“яшил иқтисодиёт”: хусусиятлари ва ривожланиш омиллари исаджанов Абдували Абдурахимович
жүктеу/скачать 0.61 Mb. Pdf көрінісі
|
| МАКРОИҚТИСОДИЙ СИЁСАТ
Иқтисодиёт ва таълим / 2020 № 1 14 иқтисодиёт”га хос, бунда анъанавий истеъ- молга ўрганган жамият масъулият билан истеъмол қилувчи жамиятга айланади. “Яшил иқтисодиёт” модели инсон фаолияти ва табиат ҳамкорлигини нормаллаштиради [10]. Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, та- биий ресурслардан оқилона фойдаланиш, ресурс кўп ишлатадиган иқтисодиётдан та- раққиётнинг инновацион моделига ўтиш ҳисобга олинган ҳолда барқарор иқтисодий ривожланишни таъминлаш кўп жиҳатдан XXI асрда ҳар қандай давлатни иқтисодий ва ижтимоий ривожлантиришнинг устувор йў- налишларини белгилаб беради. “Яшил иқтисодиёт”дан фарқли равишда ХХ аср иқтисодиётининг анъанавий модели бўлган “жигар ранг” иқтисодиёт ишлаб чи- қаришнинг кўп энергия ишлатувчи ва ресурс сарфловчи моделларига асосланган. Экологик муаммолар, табиий капитал- нинг тугаб битиши, чучук сувнинг, озиқ- овқатнинг, энергиянинг етишмаслиги, қаш- шоқликнинг кенг қулоч ёзиши “жигар ранг” иқтисодиётнинг асосий салбий оқибатлари ҳисобланади. Е. Лясковская ва К. Григорьева “яшил иқтисодиёт”га ўтиш жараёни технологик ри- вожланишдан воз кечишни англатадими де- ган саволга жавоб беришга қаратилган бўлиб “барқарор ривожланиш”, инклюзив ривожла- ниш”, “яшил” ва “жигар” ранг иқтисодиёт моделлари кўриб чиқишган [11 ]. Иқтисодиётнинг “жигар” ранг ривожла- ниш модели ХХ асрга ҳос бўлган ва энерго- ресурс сиғими юқори бўлган анъанавий иш- лаб чиқариш назарда тутилган. Унинг асосий салбий оқибатлари экологик муаммоларни кескинлашиши, табиий бойликларни самара- сиз ишлатилиши, сув ресурслар, озиқ-овқат ва энергия танқислиги билан боғлиқ деб ҳи- собланмоқда [12 ]. “Яшил иқтисодиёт”ни ривожланишида хизматлар соҳасининг муҳим йўналишлари- дан бири “экологик” туризмни ривожланти- риш катта аҳамиятга эга[13]. Натижада, миллий иқтисодиётни рақобатбардошлиги- ни оширишда имкониятларини кенгайти- ради[14 ]. БМТга аъзо барча 193 давлат томони- дан бир овоздан қабул қилинган Барқарор тараққиёт мақсадлари ҳам ривожланган, ҳам ривожланаётган мамлакатлар аҳолисининг эҳтиёжларини қондиришга қаратилган. Яку- ний кун тартиби барқарор тараққиётнинг барча учта хусусиятини – ижтимоий, иқти- содий ва экологик тараққиётни, шунингдек тинчлик ва адолат масалаларини ўз ичига олади. Ҳужжатда Мақсадларга эришиш учун воситаларни, шу жумладан молиявий ресурсларни мобиллаштириш, янги техноло- гияларни ишлаб чиқиш ва ҳамкорлар ролини мустаҳкамлаш заруратига урғу берилади. Юзага келган экологик вазият уларни ҳам миллий, ҳам минтақавий даражаларда комплекс ҳал қилиш механизмини янада та- комиллаштириш заруратини келтириб чиқа- ради. Ўзбекистон Республикасида барқарор тараққиёт мақсадлари иқтисодиётни ислоҳ қилишнинг асосий принциплари ҳисоблана- ди. Бунинг доирасида юзага келаётган бозор механизмлари инновацияга асосланган ҳолда табиатни муҳофаза қилишга оид ва ижти- моий сиёсат билан мақбул тарзда уйғунла- шади. Табиатни муҳофаза қилиш соҳасида катта қонунчилик базаси яратилган. Атрофдаги табиий муҳитни монито- ринг қилиш тизимини модернизациялашга устувор аҳамият берилмоқда, бу мавжуд муаммоларни комплекс ҳал қилиш имконини беради. Қаттиқ маиший чиқиндиларни дав- лат-хусусий шериклик асосида утилизация қилиш ва қайта ишлаш технологияларини жорий этган ҳолда уларни комплекс бошқа- риш кластерлари яратилган. Бу кўп жиҳатдан қуйидагилар билан боғлиқ. Ўзбекистоннинг ўзига хос иқлим ва географик хусусиятлари, унинг ноёб экоти- зимлари ва атроф муҳит, энергия ишлатишга камайтиришга, иқтисодиёт ва ижтимоий соҳаларда энергия тежовчи технологияларни жорий этишга қаратилган инновацион сиёсат устуворликлари; энергия самарадорлигини ошириш ва энергиянинг қайта тикланувчи манбаларини ривожлантириш, энергия тежовчи ва кам углерод сарфлайдиган саноатни ривожланти- риш, экосоҳани тиклашнинг муҳим лойиҳала- рини амалга ошириш, экологик тоза маҳсу- лот ишлаб чиқаришни ошириш бўйича мил- лий сиёсат ишлаб чиқиш ва жорий этиш. Кўпчилик мамлакатлардаги ҳозирги “жигар ранг” иқтисодиётнинг модели мукам- мал эмас ва жамият фаровонлиги умумий даражасини оширишда ижобий натижаларга қарамай, бўлажак авлодлар учун анча салбий оқибатлар келтириб чиқаради. жүктеу/скачать 0.61 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|