Оқу сауаттылығЫ 1022-нұсқа Нұсқау
жүктеу/скачать 2.73 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2-мәтін Ғылым артық па әлде мал артык па
|
1136-нұсқа 1-мәтін Хандық дәрежесне көтерілген тұңғыш қазақ әйелі 1821 жылы Уәли хан дүниеден өткенде Айғайым 38 жаста болатын. Үміт күткен ұлы Шыңғыс әкеден бар болғаны 10 жасында қалыпты. Осы тұста Ресей патшалығы Айғанымды «Орта жүздің ханы» деп таниды. Уәлидің өзге әйелдерінен қаншама ұлдары бола тұра, таққа Айғанымның отыруы патша үкіметіне өте қолайлы еді. Осыған орай Айғанымды «хандық дәрежесіне көтерілген тұңғыш қазақ әйелі» ден атаушылар да бар. Бірақ бұл «хандык» ұзаққа созылмай, 1822 жылы М.М.Сперанскийдің «Сібір қазақтарын басқару» атты ережесі шығады да, Орта жүздің хандығы жойылып, қазақтары: Құсмұрын, Көкшетау, Ақмола, Баян, Қарқаралы, Аякөз аталған алты дуанға бөлініп кетеді. Ал Айганым Кекшетау дуанына біраз жыл аға сұлтан болып тұрады. Бұл туралы ғалым Әлкей Марғұлан: «Айғаным - ақылды, көреген, өз заманына сай білімді болған әйел. Ол шығыстың бірнеше тілін білген, орыс мәдениегіне деп қойып, Сыртқы істер министрлігінің Азия департаментімен және Петербордағы Сібір комитетімен хат жазысып. байланысып отырған», - дейді. Айғаным жергілікті халықтың арасында өте зор беделге ие болған. 1.Айғанымның хандық дәуірінің ұзаққа созылмауының себебі A)Орта жүзде хандық жойылган соң B)Аға сұлтаи қызметіие тағайындалған сон C)Көкшетауда хандық билік жойылған соң Д) Хандықты баласына беруіне байланысты Е) Қазақ жерінде хандық дәуір жойылған соң 2.Айганымның жергілікті халықтың арасында зор беделге ие болуынын себебі A)Бірнеше тіл біліп, хат жаза алғандықтан B)Аға сұлтан қызметін мінсіз атқарғандықтан C)Хандық дәрежесіне көтерілген әйел болғандықтан Д) Жергілікті халықтың жағдайын жасағандықтан Е) Өте білімді, ақылды болғандықтан 2-мәтін Ғылым артық па әлде мал артык па? 87474320427 104 Бір топ адам бірде Әзірет Әлі шешенге келіп: «Бір сұрак берейік, егер шын саңлақ болсаң, он түрлі жауап тауып сөйле»,- дейді. Сонымен жаңагылар Әтірет Әлі шешенге; - Ғылым артық па, әлде мал артық па? - деп оқыстан сұрақ қойыпты. Сол мезетте шешен: - Біріншіден, ғылым артык. Өйткені ғылым - әулие-әнбиелердің мирасы; ал мал - перғауын мен Қарынбайдың мирасы. Екіншіден, ғылым сені сақтайды, ал малды сен сақтайсың. Үшіншіден. ғылымның досы көп, ал малдың дұшпаны көп. Төртіншіден, ғылымды жұмсасаң, арта береді, малды жұмсасаң, азая береді. Бесіншіден, ғылым саған кұрметті атақ береді, ал мал сараң деген атақ береді. Алтыншыдан, ғылым өзін-өзі сақтайды, ал малды үнемі бағып, кағу керек. Жетіншіден. ғылым қиямет күні иесіне шапағатын қылғызады, ал мал иесіне қисапсыз жауап бергізеді. Сегізіншіден ғылым тозбайды, жоғалмайды. Ал мал болса, қолдың кірі, өледі, жоғалады. Тоғызыншы, ғылым көңілді нұрландырады, адамға акыл-ой қосады, ал мал масаттандырады, болған устіне бола берсе екен деп дүниеқоңыз етеді. Оныншыдан, ғылым қудайға зәһәт, таупиық гибадат қылады, ал мал өз иесінің кеңіліне тәкаппарлық салады. - деп тапқырлықтанылыпты. 3. Мәтін мазмунына сай макал A)Мал көтерер елімді, Дос көтерер көңілді B) Мың малың болғанша, Бір балаң ғалым болсын. C)Аңқау бері қой үркітеді Ақылсыз адам ел уркітсді Д)Киім кірі жуса кетеді, Көңіл кірі айтса кетеді. Е) Атаңа не қылсан, Алдыңа сол келер 4. Әзірет Әлі шешеннің сөзін ұтымды етіп тұрған тәсіл А) Суреттеп айту В) Баяндап айту С) Жобалап айту Д) Жырлап айту Е) Салыстыра айту 5.Ғылымның адамға құрмет әкелетіні шешеннің нешінші жауабында айтылған? A)Бесінші B)Үшінші C)Жетінші Д)Алтыншы Е)Төртінші 6.Ғылымның дүниеден артықшылығы A)Адамға ақыл-ой қосады. B)Досың санаулы ғана болады. C)Адамның тынышын алады. Д)Мінезін нашар жаққа өзгертеді. Е) Адамды масаттандырады. жүктеу/скачать 2.73 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|