Оқулық Алматы, 012 Əож 330 (075. 8) Кбж
жүктеу/скачать 2.94 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дəріс жоспары
- Негізгі түсініктер
- Тақырыптың мазмұны. Макроэкономикада, еңбек нарығы
- Экономикалық қызметі
| 201
9-тақырып. ЕҢБЕК НАРЫҒЫ. ЖҰМЫССЫЗДЫҚ МƏСЕЛЕСІ Мақсаты: еңбек нарығының макроэкономикалық ерекше- лігін айқындау, жұмыспен қамтудың теорияларына сипатта- ма беру, жұмыссыздық мəселесіне кеңірек тоқталып оны азай- ту жолдарын қарастыру, еңбек нарығын мемлекеттік шарала- рын талқылау, сонымен қатар, Қазақстандағы жұмыссыздық мəселесіне де тоқталып өту. Дəріс сұрақтары төмендегідей қарастырылады. Дəріс жоспары: 1. Еңбек нарығының мəні, қызметтері. Еңбек нарығындағы тепе-теңдік. 2. Жұмыссыздықтың мəні, пайда болу себептері, зардаптары жəне түрлері. Оукен заңы. 3. Еңбек нарығын мемлекеттік реттеу. 4. Қазақстандағы еңбек нарығының қазіргі жағдайы. Негізгі түсініктер: еңбек нарығы; еңбек нарығының ерек- шеліктері; еңбекке деген сұраныс факторлары; еңбекке деген ұсыныс факторлары; еңбек нарығының қызметтері; жұмыс кү- ші; жұмыссыздық; фрикциондық жұмыссыздық; құрылымдық жұмыссыздық; циклдік жұмыссыздық; толық жұмысбасты лық; жұмыссыздықтың табиғи деңгейі; жұмыссыздықтың табиғи дең- гейінің факторлары; Оукен заңы; еңбек нарығын мемлекеттік реттеудің негізгі бағыттары. Тақырыптың мазмұны. Макроэкономикада, еңбек нарығы - бұл ерекше тауар – жұмыс күшін сату жəне сатып алумен байланысты экономика- лық қатынастар жиынтығы; еңбекті жалақыға айырбастау ме- ханизмі орындалатын нарық. Еңбек нарығында жұмыс күшіне жəне еңбек қызметтеріне сұраныс пен ұсыныс жəне оған де- ген баға қалыптасады. Еңбек нарығының негізгі субъектілері 202 ретінде кəсіпкерлер ірі монополистер, шағын жəне орта бизнес- мендер, мемлекет, жекелеген жұмыскерлер жəне олардың ассо- циациялары (кəсіподақтар) қарастырылады. Еңбек нарығында қалыптасатын бағалар жұмыс күшінің ақшалай нысандағы құны болып табылатын жалақы мөлшерлемелері ретінде сипаттала- ды. Еңбек нарығының динамикасы оның негізгі екі элементінің арақатынасына, яғни: жұмыс күшіне деген нарықтық сұраныс пен жұмыс күшінің нарықтық ұсынысына тəуелді болып табылады. Жұмыс күшіне деген нарықтық сұраныстың факторлары: - жұмыскерлермен өндірілетін тауарлар мен қызметтерге де- ген сұраныс көлемі; - еңбек ресурстарына деген бағалардың деңгейі, яғни жалақы деңгейі; - өндіріс үдерісіндегі капитал мен еңбектің өзара алмастыры- лу дəрежесі; - экономикалық циклдің фазалары; - елде орын алып отырған экономикалық жағдаят; - ғылыми-техникалық прогресс; - жұмыс берушілердің монопсониялық əрекеттері. Жұмыс күші ұсынысына əсер ететін факторлар: - демографиялық факторлар; - еңбек ресурстарының əртүрлі демографиялық жəне этни ка- лық топтарының экономикалық белсенділік деңгейі; - жұмыскерлердің зейнеткерлік жасы; - еңбекке қабілетті халықтың имиграциясы; - жұмыскерлерің кəсіби біліктілік дайындығының деңгейі; - жұмыс күнінің ұзақтылығы; - кəсіподақтардың жұмыс күшін монополиялық тұрғыдан сатудағы əрекеттері; - жалақыдан басқа табыс алудың басқа да мүмкіндіктері; - жұмыс орнын таңдау кезіндегі еңбек жағдайының қолай- лылығы. Еңбек нарығының экономикалық жəне əлеуметтік деген екі негізгі қызметі бар. Экономикалық қызметі еңбекке қабілет- ті халықтың ұдайы өндірісінің тиімді үрдістерін қамтамасыз етуден көрінеді, ал əлеуметтік қызметі жұмыскерлердің жəне олардың отбасыларының өмір сүру сапасының жоғары деңгейін қамтамасыз етумен сипатталады. |