Бабаев С. Б., Оңалбек Ж. К


 Тəрбие процесінің ерекшеліктері



Pdf көрінісі
бет157/244
Дата02.01.2022
өлшемі1.76 Mb.
#452896
түріОқулық
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   244
Жалпы педагогика 2005

12.2. Тəрбие процесінің ерекшеліктері 
 
Оқу  жəне  тəрбие - өзара  байланысты  екі  процесс.  Олардың 
міндеттері əрқилы, дегенмен, бір-бірімен ажырамас ұштасқан күйде бір 
уақытта  қатар  жүріп  отырады,  бірақ  ұйымдасу  əдістері  жəне 
формалары тұрғысынан түбегейлі өзгеше. 


Тəрбиелік іс-əрекет тəрбиешінің жекеленген əрекет аймағы түрінде 
(өз  мақсаттарына,  міндеттеріне,  мазмұнына  ие)  немесе  оқу  процесіне 
тікелей енген (себебі оқу тəрбиелік сипатқа ие) қалыпта болуы мүмкін. 
Оқу мен тəрбиенің ортақ белгілері: 
- тəрбие  процесі  өз  ішіне  оқу  элементтерін  қамтиды:  қандай  да 
ережені орындауды талап етуден бұрын оның іске асырылу жолдарын 
үйрету қажет; 
- оқу  процесі  мұғалім  мен  оқушы  арасындағы  ықпалдасты  іс-
əрекеттің  ұйымдастырылу  формасына  сəйкес  өтеді.  Өз  қызметі 
барысында мұғалім оқушыға тəрбиелік ықпал жасайды; 
- оқу  жəне  тəрбие  процестерінде  бірдей  əдістер  (түсіндіру, 
қадағалау жəне т.б.) пайдаланылады. 
Жалпы педагогикалық процестің аталған екі қызметінің арасындағы 
принциптік  айырмашылық : оқу  барысында  шəкірт  əртүрлі  ғылымдар 
негізін  меңгереді,  ал  тəрбие  процесі  оқушының  тұлғалық  сапа-
қасиеттерін қалыптастыруға бағышталады. 
Тəрбие процесіне тəн ерекшеліктер: 

мақсатты  бағыттылық  (мақсаттың  түсінікті  болуы  нəтиже 
тиімділігінің кепілі); 

мақсаттар  бірлігі  (тəрбиеші  мен  тəрбиеленушінің  арасындағы 
қызметтестіктің көрсеткіші); 

нəтиже  ұзақтығы  (оқу  процесіндегідей  нəтиже  бірден 
көрінбейді); 

көп  жағдаяттылығы  (тұлға  көп  əрі  сан  қилы  ұнамды  да, 
ұнамсыз  да  ықпалдарға  кезігеді.  Тəрбие  барысында  олар  реттеледі. 
Тараптардың    тұлғаға  болған  ықпалы  өзара  сəйкес  келсе,  тəрбие 
нəтижесі тиімді болады. 

ауыспалылығы  (тəрбиеленуші  мақсатты,  көзделген  жəне 
кездейсоқ əсерлерге бірдей кезігіп отырады). 

үздіксіздігі  (ешқандай  науқанды,  бір  мəртелік  шара  қаншама 
жарқын  болмасын,  аса  ыждағаттылықпен  жүйелі  дайындалған  тəрбие 
істерінің орнын баса алмайды); 

кешенділігі (тəрбие мақсаты мен міндеттерінің , мазмұн, форма 
жəне əдістерінің бірлігі); 

баламалылығы  (тəрбиеленушілер  даралық  ерекшеліктері  жəне 
əлеуметтік  тəжірибесінің  əр  түрлілігімен  ажыралады.  Тəрбие 
процесінде бұлар ескерілуі шарт, себебі əсері бірдей болғанның өзінде 
де тəрбиелік нəтиже əрқилы болуы ықтимал); 

екі  тараптылығы  (тəрбиелік  ықпалды  жүргізуші – мұғалім,  ол 
ықпалды қабылдаушы - оқушы); 

тəрбие процесі - өмірлік, ол қозғалмалы да ауыспалы; 



тəрбиеші  тұлғасы – тəрбие  барысына  ықпалды  маңызды 
жағдаят (тəрбие процесінің өнімді болуының кепілі – мұғалім ептілігі, 
шеберлігі,  құндылықты  бағыт-бағдары,  қызметтестік  қатынасқа  түсе 
білу қабілеті); 

қарама-қайшылықты  болуы  (қарама-қарсылықтар  тəрбиенің 
қозғаушы күші ретінде қарастырылады). 
Тəрбиенің  негізгі  қайшылықтары  оқу-тəрбие процесінде  кездесетін 
келесідей  құбылыстар  арасында  көрінеді:  қоғамдық  өмірдің  жаңа 
шарттары  мен  оған  дайындауға  арналған  əдістер  мен  формалардың 
ескіруі;  адамның  табиғи  даму  мүмкіндіктерінің  шексіздігі  мен  бұл 
дамудың  əлеуметтік  жағдайлар  бағдарламаларына  тəуелді  шегерілуі; 
адамның табиғаттан белсенді, əрекетшең болуы, оның қоғамдық өмірге 
араласу ынта-ықыласы мен өмірлік процеске нақты қатысу үшін қажет 
тəжірибе, білім, ептілік пен дағдылардың жетіспеуі жəне т.б. 
Сонымен, жоғарыда аталғандарды ескерумен келесідей қорытынды 
шығаруға  болады:  тəрбие  процесі  оқу  процесімен  бір  қатар  жүріп 
жатса да, ол бірнеше мəнді ерекшеліктерге ие, сондықтан да өз алдына 
дербес қарастырылады. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   244




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет