Оқулық Алматы, 012 ƏӨж ббк ə Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 7.14 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ломоносов
- гидрологиялық шеңберлер
| Фанди шығанағында (18 м, Атлант мұхиты) байқалады.
Толысу толқындарында орасан мол (шамамен, 8×10 12 кВт) энер- гия жинақталған. Толысу энергиясына адамдар ежелден-ақ назар аударған, алғашқыда бұл энергия тек диірмендерді айналдыру үшін пайдаланылды. ХХ ғасырда толысу толқындарының қуатынан электр энергия- сын өндіру мақсатында толысу электр станциялары салына бас- тады. Дүниежүзілік мұхиттағы ең күрделі қозғалыстар су массасының горизонталь бағытта үлкен қашықтыққа тасымалдануымен байла- нысты болады. Оларды мұхиттың беткі ағыстары деп атайды. Беткі ағыстар қалыптасу ұзақтығына қарай тұрақты, мерзімдік жəне уақытша ағыстар деп жіктеледі. Тұрақты ағыстарға Гольфстрим, Солтүстік жəне Оңтүстік пассат, Батыс желдер ағыстары жатады. Мерзімдік ағыстарға Үнді мұхитындағы муссондық ағыстарды, ал уақытша ағыстарға жергілікті желдер əсерінен пайда болып, кейіннен жойылып кететін беткі су қозғалыстарын жатқызады. Мұхит ағыстары қалыптасу жолдарына қарай: 1. Градиенттік ағыстар (қысымдық, компенсациялық, қысымдық- градиенттік, ағынды); 2. Дрейфтік немесе фрикциялық ағыстар; 3. Инертті немесе толысу ағыстары болып бірнеше түрге бөлінеді. Ағыстардың тереңдікке қарай орналасу ерекшелігі бойынша беткі ағыстар, беткі қабат асты ағыстары, тереңдегі ағыстар жəне түпкі ағыстар деп жіктеледі. Беткі ағыстар навигациялық тереңдіктерден (10-15 метр) əрі бар- майды. Беткі қабат асты ағыстары экватор маңында Пассатаралық 256 қарсы ағыс алып келген артық сулар есебінен пайда болады. Атлант мұхитында Ломоносов, Тынық мұхитында Кромвелл ағысы деп ата- лады. Тереңдегі ағыстар беткі су мен тереңдегі су массасының температуралық жəне тығыздық айырмашылығы есебінен қалыптасады. Олардың жылдамдығы өте баяу болады. Түпкі ағыстар мұхит түпкі жер бедерінің ерекшелігіне, судың тығыздығына сəйкес қозғалады. Олардың қозғалу бағыттары мұхит түпкі шөгінділерінің жинақталуыны ықпалын тигізеді. Атмосфераның жалпы циркуляциясы əсерінен Дүниежүзілік мұхитта беткі ағыстардың біртұтас жүйесі қалыптасқан. Экватордың екі жағында пассаттар əсерінен қалыптасатын ағыстар шеңберлі ай- налым жасайды. Олар солтүстік жарты шарда сағат тілі бағытымен, ал оңтүстік жарты шарда оған қарсы бағытта болады. Субтропиктік жоғары қысымды орталықтар маңында олар үлкен айналымдар жасайды. Бұл ағыстар жүйесін гидрологиялық шеңберлер, ал шеңберлердің түйісу аудандарын гидрологиялық фронттар деп атайды. Бұл алып ағыстар жүйесінің тұрақты бөліктерін Солтүстік жəне жүктеу/скачать 7.14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|