-сурет Жыныстардың карбонаттылығын анықтау қондырғысы

5.1-сурет Жыныстардың карбонаттылығын анықтау қондырғысы 

 

Реакция  колбасының  қақпағын  ашып  қалған  тау  жынысы  мен  тұз 

қышқылының  қалдығынан  тазартады,  (жуады).  Тау  жыныстарының 

карбонаттылығы мына формула бойынша есептейді:  

 

К = [(V 

1

 -  V 

2

) – Vк ] ρ /  4,4 М,                              (5.1) 

 

мұндағы:  К - жыныстағы СаСО

3

 құрамы, %; 

V

1

- тәжірибені жүргізгенге дейінгі бюреткадағы (4) су деңгейі, см

3

; 

V

2

- тәжірибені жүргізгеннен кейінгі (4) бюреткадағы су деңгейі, см

3

; 

V

қ

 –реакция колбасына енгізілген қышқыл көлемі, см

3

; 

ρ - СО

2

 тығыздығы  мг/см

3

; 

М – тәжірибеге алынған жыныс массасы, г.  

Көмірқышқыл газының тығыздық мәнін  тәжірибе кезіндегі қысым мен 

температура көрсетілген 5.1-кестеден анықтайды. 

25 

 

5.1-кесте 

Көмірқышқыл газының тығыздығының түзету коэффициенттері 

 

 

 

Барометрлік қысым, мм.сынап бағ. 

745 

750 

755 

760 

765 

770 

28 

26 

24 

22 

20 

18 

16 

14 

12 

10 

1,785 

1,798 

1,810 

1,822 

1,835 

1,847 

1,861 

1,873 

1,886 

1,900 

1,801 

1,813 

1,825 

1,836 

1,851 

1,863 

1,875 

1,888 

1,903 

1,916 

1,815 

1,827 

1,840 

1,852 

1,865 

1,877 

1,890 

1,904 

1,917 

1,931 

1,828 

1,840 

1,853 

1,865 

1,878 

1,890 

1,903 

1,917 

1,930 

1,944 

1,837 

1,848 

1,862 

1,875 

1,888 

1,900 

1,913 

1,927 

1,940 

1,954 

1,850 

1,864 

1,875 

1,888 

1,901 

1,913 

1,926 

1,940 

1,953 

1,967 

 

Барлық зерттеулер көрсеткіштерін 5.2-кестеге толтырады. 

 

Алаң……………………………. 

Зерттеу жүргізілген күн………. 

Үлгіні алу интервалы…………. 

Ұңғы……………………... 

Үлгінің зертх. №.............. 

Горизонт…………………. 

5.2-кесте 

Жыныстар карбонаттылығын анықтау нәтижелері 

 

Мәлімет түрі 

Мәні 

Барометрлік қысым, мм сынап бағанасы 

 

Температура, ºС 

 

СО

2

 тығыздығы мг/см

3

 

 

Тәжірибеге алынған жыныс массасы(М), г 

 

Тәжірибе жүргізгенге дейінгі бюреткадағы су деңгейі 

(V

1

), см

3

 

 

Тәжірибе жүргізгеннен кейінгі бюреткадағы  су  деңгейі 

(V

2

), см

3

 

 

Колбаға енгізілген қышқыл көлемі (Vқ), м

3

 

 

Жыныстағы СаСО

3

 көлемі (К), % 

 

 

Материалдар  мен  жабдықтар:  Карбонаттылықты  анықтау  аспабы 

АК-4, 

әртүрлі 

салмақты 

өлшегіш, 

барометр, 

термометр 

сумен 

араластырылған тұз қышқылы (1:1).  

Жұмыстың мазмұны мен орындалу тәртібі:  

1.  Үлгі тастың карбонаттылығын анықтау 

26 

 

2.  Карбонаттылықты анықтайтын аппаратураның құрылысымен танысу 

3.  Жүргізілген зерттеу нәтижелерін өңдеу 

 

Блиц-тест 

 

1. Карбонатылықты анықтау мақсаты неде? 

А) жыныстардың мұнаймен қанығуын анықтау 

Б) жыныстардың газбен қанығуын  анықтау 

В) жыныстардың сумен қанығуын анықтау 

Г) жыныстардың құрамындағы карбонаттардың мөлшерін анықтау 

Д)  жыныстардың тығыздығын анықтау 

 

 2. АК-4 аппаратурасын  қандай мақсатта қолданады? 

А) Жыныс құрамындағы судың мөлшерін  анықтайды 

Б) Жыныс қуыстарындағы газдың көлемін анықтау 

В) Жыныстың тығыздығын анықтау үшін 

Г) Жыныстың сұйықтықпен қанығуын анықтау үшін 

Д)  Жыныс құрамындағы карбонаттардың мөлшерін анықтау  

 

3. Карбонаттылықты анықтаудың ұңғы жұмысына әсері қандай? 

А) ұңғы тілмесінің құрамын анықтау 

Б) ұңғы өнімін жоғарылату әдістерін таңдау 

В) ұңғы өнімінің төмендеу себептерін анықтау 

Г) ұңғы тереңдігін анықтау 

Д) ұңғыны пайдалану коэффициентін анықтау 

 

Бақылау сұрақтары 

1.Жыныстардың карбонаттылығы дегеніміз не? 

2.Карбонаттылықты анықтаудың негізгі мақсаты қандай? 

3. Қандай әдіспен карбонаттардың мөлшері анықталады?  

4. АК-4 аппартурасын не үшін қолданады ? 

 

Глоссарий 

Карбонаттылық-тау  жыныстарының  карбонаттылығы  деп  олардың 

құрамында көміртек қышқылының тұздарының болуын айтады. 

Тұз қышқылы- жыныс құрамындағы көмірқышқыл газдарын ығыстыруға 

қолданылатын химиялық реагент.  

Бюретка- жыныстың тұз қышқылымен әсерлесу кезінде бөлінетін газдың 

мөлшерін анықтауға мүмкіндік беретін қырлы ыдыс. 

АК-4 аппаратурасы- жыныстардың карбонаттылығын анықтауға 

қолданылатын әйнек аспап. 

 

 

 

27 

 

Әдебиеттер: 

 

1.  Бондаренко В.В., Михайлов Н.Н., Молчанова А.Г.,        Фаненко Т.Г. 

Сборник  лабораторных  работ  по  курсу    «Физика  пласта».  Часть  1. 

М.2009 

2.  Гиматудинов  Ш.К.,  Дунюшкин  И.И  Лабораторный  практикум  по 

физике нефтяного и газового пласта. – М.:Изд.ЦНИИТЭИ,1979. 

3.  Эрих В.И. Химия нефти и газа. – М.: Химия,1989. 

4.  Кудинов В.Г. Основы нефтегазопромыслового дела 

5.  Щелкачёв В.Н., Лапук Б.Б. Подземная гидравлика. ― М.: Недра, 

2001 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

28 

 

Техникалық  факультетінің                     С.Байішев ат. Ақтөбе университетінің   

оқу-әдістемелік кеңесінде қаралды       оқу-әдістемелік кеңесінде мақұлданды 

Хаттама №                                                  Хаттама № 

Факультет оқу-әдістемелік кеңесінің    Университет оқу-әдістемелік кеңесінің 

төрағасы Сейлова Р.Д.                             төрағасы Кабиева А.А 

«__» _____________  20____ ж                «___»  ____________ 20____ ж 

 

 

 

«Қабат  физикасы»    пәнінен  жасалған  зертханалық  жұмыстарды 

орындауға  арналған  әдістемелік  нұсқау  5B070800  –  «Мұнай-газ  ісі» 

мамандығының студенттеріне арналған 

 

 

 

Құрастырушы:  Казбекова Г.К. - к.т.н.,   

                          Ескалина К.Т.  – магистр,  

                          Набока О.М. – «Қабат физикасы» 

                          лабароториясының меңгерушісі  

 

 

Редактор:           Сундетова А.Р. 

 

Компьютерде терген: Ескалина К.Т. - магистр

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

_____________________________________________________________ 

С.Бәйішев ат. АУ 030000 Ақтөбе,   

Ағайынды Жұбановтар к-сі, 302А, тел. 87132974081