Оқулық " Экология"мамандығы
Биiк белдеулер экожүйелері
жүктеу/скачать 7.62 Mb.
|
| Биiк белдеулер экожүйелері.
Тау экожүйелері ағаш, бұталы және шөптесін өсімдіктердің доминантты 30 формациясын біріктіреді. Оларды арасында шыршалардың формациялары, қарағайлар, жапырақтылар, жапырақты алмалар, өрiктер, қайыңдар тағы басқа экожүйелер, итмұрындардың формациясы, барбаристер, аршалар және эфедралар, типчак,кобрезиен тәрізді және көптеген шөптесін өсімдіктер бiрлестiктері, субнивальды белдеулік криофиттердің топтасуы және мұздықтардың сирек балдырларының «жұқа жабыны» алып жатыр. Тау бөліктері 9 ауданнан және 6 биiк белдеулерден тұратын топтарға бөлінген. Экожүйелер көптеген биоалуантүрлілік деңгейлерімен, эндемиздер және шаруашылыққа бағалы құндылықтарымен ерекшеленеді. Сирек кездесетін және қорғауды қажет ететін жеміс-жидекті ормандар (алма және өрiк, грек жаңғағы, фисташклер) , қамыстар, эндемикалық тянь-шань шыршалары, бал қарағайлар, құғақшылық тау далалары, калофаки тоғайларының экожүйелері және Ледебурга миндалдары және тағы басқалары. Экожүйе белдеулерінің ұзындығы, шекарасы және биіктігінің белгілері тау беткейіне, құздарға, топырақ әрталуандығына, тастарға, ендігі (зоналық) және ұзақтығы (меридианды) климаттық жағдайларға тәуелдi болады. Солтүстiк – тяньшань тобындағы тау экожүйесінің төменгі бөлігі тау етегiндегiнің жартылай шөлдері мен далалар. Ең биік және ылғалды бөлігі көк теректi және жемiстi ормандардың экожүйелері. Сирек кездесетін экологиялық жүйелердiң қатарына алма және өрiк ормандарды жатады, ал аласа тауларда- Кавказ қамыстарынан тұратын ормандар кедеседі. Батыс –тянь-шань тобындағы экожүйелерге (Қаратау, Өгем, Талас тау жоталары), тау бөктерiндегi жазызықтықтар жартылай саванналы. Олардың жоғарғы бөлігін жапырақты ксерофильді ормандар , аршалы және бұталы селдiр тоғайлар алмастырады.Жоғарғы бөлігінде тау беткейіндегі ксерофитті далалар, биiк тауларда - ксерофитті шалғындар, одан әрі субнивальды және нивальды белдеулер. Сирек кездесетін экожүйелерге фисташкилер,грек жаңғақты ормандар және көптеген эндемикалық сирек кездесетiн, Қаратау және Батыс Тянь-Шаньнің тауларының тасты жерлерінде таралған спиреантуса, жусандар, ленца Минквица тағы басқалары кездеседі. Алтай тауында құрғақ және орташа құрғақшылық далалары аласа таулар және тау етегінде бұталы тоғайлар, қара қылқан жапырақты (қарағай, шырша, самырсын) және ақшыл қылқан жапырақты(лиственники ) ормандармен, бұдан әрi - биiк таулы шабындықтармен алмасады.Тундралық экожүйелердің біршама бөлiктері де кездеседi; оған қара қылқан жапырақты және таулы далалар жатады. Сауыр және Тарбағатай тау жоталарында белдеулер жиынтығы Алтайға ұқсас келеді, бірақ орманды белдеулерінде ақшыл қылқан жапырақты ормандар таралған, тундра болмайды.Тарабағатай тауында Ледебурга миндальнан тұратын сирек тоғай экожүйелері сирек кездеседі. жүктеу/скачать 7.62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|