Оқулық Алматы, 012 Əож 330 (075. 8) Кбж
жүктеу/скачать 2.94 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Хаавельмо теоремасы»
| ∆Y = −∆Т×МРС / 1 – MPC.
Экономиканы жандандыру үшін, мемлекет салықтарды қыс- қартуы қажет, ал кері жағдайда, экономиканың қызып кетуінен сақтану үшін, салықтарды жоғарылатуы қажет. Салық мультип- ликаторының жұмыс істеу механизмі 5.3-суретте көрсетілген. 5.3-сурет. Салықтар қысқаруының өнім көлеміне əсері Егер үкімет мемлекеттік шығындарды арттыру кезінде бюд- жеттің баланстылығын сақтауға ұмтылса жəне ол үшін салықтық түсімдер мөлшерін ұлғайтса, яғни мемлекеттік шығындар мен салықтық түсімдер шамасы бір бағытта өзгерсе, онда баланс- танған бюджет мультипликаторының əсері орын алады. Бұл 120 мультипликатордың іске қосылуының мəні мынада: мемлекеттік шығындар мен салықтардың белгілі бір уақытта бірдей шамаға (∆G = ∆T) өсуі кезінде, өндірістің тепе-теңдік көлемі де дəл сол шамаға артады, ∆Y = ∆G = ∆T. Айталық, үкімет қосымша мемлекеттік шығындарды жабу үшін салық саясатын қатаңдатып, салық мөлшерлемелерін кө- тер ді. Сөйтіп, осы шараларды іске асырудың нəтижесінде мем- лекеттік шығындар да, салықтық түсімдер де 100 мың теңгеге өсті делік. Тұтынуға шекті бейімділік 0,8-ге тең. Енді бұл жерде үкімет- тің жүргізген шараларының салдарынан туындаған өндірістің тепе-теңдік көлемінің өзгеру шамасын анықтау қажет. Ол үшін мемлекеттік шығындар мен салық мультипликаторларының мəндерін анықтаймыз: m g = ∆Y / ∆ G = 1 / 1 – MPC = 1 / MPS = 1/ 0,2 = 5, m t = ∆Y / ∆T = −MPC / 1 – MPC= – 0,8 / 0,2 = –4. Бұл жағдайда мемлекеттік шығындар есебінен болған Y-дің өсімі мынаны құрады: ∆Y g = ∆G×m g = 100 × 5 = 500. Ал салықтардың өсуі нəтижесінде болған Y-дің қысқаруы мынаған тең болды: ∆Y t = ∆T×m g = 100 × (–4) = –400. Олай болса, ұлттық өндіріс көлемінің жалпы өзгерісі мынаған тең болады: ∆Y = ∆Y g + ∆Y t = 500 – 400 = 100, яғни өндіріс көлемі мемлекеттік шығындар мен салықтардың бастапқы өзгерістері сияқты шамаға өзгереді. Бұл қорытынды экономикадан 1989 жылғы Нобель сый лы- ғының иегері, норвегиялық ғалым Трюгве Хаавельмо атымен байланысты «Хаавельмо теоремасы» деген атқа ие болды. Баланстанған бюджет мультипликаторының əрекеті мынамен байланысты, яғни мемлекеттік шығындардың ұлғаюы əсеріне қарағанда, салықтардың өсімінен болған мультипликативтік əсер əлсіздеу болады. Сондықтан салық саясаты ЖІӨ көлеміне əсер ететін жанама шараларға, құралға жатады, ал сол мезетте мемлекеттік шығындарды өсіру арқылы үкімет ЖІӨ-ге тікелей 121 əсер ете алады. Мұндай ерекшелік бюджет-салық саясатының құралдарын таңдау кезінде шешуші болып табылады: экономика- да циклдік құлдыраудың алдын алу үшін мемлекеттік шығындар артады (бұл аса күшті ынталандырушылық əсер болып табылады), ал экономикалық өрлеу жағдайында инфляциялық дүмпулерді басу үшін салықтар өседі (бұл сондай жұмсақ шектеуші шара ретінде саналады). «Ұсыныс экономикасы» теориясын жақтаушылар салық мөл- шерлемесін төмендетуді экономикалық өсудің маңызды факто- ры деп санайды. Американдық экономист Артур Лаффер (1941 жылы туылған) өткен ғасырдың 80-жылдары АҚШ президенті Рональд Рейганның экономиканы тұрақтандыру бағдарламасына қатысу барысында өзінің теориясын қалыптастырды. Ол «Лаф- фер қисығы» арқылы сипатталатын «Лаффер əсері» деген атқа ие болды. жүктеу/скачать 2.94 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|