Оқулық Алматы 2005 ббк 67. 405я7
туындайтын, еңбекке қатысы бар қатынастар да
жүктеу/скачать 2.12 Mb. Pdf көрінісі
|
| туындайтын, еңбекке қатысы бар қатынастар да табылады.
ҚР «Еңбек туралы» заңының 5-бабының 1-тармағы Жұмыс беруші мен қызметкердің арасындағы еңбек қатынастары нормативтік құқықтық актілермен, еңбек туралы заңдарға сəйкес жасалған жеке еңбек, ұжымдық шарттармен реттеледі. Еңбек құқығының пəнін құрайтын барлық қатынастарды қарастырып өтелік: 1. Негізгі қатынастар – жұмыс берушінің (ұйым, жеке кəсіпкер) қызметкердің еңбекке қабілетін (оның жұмыс күшін, білімін, дағдыларын жəне т.б.) пайдалануымен байланысты еңбек қатынастары шарттық жəне ақылы негізде жүзеге асырылады. Қызметкер өз еңбегі үшін алдын-ала белгіленген нормалар (тарифтер) бойынша жалақы не ұйым табысының бөлігін алады, ал жұмыс беруші өзіне қажетті еңбек өнімін алады. Еңбек қатынастарына қызметкер жəне жұмыс беруші өз еркі бойынша қатысады. Еңбек құқығы қатынастарын қызметкердің жұмыс берушімен еңбек жағдайларын пайдалану жөніндегі заңды байланысы (қызметкер өз жұмысын мұқият орындауға, ал жұмыс беруші оған жалақыны жүйелі түрде төлеуге міндетті) құрайды. Еңбек қатынастары келесі ерекше белгілерімен сипатталады: а) еңбек үрдісінде туындайды жəне дамиды. Қызметкер өзіне жүктелген белгілі бір еңбек функциясын орындайды. Ал бұл функция тұрақты сипатқа ие жəне соңғы нəтижемен аяқталмайды, яғни, еңбек қатынастары – бұл ұзақ уақытқа созылатын қатынастар. Өзге құқықтық қатынастарда, мысалы, еңбекпен байланысты азаматтық құқықтық қатынастарда орындаушыға нақты бір тапсырма беріледі, ол бұл тапсырманы орындаған соң барлық міндеттемелер де тоқтатылады, яғни, құқықтық қатынастар тəмамдалады; ə) еңбек қатынастары – бұл нəтижесінде жұмыс беруші еңбек өнімін, ал қызметкер еңбек шартының жағдайларына қарай белгілі бір ақы алатын ақылы қатынастар; б) еңбек қатынастары ерік білдірудің белгісі болып табылады, яғни, еңбек жəне еңбек қатынастары мəжбүрлі түрде жүзеге асырылмайды, ал қызметкер мен жұмыс беруші өз қалаулары бойынша серіктерді, еңбек жағдайын жəне т.б. таңдай алады. Еңбекті таңдау кезіндегі ерік білдіруге дəлел ретінде қызметкердің жұмысқа тұрардағы өтінішті өз қолымен толтыратынын жəне жұмыс берушінің осы өтінішке қол қоя отырып, қызметкерді қызметке алу туралы еркін білдіруін келтіруге болады; в) қызметкердің еңбек тəртібіне бағына отырып еңбек жүктеу/скачать 2.12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|