«Р-топтағы» шығармашылық міндетті шешу

Бірігіп еткен еңбек адамдарда жеке еңбек етіп қол жеткізгеннен гөрі жасампаздықты жалындатады. Р.Эмерсон

Ұжымдық шығармашылық еңбекті қарқынды жүргізудің әдістемесі миға шабуыл бірінші кезеңде идеяларды алға тарту процесінде тек мамандар қатысады, ал екінші кезеңде –«сыншылар» қатысады. Бұл идеяның жақсысы сонда , ол – шығармашылық ақылды ашып, тізгінін босатады.

Өкен ғасырдағы ұлы ғалымдардың сүйекті жанрлары «Диалогтар» мен «Әңгіме» болды. Бұлардың кейіпкерлері түрі көз қарастар мен ойлаудың түрлі типтерін ұстанды. Көп деген ғалымдар ғылымтанушылар бұған оншалықты мән бермеді, мұндай әдеби тәсілдер қызықты оқу үшін пайдаланылады деп ойлады. Шын мәнісінде « Диалогтар» мен «Әңгімелер» барынша жақын логикалық және психологиялық ғылыми – техникалық шығармашылықтың тетіктері болып табылады. Мысал үшін «Галилео Галиейдің диалогі» алайық, бұл жерде ол Птоломей мен Коперниктің әлемінің басты жүйесін талқылайды. Галилей өзіне тең келетін оппоненттерді таба алмады, сондықтан да ол Сагредо, Сальвиати және Симпличио деген үш кейіпкер түріндегі оппоненттерді ойдан шығарды. Диалог философ Сальвиати мен Коперник арасында жүріп отырды; ал Сагредо Сальвиатидің адвокаты ретінде сұрақтар қойып, пайда болып отырған қиындықтарды атап көрсетеді және диалогті өзінің өткір тілділігімен жандандырып отырады. Бұл диалготар Коперниктің жер мен аспан денелері қозғалысының табиғатын түсіндіретін, тапқыр дәлелдер мен нақты пікірлермен толыққан.

«Генераторлар», «Сыншылар» және «эрудиттер» - бұлар қандай да бір тапсырманы шешу кезіндегі өнертапқыштар, мамандар, ғалымдар немесе оқушылар ойнайтын ғылыми - әлеуметтік рөлдер. Осы рөлдердің өзара ықпалында ғылыми кооперация принціпі жүзеге асырылады. Рөлдік құрылымдар тек қана ғылыми техникалық ұжымға ғана емес, сондай – ақ жалпы мақсаты біріккен топтарға да тән болып табылады. Оған мысал ретінде, Александр Дюманның «Три мужкетера» романындағы кейіпкерерді еске түсіруге болады.

Синектика. Синектиканың авторы-жаңа шешімдерді іздеу әдісініңавторы америкалық зерттеуші У.Д.Гордон болып есптеледі. Оның ХХ ғасырдағы 50- жылдардың ортасында жасалға синектиканың негізіне миға шабылу әдісі жатады. Өзінің жоғары өнімділігінің арқасында, бұл өнім өте тез арада кең масштабта таралады, соның нәтижесінде 1960 жылдың өзінде –ақ У.Гордон шығармашылық ойлауға үйрететін анайы фирма құрды. Әдістің практикалық құндылығы туралы жанама түрде «Синектик инкорпорейтед» қызметін көптеген америкалық фирмалардың тұрақты пайдаланатынына қарай сөз етуге болады, ал бір синектикалық топты оқыту арзанға түспейді, кем дегенде -20 доллардың 200 мың долларға дейін түседі.

«Синектика» сөзін грек тілінен аударғанда «түрлі элементтерді біріктіру» дегенді білдіреді. Қазіргі замандағы ағылшын тілінің сөздігінде мынадай анықтама бар:

«Синектикалық топтар - бұл түрлі мамандықтары бар адамдар тобы, олар мәселелерді шығармашылық шешімдерді шектеусіз қиялын жаттықтырып және бір-біріне үйлеспейтін элементтерді біріктіру жолымен әпекет ету мақсатында кездеседі».

«Синектикалық сеанстар арнайы 5-7 адамнан құралған, алдын-ала оқытудан өткен топқа өткізіледі. Синекторлар санына оә-өрісі дамыған, екі мамандығы бар ересек адамдар қабылданады (мысалы, химик-музыкант, дәрігер-механик, электрик-суретші т.б.) Синекторлар жаңа идеяларды іздеудің ұқсас төрт түрін: түзу, тұлғалық, фантастикалық және символикалық қолдану жолымен үйренеді.

Тузу ұқсас түрлер өнертапқыштық және инженерлік тәжірибеде кеңінен пайдалынады.