Оқулық физика 8 Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі ұсынған
жүктеу/скачать 4.48 Mb. Pdf көрінісі
|
| абсолют сыну көрсеткіш деп
атайды. Біздің мысалымызда екі ортаның біріншісін ауа, ал екіншісін шыны атқарды. Тәжірибенің көрсетуі бойынша ауамен салыстырғанда шынының сыну көрсеткіші n = 1,5 шамасына тең. Тәжірибелер заттардың ауамен салыстырғандағы сыну көрсеткіштері оның абсолют сыну көрсеткіштеріне іс жүзінде тең болатынын көрсетті. Заттардың әртүрлі ортамен салыстырғандағы сыну көрсеткіш те- рінің де әртүрлі болатындығын ескеріп, оптикалық тығыздық деген ұғым енгізіледі. Егер жарық шоғы бір заттан екінші затқа өткенде сынған сәуле перпендикулярға жақындаса, яғни сыну бұрышы түсу бұрышынан кем болса, онда екінші зат оптикалық тығыздығы үлкен орта деп аталады. Егер жарық шоғы бір ортадан екінші ортаға өткенде сынған сәуле перпендикулярдан алшақтаса, яғни сыну бұрышы түсу бұрышынан артық болса, онда екінші ортаның оптикалық тығыздығы аз деп аталады. Оптикалық тығыздығы аз ортаның абсолют сыну көрсеткіші ( n 1 ) оптикалық тығыздығы үлкен ортаның абсолют сыну көрсеткішінен ( n 2 ) кіші болады: n 1 < n 2 . 4. Жарық ауадан пішіндері әртүрлі мөлдір затқа (мысалы, жазық параллель бетті шыныға және үшбұрышты шыны призмаға) түсіп, одан қайыра ауаға шыққанда қандай құбылыстардың пайда болатынын анықтайық. Жарық сәулесі ауадан жазық шынының жоғарғы бетіне α бұрышпен түссін (сурет 7.15, а). Түскен сәуленің шамалы бөлігі шыны бетінен шағылады да (пунктир сызық), негізгі бөлігі шыны ішінде γ бұрышпен сынады. Ауаның оптикалық тығыздығы шынының оптикалық тығыз- дығынан кем болғандықтан, сәуленің шыныдағы сыну бұрышы оның ауадағы түсу бұрышынан кіші болады: γ < α, яғни шыныда сынған сәуле перпендикулярға жақындау орналасады. Cәуле оптикалық тығыздығы үлкен ортадан (шыныдан) оптикалық тығыздығы кем ортаға (ауаға) қайта шыққанда оның ауадағы сыну бұрышы шыны ішіндегі түсу бұрышынан үлкен болады, яғни ауада сынған сәуле перпендикулярдан алшақтау орналасады. Сөйтіп, ауада екінші рет сынған сәуле алғашқы шыны бетіне түскен сәулеге параллель, бірақ оның бұрынғы орнынан біршама ығысып шығады. Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 195 5. Практикалық мақсаттарда және ғылыми-зерттеу жұмыстарында қолданылатын аспаптар мен қондырғылардың маңызды бөлігін үшбұ- рышты мөлдір призмалар құрайды. Сондай призманың қимасы төменде көрсетілген (сурет 7.15, ә). Призманың сол жақ АО бетіне α бұрышпен түскен сәуле оның төменгі АВ жағына қарай сынып, оң жақ ВО бетіне жетеді де, екінші рет ауада сынады (ортадағы суреттегі қызыл сынық сызықтар). Сурет 7.15. Жарық сәулесінің жазық шыны мен призмада сынуы а) ә) б) Егер призманың бірінші бетіне жарық шоғы түсетін болса, онда оның екінші бетінен ауаға сынып тараған жеті түсті ( қызыл, қызғылт сары, сары, жасыл, көгілдір, көк, күлгін) сәулелер шоғын көреміз (сурет 7.15, б). Бұндай көрініс, жүктеу/скачать 4.48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|