ТМД елдерінің жер қоры жəне оны пайдалану

313
өндіріс, транспорт, 
курорттар, т.б. ауыл 
шарушылығы əсем жерлер
49,5
2,2
16,8
2,8
0,4
0,2
Мемлекеттік орман 
шаруашылы-
ғы жерлері
954,3 42,8
12,8
2,1
0,3
0,1
Мемлекеттік запастағы 
жерлері
171,3
7,7
24,2
4,0
0,2
0,1
Гидротехникалық жəне 
басқа су шаруашылығы 
құрылысындағы жерлер
2,9
0,1
0,1
-
-
-
Барлығы 
2231,2 100,0
604,2
100,0
226,3
100,0
25-кесте
Бұрынғы КСРО елдерінде жыртылған жерлер мен жыртылуға 
мүмкін жерлердің көлемі млн.га есебімен
(Н. Н. Розоев, С. А. Шумов, 1973)
№
Аймақтар, 
зоналар
1970 жыл
Көбею 
мүмкіншілігі
1
Тайга-тундра
1,7
8,8
2
Орманды алқап
43,4
25,2
3
Орманды дала
71,8
7,5
4
Дала
63,5
3,0
5
Құрғақ дала
23,0
8,1
6
Шөлдер
5,0
2,2
7
Шөлді субторпиктер, 
тау етегі
8,2
3,1
8
Таулы жерлер
3,0
4,9
Барлығы 224,6
62,8
25-кестеде бұрынғы КСРО елдерінің əртүрлі аймақтарында 
1970 жылы жыртылған жерлер мен оның болашақта өсу мүмкіндігі 
көрсетілген.
Сонымен, қазір бұрынғы Одақ елдерінің халқы 300 млн-нан 

314
астам. Жыл сайын 2,0-2,2 млн-ға көбеюде. Халықтың 62%-ы қалада 
тұрса, 38%-ы ауылдық жерлерде тұрады.
12.9. ТМД топырақ зоналары жəне 
олардың қалыптасуы
Топырақ географиясы курсында топырақ типтермен олардың 
географиялық таралуы жəне қалыптасуы шарттары бойынша танысу 
қолайлы. Сондықтан төменде ТМД елдерінің неғұрлым кең тараған 
топырақ типтеріне шолу жасалады.
17-сурет. Бокал толыма (Планета халқының 
демографиялық өсу болжамы В. А. Вронский бойынша 1997 ж)

315
19-сурет. Тундралық 
шымтезекті-глейлі топырақ 
құмды моренадағы (Ресей, Коми 
Республикасы талды-
бұталы тундра) саздауыт 
(Н. Н. Никольский бойынша, 1963)
20-сурет. Екімүшелі шайындыдағы 
күшті (Ресей, Солт. Двина өз. негізгі 
жағалауы) күлгінді топырақ 
(Н. Н. Никольский бойынша, 1963) 
21-сурет. Шымтезекті 
қарашірінділі-глейлі топырақ, 
(Ленинград обл., аралас орман, 
құрғатылған батпақсаз) құрғатылған, 
тозаңды ауыр құмбалшықта 
(Н. Н. Никольский бойынша, 1963)

316
22-сурет. Жоғарғы батпақсаздың 
(Мəскеу обл. Шымтезектің ыдырау 
дəрежесі орташа -15%) шымтезекті 
топырағы, 0-120 см (Н. Н. Николь-
ский бойынша, 1963)
23-сурет. Шымды-күшті күлгінді 
топырақ жеңіл саздауытты (Ресей, 
Мəскеу облысы) 
мореналық құмды саздауытта 
(Н. Н. Никольский бойынша, 1963)
24-сурет. Орманның сұр топырағы 
күлгінденген саздауытты (Ресей, 
Рязань обл.) жамылғы саздауытта (Н. 
Н. Никольский бойынша, 1963)

317
25-сурет. Орта қалыңдықты 
кəдімгі (Украина, Днепропе-
тровск обл.) қаратопырақ 
саздау (Н. Н. Никольский 
бойынша, 1963) 
26-сурет. Шалғынды-
қаратопырақ глейлілеу ауырсаз-
дауытты (Ресей, Мəскеу обл.) 
жамылғы саздауытта 
(Н.Н. Никольский 
бойынша, 1963)

318
28-сурет. Далалық кебір (солонец); 
игерудің басы, (Сарытау облысы, 
кебірлік үлгі тірек пункті) таяз 
жырту (Н. Н. Никольский 
бойынша, 1963)
27-сурет. Қызғылт-қоңыр топырақ, 
(Сарытау облысы, сортаңды үлгі 
тірек пункті) игерілмеген 
(Н. Н. Никольский бойынша, 1963) 

319
29-сурет. Шөл даланың құба 
топырағы (Н. Н. Никольский 
бойынша, 1963)
30-сурет. сортаң (солончак) 
(Н. Н. Никольский 
бойынша, 1963)

320
31-сурет. Ашық сұртопырақ, 
(Қазақстан, Бетпақ дала, 
Махтарал) суарылатын 
(Н. Н. Никольский бойынша, 1963)
32-сурет. Орташымды 
қызылтопырақ малта-қойтасты 
шөгінділердің (Грузия, солтүстік 
беткей, бұталы тың учаскесі) 
үгілу өнімдеріндегі 
(Н. Н. Никольский 
бойынша, 1963)

321
33-сурет. Сары түсті-күлгінді 
глейлеу балшықты (Грузия) топырақ 
(Н.Н.Никольский бойынша, 1963)
34-сурет. Қабатты жайылманың 
шымды құмбалшықтау (Тула обл., 
Красивая Меча өз. жайылмасы) 
топырағы (Н. Н. Никольский 
бойынша, 1963)
21–1427

322
36-сурет. Сортаң топырақтың 
кескіні құрылымының сызба-
сы (Х.П. Мириманян бойын-
ша, 1965)
35-сурет. Кебір топырақ 
кескіні құрылымының 
сызбасы (Х. П. Мириманян 
бойынша, 1965)

323
38-сурет. Қызғылт-қоңыр 
(каштан) топырақтың 
кескіні құрылымының 
сызбасы (Х. П. Мириманян 
бойынша, 1965)
37-сурет. Қаратопырақтың 
кескіні құрылымының 
сызбасы (Х. П. Мириманян 
бойынша, 1965)

324
40-сурет. 
Қызылтопырақтың кескіні 
құрылымының сызбасы 
(Х. П. Мириманян 
бойынша, 1965)
39-сурет. Сұртопырақтың 
кескіні құрылымының 
сызбасы (Х. П. Мириманян 
бойынша, 1965)

325
42-сурет. Орманның сұр 
топырағының кескіні 
құрылымының сызбасы 
(Х. П. Мириманян 
бойынша, 1965)
41-сурет. Шымды-күлгін 
топырақтың кескіні 
құрылымының сызбасы 
(Х. П. Мириманян 
бойынша, 1965)

жүктеу/скачать 5.39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: