Оқулық Алматы, 012 ƏӨж ббк ə Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»

378
*****210
Амазонканың ең ірі саласы:
A) & Мадейра
B) Укаяли
C) Мараньон
D) Риу-Негру
E) Тапажос
*****211
Анд тауының ең биік нүктесі:
A) Котопахи жанартауы
B) Ильямпу жанартауы
C) & Аконкагуа 
D) Чимборасо
E) Бандейра
*****212
Анд тауы көтерілген қатпарлық:
A) Герциндік
B) Мезозойлық
C) Архейлік
D) & Альпілік (Тынықмұхиттық)
E) Каледондық
*****213
Анд тауындағы қар сызығының ең биік шегі:
A) 3500 м
B) 4500 м
C) 1500 м
D) & 6300 м
E) 6800 м
*****214
Оңтүстік Американың шығыстағы шеткі нүктесі:
A) Гальинас
B) Альмади
C) Горн
D) & Кабу-Бранку
E) Марьято

379
*****215
Оңтүстік Американы Антарктидадан бөліп тұрған бұғаз:
A) Магеллан
B) & Дрейк
C) Панама
D) Беринг
E) Гибралтар
*****216
Тынық мұхит жағалауында Атакама шөлі болуының себебі: 
A) Жылы ағыстың өтуі
B) Мұхиттың жақын орналасуы
C) Орография
D) & Суық ағыс
E) Пассаттық инверсия
*****217
Оңтүстік Америкадағы ауданы ең үлкен көл:
A) Титикака
B) Мар-Чикита
C) & Маракайбо
D) Патус 
E) Поопо
*****218
Анд тауының жанартаулар өте көп орналасқан бөлігі:
A) Кариб Андысы
B) Патагония Андысы
C) Орталық Анд
D) & Эквадор Андысы
E) Чили-Аргентина Андысы
*****219
Гондвананың 
бөлшектенуі 
мен 
Оңтүстік 
Америка 
платформасының оқшаулану уақыты: 
A) Архей
B) Протерезой
C) Палеозой

380
D) & Мезозой
E) Кайназой
*****220
Бразилия үстіртіндегі саванна зонасы:
A) Льянос
B) Пампа
C) Прерия
D) & Кампос
E) Сельва
*****221
Атлант мұхитындағы ең жоғары температура жəне оның 
мөлшері:
А) & тропиктік аймақ; 29-30
0
С;
В) Гвинея шығанағы аймағы; 32-33
0
С;
С) Кариб теңізі аймағы; 38-40
0
С; 
D) экватор аймағы; 27-28
0
С;
Е) субтропиктік белдеу аймағы; 24-28 
0
С.
*****222
Африка материгінің ауданы:
A) 54 млн км
2
B) & 30,3 млн км
2
C) 24 млн км
2
D) 18,3 млн км
2
E) 14 млн км
2
*****223
Африканың оңтүстіктегі шеткі нүктесі:
A) Қайырлы Үміт 
B) Горн 
C) & Ине
D) Бен Сека
E) Рас Хафун
*****224
Африканың ең биік нүктесі:
A) Кения тауы
B) Камерун жанартауы

381
C) & Килиманджаро жанартауы
D) Тубькаль тауы
E) Рас-Дашэн тауы
*****225
Африка мен Азияны бөліп жатқан бұғаз:
A) Гибралтар
B) Суэц каналы
C) Мозамбик
D) & Баб-эль-Мандеб
E) Полк
*****226
Африканың ең мол сулы өзені:
A) Ніл
B) & Конго
C) Замбези
D) Нигер
E) Лимпопо
*****227
Килиманджаро жанартауының биіктігі:
A) 6960 м
B) 4165 м
C) & 5895 м
D) 4620 м
E) 4807 м
*****228
Африкадағы ең құрғақ жер:
A) Нубия шөлі
B) Калахари шөлі
C)& Ливия шөлі
D) Сахара шөлі 
E) Шығыс Эрг
*****229
Виктория сарқырамасы орналасқан Африка өзені:
A) Лимпопо
B) Ніл

382
C) Конго
D) Нигер
E)& Замбези
*****230
Африканың ең ұзын əрі терең көлі:
A) Виктория
B) Чад
C)& Танганьика
D) Киву
E) Ньяса
*****231
Африкадағы ежелгі кеуіп қалған өзен арналары:
A) & Уəди
B) Крик
C) Эрг
D) Атырау
E) Шағыл
*****232
Африканың теңіз деңгейінен ең төмен жатқан нүктесі:
A) Каттара ойысы
B) Мозамбик ойпаты
C) Боделе ойысы
D) & Ассаль көлінің ойысы
E) Сенегал-Мавритания ойпаты
*****233
Африка саваннасындағы аса ірі антилопа (бөкен) қалай ата-
лады:
A)& Канна
B) Корольдік антилопа
C) Дерби
D) Ақбөкен
E) Айыр мүйізді антилопа
*****234
Африкада мекендейтін ең жүйрік жануар:
A) Арыстан

383
B) Жолбарыс
C) Зебра
D) & Гепард
E) Пума
*****235
Əлемдегі жəне Африкадағы ең ірі құс:
A) Ақ басты құзғын
B) & Страус
C) Фламинго
D) Секретарь
E) Марабу
*****236
Ніл өзенінің ұзындығы:
A) 5420 км
B) & 6671 км
C) 7230 км
D) 6500 км
E) 8400 км
*****237
Əлемдегі екінші жəне Африкадағы ең биік сарқырама:
A) Виктория
B) Ливингстон
C) & Тугела
D) Игуасу
E) Анхель
*****238
Чад көлінің қазан шұңқырының қалыптасу жолы:
A) Тектоникалық
B) Бөгелмелі
C) & Қалдық
D) Жанартаулық
E) Қарасулы көлдер

384
*****239
Африка саваннасында кең таралған эндемик ағаш:
A) Дум пальмасы
B) Қолшатыр тəрізді акация
C) Эбен ағашы
D)& Баобаб
E) Бөтелке ағашы
*****240
Аустралияны Жаңа Гвинея аралынан бөліп жатқан бұғаз:
A) & Торрес
B) Басс
C) Лаперуза
D) Мозамбик
E) Кук
*****241
Аустралияның солтүстіктегі шеткі мүйісі:
A) Стип-Пойнт
B) Натуралист
C)& Йорк
D) Солтүстік-Батыс
E) Байрон
*****242
Аустралияның солтүстігіндегі ірі шығанақ:
A) Үлкен Аустралия
B)& Карпентария
C) Спенсер
D) Жозеф-Бонапарт шығанағы
E) Кинг шығанағы
*****243
Аустралияның ең биік нүктесі:
A) Митчелл
B) Брус
C)& Косцюшко
D) Перт
E) Зил

385
*****244
Аустралияның ең ірі көлі:
A) Фром
B) Торренс
C) & Эйр
D) Кэри
E) Гарднер
*****245
Тасмания аралын материктен бөліп жатқан бұғаз:
A) Торрес
B) Бастер
C) Кук
D) & Басс
E) Фово
*****246
Мұхит аралдарындағы ең көп таралған өсімдік:
A) Банан пальмасы
B) Эвкалипт
C) & Кокос пальмасы
D) Акация
E) Астық тұқымдастар
*****247
Мұхит Аралдарының қоңыржай белдеуде орналасқан аралы:
A) & Жаңа Зеландия
B) Фиджи
C) Туамату
D) Қоғам
E) Гавай
*****248
Ең үлкен маржандық құрылымның аты:
A) Джонсон атолы
B) & Үлкен Тосқауыл рифі
C) Ламотрек атолы
D) Мариана аралдары
E) Суворов атолы

386
*****249
Антарктиданы ашқан ғалымдар:
A) Дж. Кабот
B) Дж. Кук
C) & Беллинсгаузен жəне Лазарев
D) Ф. Магеллан
E) Васко да Гама
*****250
Оңтүстік полюске бірінші болып жеткен саяхатшы:
A) Скотт
B) Нансен
C) & Амундсен
D) Пири
E) Лазарев
*****251
Оңтүстік полюс бағындырылған жыл:
A) 1819
B) 1822
C) 1915
D) & 1911
E) 1910
*****252
Антарктидадағы ең терең ойысының көрсеткіші:
A) & –2555 м
B) –400 м
C) –132 м
D) –150 м
E) –1130 м
*****253
Антарктида орташа биіктігі бойынша нешінші орында:
A) & 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5

387
*****254
Антарктиданың əрекет етуші жанартауы:
A) Везувий
B) Котопахи
C) Чимборасо
D) & Эребус 
E) Орисабо
*****255
Жер шарындағы ең төмен температура –89,2
0
С тіркелген 
станция:
A) Молодежная
B) & Восток
C) Ленинградская
D) Аяқ жетпес полюсі
E) Пионерская
*****256
Антарктиданың кең таралған құсы:
A) Альбатрос
B) Су құзғыны
C) Тупик
D) & Пингвин
E) Кайра
*****257
Антарктидаға жататын арал:
A) & Кергелен
B) Вознесения
C) Занзибар
D) Əулие Елена
E) Пемба
*****258
Антарктида мұз жамылғысының орташа қалыңдығы:
A) 1000 м-ге жуық
B) & 2000 м-ге жуық
C) 3000 м-ге жуық

388
D) 4000 м-ге жуық
E) 5000 м-ге жуық
*****259 
Тынық мұхиттағы ең ірі жанартаулық аралдар: 
А) Исландия;
В) Жаңа Зеландия;
С) Мадагаскар;
D) Үлкен Зонд аралдары;
Е) & Гавай аралдары.
*****260
Атлант мұхиты табанындағы ірі геоморфологиялық 
құрылым:
А) Суасты жанартаулары;
В) Терең шұңғымалар;
С) Абиссальды үлкен жазықтар;
D) Материктік қайраң жəне беткей;
Е)& Суасты орта жоталары

389
ТЕРМИН СӨЗДЕРГЕ ТҮСІНІК (ГЛОССАРИЙ)
Абляция – (лат. – кеміту) еру, булану жəне механикалық мүжілу 
арқылы мұздық массасының кемуі. 
Абразия – (лат. – қыру, жону) теңіз толқындары мен беткі ағыс 
ықпалымен жағалаудағы түпнегіз жыныстардың шайылуы жəне 
мүжілуі. Оның: механикалық, химиялық жəне термиялық абразия 
сияқты үш түрі бар.
Автохтон – (грек. “автос” – өзім, хтон – жер ) – тау жыныстары 
қабаттарының орнынан жылжымай қалған немесе аз жылжитын 
төсеніш бөлігі.
Адырлар – Орта Азия мен Қазақстанның оңтүстігінде шөл жəне 
шөлейт аймақтарда дəнекерленіп қалған борпылдақ тау жыныстар-
дан тұратын аласа тау қапталдарында немесе тауаралық ойпандар 
өңірінде ұшырасатын сай-саламен тілімделген дөңесті жəне белесті 
шағын жалаң қыраттар шоғыры. 
Аллохтон – (грек. “аллос” – бөтен, жат) – түрлі күштер əсерінен 
алғашқы түзілу аймағынан көлбеу беткей бойымен жылжып кеткен 
тау жыныстарының қабаты. Олардың жазық бағыттағы жылжу 
амплитудасы ондаған, тіпті жүздеген километрге жетуі мүмкін. 
Аккумуляция – (лат. – жинақтау) құрлық бетінде немесе су 
алаптары табанында шөгінді тау жыныстарының жинақталуы.
Аккумуляциялық жазықтар – жер қыртысының төмен 
түсіп, майысқан бөліктерінде борпылдақ шөгінділердің ұзақ 
уақыт жиналуының нəтижесінде қалыптасады. Жаратылыс тегіне 
(генезисіне) қарай теңіздік, аллювийлік, пролювийлік, эолдық, 
флювиогляциялдық жазықтарға бөлінеді.
Актуализм (лат. «актуаль» – қазіргі жай-күйі) əдісі – 
палеогеографияның ғылым ретінде айқындалуы мен қалыптасуы 
жағдайында белсенді қолданылған əдістердің бірі
Антиклиналь – (грек. “анти”– қарсы, “клин” – бұрыш, көлбеу) 
–əртүрлі бағытта өзгерген жыныстар қат-қабаттарының дөңес пі-
шіндегі иілімдер түзуі.
Антиклиндік құрылым – (лат. – еңкейту) иіні жоғары қараған 
қанаттары қарсы жаққа көлбеген оң пішінді, (дөңес) иілім.
Антиклинорий – əртүрлі иілімдерден құралған, жер қыртысының 
көтеріле дамуы нəтижесінде түзілген, ішкі құрылысы өте күрделі, 

390
ауқымы біршама ірі (жүздеген километрге созылатын) жалпы пішіні 
антиклинді болып келетін құрылым.
Аңғар беткейі – өзен аңғарының екі жағалауын оқшаулап 
шектейтін, еңістігі өзен арнасына бағытталған көлбеу жазықтық. 
Оның беті жыра, сай жəне басқа да жуып-шаю əрекеттерінен пайда 
болған элементтерден тұрады.
Аңғарлардың морфологиялық элементтері – арна, жайылма, 
терраса, аңғар жағалауындағы беткейлер.
Аңғарлар ассиметриясы – аңғар жағаларының бір-бірінен 
биіктігі, террасалар саны жəне көлденең қимасының сипаты 
тұрғысынан əртүрлі болуы.
Арна – өзен суы үнемі үздіксіз ағатын аңғар табанының ең 
теренделген бөлігі.

жүктеу/скачать 7.14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: