Серік Мырзалы философия оқу құралы
жүктеу/скачать 3.76 Mb. Pdf көрінісі
|
| Гректердің «Жеті данасы»
Грек философиясының пайда болып қалыптасуына өзінің тікелей әсерін тигізген – олардың «Жеті данасы». Олар б.з.д. VII ғасырда өмір сүрсе керек, аттары – Фалес, Клеобул, Питтак, Биант, Солон, Хилон, Анахарсис. Соңғы кісінің шыққан мекені – қазақ жері болса керек. Білім іздеп сонау Грекияға барып, Солон патшаның кеңесшісі болыпты-мыс деген аңыз бар. «Сіз қалай ойлайсыз, жер бетінде өлі көп пе, тірі көп пе?» – деген сұраққа ол кісі сұрақпен жауап қайтарған екен: «Түбінің қалыңдығы үш елі тақтайдан жасалған қайықтағы теңіздің толқынында жүзген адамдар өлі ме, әлде тірі ме?». Осы жауаптан Анахарсистің ХХ ғ. пайда болған экзистенционализм философиясының негізгі қағидаларының бірі – адам өмірінің нәзіктігі, ол тек «шекаралық», яғни өмірмен өлімнің екі ортасында қалған жағдайда өзінің өмірінің мән- мағынасын ашатыны жайлы шындықты болжай білгенін байқаймыз. Гректің «жеті данасы» үлкен философиялық туындылар қал- дырмаған, олар кітап жазбаған. Бірақ олардың дүние, адам, таным 64 мәселелеріне арналған біршама нақыл сөздері қалған. Кейбіреулерімен таныстырайық. Клеобул: «Өлшем – ең жақсы», «Әкеңді сыйла», «Көбірек тыңда, азырақ сөйле», «Ләззатты ауыздықта», «Әйелді теңіңнен ал» т.с.с. деп айтқан екен. Солон патшадан мынандай нақыл сөздер қалыпты: «Зардап туды- ратын ләззаттардан аулақ бол», «Әке-шешеңнің пікірлері әрқашанда дұрыс» (бұған күмән келтіруге, әрине, болады. – С.М.), «Елді басқару үшін, ең алдымен көнуді үйрен», «Көрмегенді айтпа, білмесең – үндеме». «Ұлы істермен бәріне жақсы болу қиын». Хилон былай депті: «Өзіңді тани біл», «Тойды арзан ақыға жаса» (әсіресе қазақтарға керек. – С.М.), «Өлгенді көтер, үлкенді сыйла», «Тілің ойыңнан озып кетпесін» (әсіресе бізге керек нақыл сөз. – С.М.). Фалес: «Әке-шешеңді қалай сыйласаң, балаларың соны жасайды», «Ең жаман нәрсе – тәрбиесіздік», «Өлшемді сақта», «Елді басқару үшін ең алдымен өзіңді-өзің басқара біл». Питтак: «Қорқыныш пен үрей болашақта, тыныштық өткенде», «Кек алудан гөрі кешіру жақсы». Биант: «Күнде айнаға қара: әсем болсаң, дұрыс жүр, кемшілігің болса, түзетуге тырыс», «Өзімдікінің бәрін өзіммен бірге алып жүрмін». Периандр: «Талаптан. Сонда ғана барлық арманыңа жетесің», «Дүниедегі ең тамаша тыныштықта». Әрине, осы және басқа нақыл сөздерде жеті дананың өмірден алған тәжірибесі, олардың дүниетанымы, адамдардың қарым-қатынасы жөніндегі терең ойлары берілген. Осындай рухани тебіреністерден кейін грек даласында философияның өзі туады. жүктеу/скачать 3.76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|