біріншіден, көзге көрінетін ақ жарықтың бірнеше түсті
сәулелер шоғынан тұратын күрделі жарық екенін көрсетеді; екіншіден, әр түсті сәулелер шоғының әртүрлі бұрышпен сынатынын дәлелдейді; үшіншіден, олардың заттық ортадағы таралу жылдамдықтарының да әртүрлі болатынын айғақтайды. Жарықтың мөлдір ортадағы сыну құбылыстары денелерді нақты
тұрған орындарында көрсетпей, ығыстырып алдамшы көрсететінін
есте ұстау қажет. Мысалы, қандай да бір ыдыстағы немесе өзендер мен
көлдердегі судың көзге көрінетін алдамшы тереңдігі шын тереңдігінен
едәуір аз болады. Жарықтың судағы сыну құбылысы салдарынан біз
оның ішіндегі заттар мен балықтарды шынайы орнында емес, ығысқан
алдамшы орнынан көреміз (сурет 7.16). Сондай-ақ жарықтың ауа
атмосферасында сынуы салдарынан Күн мен жұлдыздар да өздерінің
шынайы орындарынан едәуір биігірек болып көрінеді.
6. Оптикалық шайба (сурет 7.14, а) көмегімен жарық сәулесін
шыны немесе плексиглас жарты цилиндрінің дөңес бетіне төрт түрлі
бұрышпен түсіріп (сурет 7.17), қандай құбылыстардың орын алаты-
нын байқайық. Сәуле төрт жағдайда да дөңес бетке перпендикуляр ра-
α
φ
ө
А
В
О
Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ
*
Книга предоставлена исключительно в образовательных целях
согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217
196
диус бойымен қозғалатындықтан, жарты цилиндрдің жазық бетіндегі
О нүктесіне түседі.
Бірінші жағдайда сәуле дөңес бетке де, жазық бетке де перпенди-
куляр түсетіндіктен (сурет 7.17,
а), бағытын өзгертпей ауаға шығады.
Бұл жағдайда сәуленің түсу бұрышы нөлге тең (
α 1 = 0).
Екінші жағдайда сәуле жарты цилиндрдің жазық бетіне
α
2 < 90
о
