Еr – жалғаумен аяқталған сын есiмдердiң е - әрпi тек Nom. Sing m – тегiнде сақталады. Ал басқа септiктерде f мен n – тектерiде түсiп қалады (яғни негiзгi өзгередi). Сондықтан сын есiмдер сөздiк формасында f және n тектерiнiң жалғаулары негiз бөлiгiмен берiледi. Мысалы: sinister, tra, trum – сол жақ .
NB – Көњiл бөлiніздер.
1) Сын есiм сөздiк формасы зат есiм сияқты 3 бөлiктен тұрады. Зат есiмнiң сөздiк формасы Nom.sing толық жазылады. Gen.sing жалғауы берiледi, сосын тегi көрсетiледi. Ал сын есiм тек Nom.sing барлық тектер жалғауларымен берiледi.
2) Көптеген сын есiмдердiң m және f тектерiнде жалғауы бiр болады -is, ал n тегiнде – е болады. Мұндай сын есiмдердiң сөздiк формасы екi бөлiктен тұрады: себебi m , f тектерiнiң жалғауы бiрдей және n тегiнде е жалғауы болады: Мысалы: vertebralis, e – омыртқалық
Frontalis, e – мандайлық
3) Кейбiр сын есiмдердiң жалғаулары 3 тектеде бiрдей болып келедi. Бұл сын есiмдердiң сөздiк формасы Nom.sing 3 текке бiрдей болады, сосын Gen.sing жалғауы негiз бөлiгiмен берiледi. Мысалы: simplex, icis – жәй.
Сонымен латын тiлiнде сын есiмдер 3, 2, 1 жалғаулардан тұрады екен.
Жалғаулар саны
|
Nom.sing жалғаулары
|
Сөздiк формасы
|
Мағынасы
|
|
M
|
F
|
N
|
|
|
3
|
us
er
er
er
er
|
a
a
a
is
is
|
um
um
um
e
e
|
longus,a,um
liber, a, um
dexter, a, um
celer, is, e
saluber, is, e
|
ұзын
бос
оң жақ
тез
емдiк
|
2
|
is
|
is
|
e
|
frontalis, e
|
маңдайлы
|
1
|
s
x
|
s
X
|
s
x
|
teres, etis
simplex, icis
|
дөнгелек
жәй
|
Сын есiмдердiң екi тобы
Nom.sing тектiк жалғауларына қарай сын есiмдер латын тiлiнде екi топқа бөлiнедi. Қай топқа жататындығына қарай жiктеулерi анықталады.
I топқа бiрiншi және екiншi жiктеу түрлерiндегi сын есiмдер жатады. Олардың жалғаулары атау септiгiнде – us (er),-a,- um болып келедi.
Ал II топқа үшiншi жiктеу түрлерiндегi сын есiмдер жатады.
Олардыњ жалѓаулары атау септігінде - is, e болады.
Nom. Sing. жалғаулары
Сөздік формасы
us, a, um,
er, a, um,
ІІ – топ
er, is, e,
is,e,
s, x
І – топ
longus, longa, longum, liber,
libera, liberum, dexter,
dextra, dextrum
saluber, saluberis, salubre,
frontalis, frontalis, frontale,
simplex, simplex, simplex,
Сын есiмдердiң жiктелуi
1. I топтағы сын есiмдер I – II жiктеулерде жiктеледi m - тегi – us, f тегi – a, n- тегi um
Мысалы: m m │ n n │ f f
Nom. Longus, dexter, │ longum, dextrum, │ longa, dextra
Gen. longi, dextri, longi, dextri, longae,dextrae
Достарыңызбен бөлісу: |