. Біріншілік әлеуметтендіру адамға жақын ортаның, онымен байланысына тәуелді болады. Екіншілік әлеуметтендіру оқу орындар және институттар әсерінен пайда болады Әлеуметтендірудің агенттері бұларға жалпы адамдарды мәдени нормаларға оқыту және әлеуметтік рольдерді қабылдау, оқуларына мойындаушылықты алатын ұйым. Біріншілік әлеуметтендіру агенттері:ата- ана, туған туыс т.б. Екінші әлеуметтендіру агенттері: мектептер, әскер ұжым т.б З.Фрейд әлеуметтендірудің психологиясының механизмін кӛрсетеді: имитация, идентификация, қорғаушылық және кінә мен ар-ұят сезімі:. Имитация – баланың нақты тәрбие моделін қайталауы. Идентификация – бір қоғамның белгілі бір құндылықтарды қабылдау. Қорғаушылық – бала тәрбиесін түзету, яғни оның іс-әрекетіне оң және теріс баға беріп, оны оған түсіндіру. Кінә және ар-ұят – кейбір тәртіп үлгілерін қолдануға тыйым салады. Екі тенденцияның қарама-қайшы келуі мүмкін. Унификация – тұлғаның оны қоршаған ортамен байланыста болу тәртібі. Индивидуализм - ӛзіндік ―мен‖ тұлғаны шығару, яғни қоғам арасында қандай да бір дәрежеде ерекшеленуі. Тұлғаның әлеуметтік түрлері дегеніміз – бір тұлғаның ӛзінде ӛмірлік, яғни ӛмір сүруге қажетті қасиеттердің болуы. Социалогия тұлғаны белгілейтін үш түрді бӛлуге болады: 1. кӛрнекті; 2. нормативті; 3. шынайы тұлға. Кӛрнекті тұлға – қоғамның топтарын қанағаттандыратын, яғни саясаттық монофисті, 116 діни сыйлаушы тұлға болады. Нормативті тұлға – берілген социумының дамуының кейбір обьективті құрылымын беру. Шынайы тұлға зерттеулермен тіркеліп статика дамытылған тұлға эмперикалық байқалады. Теориялық рольдердің негіздеушісі Р. Мертон мынадай түсініктер енгізді: модельді және нормативті тұлға. Нормативті тұлға берілген мәдениетінің кӛрнекті тұлғасы. Модалді тұлға – статикалық жан-жақтан таралған тұлға. Р. Мертон негізгі адаптация түрі мен негізі тұлға түрінің бес қарсылықты адаптация және тұлға түрін кӛрсетеді: 1. Егер де тұлға қоғамның және мәдениеттің мақсаттарына ӛзін бағындырса, онда ол бейімделудің ӛзіндік моделін кӛрсетеді; ол тұлғаны ӛзіндік деп атайды. 2. Бейімделудің жекелік моделі дегеніміз бұл тұлғаның қоғамшылдық мақсатын қабылдауы, бірақ мақсатқа жету үшін ұнамсыз ғылыммен ұмтылады. Бұл модельге жеке тұлға сәйкес келеді. 3. Ритуалдық – бұл адамның ӛзі қоршаған қоғамның мақсаты мен құндылығын бағаламайтын және сол уақыттағы жағдайлармен әлеуметтік жеңіске жетудің әсерін айтады. Бұл тұлғаны – ритуалды деп атайды. 4. Эскейпизмдік – бұл тұлғаның ӛзіндік ойлауымен, қоғамның мақсатын қабылдайтын түрге жатады. Бұны эскейпизмді тұлға деп атайды. 5. Мінез-құлқының спецификалық моделінің бірі – тӛнкеріліс. Ол қоғамның нормалары толық қарсылық білдіреді. Ешқандай шетел, ресей т.б практикаларда әлеуметтік зерттеулерде бір сӛз қолдалылмайды. Кейбір туындыгерлер-әдіс, басқалары-техника, үшіншілері- процедура немесе әдіснама дейді. В.В. Ядоров келесі сӛздерді ұсынды: зерттеу әдісі мен процедуралары- бұл жерте ақпаратты анализдеуге және тексеруге құралған. Әдіс-белгілерді анализдеу және тексеруге арналған негізгі жинау тәсілі. Техника-кез келген әдісті дурыс қалдануға арнаулы үлгілер. Әдіснама-буған техникалық үлгілер, жиі қолдану операциялар олардың тізбектігі және байланысы жатады. Мысалы: халық пікірін білу үшін әдіс ретінде сауалнама қолданады. Сурақтың жартысы ашық, 50%-жабық болады. Бұл екеуі сұраушы техникасын құрайды. сауалнама парағы және оған деген құралдар осы кезде сауалнамаларда әдіснама болады. Процедура – барлық операциялар тізбектігі, әрекеттің жалпы жүйесі және зерттеу ұйымдастыру тәсілі. Осылар нәтижесінде әлеуметтік ақпарат жинағы тексеруден ӛтеді. жүктеу/скачать 1.54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|