Оқу сауаттылығЫ 1022-нұсқа Нұсқау
жүктеу/скачать 2.73 Mb. Pdf көрінісі
|
| 4-мәтін
1. 1465-1470 жылдар - хандықтың құрылған емес, ныгайган уақыты, халықтың өз тәуелсіздігін жариялаған емес, көрші жұрттарга біржола танылған мезгілі. Түптеп келғенде, мұның бәрі қазақ тарихынын бастауын мүмкін болғанынша кейіндсту талабынын бір корінісі гаиа. Қазақ хандыгының құрылуы жөнінде бірден-бір дерек «Тарих-и Рашидн» еңбсгіне сүйенетіи болсақ, Қазақ хаидығының нсгізін қалаушылар Керей мен Жәнібек хан Шибан әулетінен шыққан Әбілқайыр ханмен жауласуынан кейін оның билігінен бас тартып, Шу өзенінің бойындагы Қозыбасы дейтін қоныста дербес Қазақ хандығының туын көтереді. Алғаш туымыз тігілген Қозыбасы жері - ХІV-ХV ғасыр басында өмір сүрген Моғолстан мемлекетінің батыс бөлігіндегі аумақ. Қозыбасы атауының түп мағынасы төңірегіндегі жоталардан оқшау тұрган қозының басындай ғана жұмыр, аласа шоқы төбені білдірсе керек. 2. Қазак хандығы кұрылганда алдымен Керей ақ киізге отырғызылып, хан көтеріліпті Керейдін нақты қай жылы қайтыс болганы белгісіз. Одан соң Жәнібек хан әмір жүргізеді. Сірә, қазақ жұртының Әбілқайырды жеңіп, біржола іргеленуі Жәнібек тұсында болса керек, жана хандықтың өзіндік құрылымы мен заң жүйесі де осы Жәнібек заманында жөнге түскен сияқты. Жәнібектің қазақ тарихындағы айрықша тұлға екендігінің бір белгісі - оның халық санасында әулиеге пара-пар, ақылды әрі әділетті әмірші ретінде танылуы. Ол ұлттық тарихымызда жай гана Жәнібек хан деп аталмайды, Әз-Жәнібек хан деп аталады. 3. Әз-Жәнібек - қазақ жұртының іргесін бекітіп, ордасын орнықтырған ұлы хан ғана емес, сол халықтың бар игілігіне ұйытқы болған асылы, ұлы әулеттің де негізін салушы. Қазақ Ордасының құдіретті әміршілері, қазақ халқының ұлы перзенттері Қасым хан, Хақ-Назар хан, Әз-Тәуке хан, Абылай хан, Кенссары хан, ұлы ғалымдарымыз Шоқан, қайреткер Әлихан Бөкейхановтар - осы әулие Әз-Жәнібек ханның тікелей ұрпақтары. 4. Тұғырлы көк байрағымызды аспанда желбіретіп ұстау енді келешегі кемел, білімді болашақ ұрпақгың еншісіңде. Бүкіл дүние жүзі халықтары бүгінгі күнде казақ халқын картадан гана емес, оны жер байлығы мен экономикасы дамыған алдыңғы қатарлы мемлекеттердің санатынан көруі - Елбасымыздың көреген саясатының жемісі. Сонау Қасым хан негіздеген «Қасым ханның қасқа жолы», «Есім ханның ескі жолы» және Елбасы салған сындарлы сара жолмен жүріп келе жатқан елімізде «Қазақстан - 2030» стратегиясының бүгінгі күнде мерзімінен бұрын орындалуы, 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуі, Әлемдік діндер ұйымының конференциясының, 2010 жылы Қысқы Азияда ойындарының, ЕХРО-2017 көрмесінің өтуі қазақ халқының дүнне жүзі алдындағы бірлігі жарасқан, толерантты мемлекет екенін дәлелдеді. 5. Мәңгілік Ел - елдің біріктіруші күші, ешқашан таусылмас қуат көзі. Ол «Қазақстан-2050» 87474320427 114 стратегиясының ғана емес, XXI ғасырдағы Қазақстан мемлекегінің мызғымас идеялық тұғыры! Жаңа Қазақстандық патриотизм дегеніміздің өзі - Мәңгілік Ел! Ол - барша Қазақстан қоғамының осындай ұлы құндылығы. Өткен тарихымызға тағзым да, бүгінгі бақытымызға мақтаныш та, гүлденген келешекке сенім де «Мәңгілік Ел» деген құдіретті ұғымға сыйып тұр. 13. Керей мен Жәнібек хандардың тарихтағы орны A)Отарлау саясатынан құтқарушылар B)Соғыс әдіс-тәсілінің білгірлері C)Саяси бітімгерлер D) «Жеті жарғыны» енгізген хандар Е) Қазақ хандыгының негізін қалаушьілар 14. Мәтін бойынша халық санасыида ақылды әрі әділетті әмірші ретінде таңбаланған хан A) Әз-Тәукс хан B) Кенесары хан С) Әз-Жәнібек хан D) Әбілкайыр хан Е) Абылай хан 15. Алашорда көсемі болған Әз-Жәнібек ханның ұрпағы. А) Абылай хан В) Шоқан Уәлиханов C) Хақ-Назар хан D) Әз-Тәуке хан Е) Әлихан Бөкейханов 16. Мәтіндегі онға сай мақалды анықтаңыз. A) Хан екі айтса, қадірі кетеді, Қараша екі айтса, ары кетеді. B) Ұят - өлімен күшті. C) Көргені жақсы кеш бастар. D) Хан қарашасыз болмас, Дау арашасыз болмас. Е) Ел ерімен, ер елімен мыкты. 17. 2010 жылы Қазақстанда Қысқы Азняда ойындарының өтуі A) Елімізде еңбекқор жастардың көп екенін дәлелдейді. B) Қазақстан климатының қысқы ойындарға қолайлы екендігін дәлелдейді. C) Еліміздегі өскелең ұрпақтың салауатты өмір салтын қолдайтынын дәлелдейді. D) Азия жерінің ұлан ғайыр екенін дәлелдейді. Е) Бірлігі жарасқан ұйымшыл, төзімді, толерантты мемлекет екенін дәлелдеді. 18. Өткен тарихымызға тағзым, бүгінгі бақытымызға мақтаныш білдіру идеясы А) «Мәңгілік Ел» B) «Қасым ханның қасқа жолы» C) «ЕХРО-2017» D) «Қазақстан - 2030 стратегиясы» Е) «Қазақстан-2050» 19. Қозыбасы атауынын түп мағынасы A) Қозынын жайылым орынын білдірсе керек. B) Қозы көш жердем көрінгендіктен C) Қой қоздаған аласа шоқы болса керек. D) Қозы өрбггкен жер болса керек. Е) Қозының басындай ғана төбені білдірсе керек. 20. Мәтін мазмұнына сай тақырын A) Рухы мықты ұлтымның ұлы жетістіктері. B) Тәуелсіздік тірегі - тіл. C) Тәрбие басы -тал бесік. D) Күшті бірді, білімді мыңды жеңер. Е) Ел боламын десең, бесігіңді тузе! |