Инвестициялар, Қаржы және есеп investments, finance and accounting
жүктеу/скачать 1.81 Mb. Pdf көрінісі
|
| № 1 (130) Volume 1 No. 130
159 тұрақтылықты қамтамасыз ету- міндеттердің орындалуына айтарлықтай әсер етеді [4]. Рейтингтік аналитиктердің дамушы банк жүйелерінің әлсіз жақтары туралы айтқан кездегі салыстыруларының бірі – бұл банктердегі өтімділік дағдарыстарын өтпелі инфаркт пен инсультпен салыстыру, ал проблемалық несиелер үлесінің өсуі көбінесе созылмалы аурулармен салыстыруға лайық. Зерттеп отырған тақырып бойынша отандық және шетелдік ғалымдардың зерттеулерінде банктік тәуекелдердің өзектілігі айқындаған. Қарастырып кететін болсақ Челекбай А. Д. [1] , Искаков У. М. [3] , Лисак Б. И. [2], Мақыш С. Б. [5] , ресейлік ғалымдар Лаврушин О. И. [4] , Коновалова О. М. [6], сондай-ақ шетелдік экономистердің жұмысы: Santos A. C. [7], Teodora P. [8], Zaytseva A. V. [9]. Ло- банова А.В., Чугунова. М. [10] ойларынша жалпы тәуекел белгісіздік жағдайында туындайтын банк қызметіне байланысты деседі, алайда, белсенділік немесе мінез-құлық экономикалық тұрғыдан сандық сипатта болуы мүмкін ененіне де мән береді. Сондай-ақ Лаврушин банктерді тәуекелі, есептелмеген қызмет ретінде, тек оны сипаттайтын сәттілік позитивті ұстаным деп санайды. О.М Коновалованың пікірінше банк операциялары нәтижесінде пайда болатын залалдар немесе шығындар мүмкіндігідейді [6]. Бірақ банк ісі тәуекел - бұл шығын емес. Рогачев А. Ю. банктік тәуекелді түсіну туралы бұдан әрі нақтылық және қауіп қатердің болуын ескертеді [11]. Кейбір мамандар, соның ішінде Пиме- нов Н. А., банк ісі бойынша тәуекелдер әр түрлі комбинацияны түсіндіруге байланысты тәуекелдер түрлері сан алуан екенін айтады [12]. Бірақ бір нәрсенің жиынтығын анықтама ретінде қарастыруға болмайды, өйткені ол терминнің мағынасын анықтамайды, бірақ құрамы мен құрылымы сипаттай- ды [5]. Сондықтан, әр зерттеушінің бұл терминге деген пікірлері әр түрлі,бірақ зерттейтіні ұқсас тақырыптар. Жұмыстың мәні. Экономикаға банк секторы маңызды үлеске ие. Экономикадағы сапалы қарыз алушылардың несиелеріне деген сұраныс шектеулі болып қала береді [13]. Ұлттық Банк сонымен қатар активтерді проблемалар ретінде жіктеудегі мүмкіндіктерін кеңейте отырып, тәуекелге бағытталған қадағалауды енгізді. Нашар несиелер бойынша жағдай зомби-банктердің пайда болуына әкелді және кешіктіруді жоюы мүмкін жаңанесиелеудің өте аз мөлшерімен күрделене түсті. Бұған дейін негізгі жік- теу қағидаты банктердің өздері жекелеген активтерді бағалауы болды.Бұл үрдіс, ең алдымен, қаржы секторының «қан айналым» жүйесі болып табылады. Банк тәуекелдерін басқару жүйесі – қызмет жағдайында белгісіздік болған кезде оң қаржылық нәтиже беретін, тәуекел оқиғасының басталуын болжай алатын және оның жағымсыз салдарын жою немесе азайту бойынша шаралар қабылдауға мүмкіндік беретін банк қызметкерлерінің жұмысына арналған әдістердің (әдістер мен тәсілдердің) жиынтығы [6]. - Тәуекел дәрежесін бағалау үшін сапалық және сандық талдау қолданылады. - Сапалық талдау дегеніміз – оның факторлары бойынша анықталған тәуекелдердің қайнар көздері мен аймақтарын талдау. Сондықтан сапалы талдау тізбесі банк тәуекелінің әр түріне тән факторларды нақты анықтауға негізделеді. Талдаудың сапалы моделі банктің несие портфелін талдау мысалында көрсетілген [14]. - Тәуекелдердің сандық талдауы сандық бағалауға бағытталған, яғни. тәуекел дәрежесін ресімдеу [1]. Сандық талдау кезінде шартты түрде бірнеше блоктарды бөліп көрсетуге болады: - тәуекелдерді бағалау өлшемдерін таңдау; - банк үшін қолайлы тәуекелдің жекелеген түрлерінің деңгейін анықтау; - жеке әдістерге негізделген нақты тәуекел дәрежесін анықтау; - болашақта тәуекелді арттыру немесе төмендету мүмкіндігін бағалау. Тәуекел дәрежесін бағалау критерийлері жалпы, сондай-ақ белгілі бір тәуекел түрлері үшін бо- луы мүмкін. Несиелік тәуекелді бағалаудың экономикалық әдебиеттерінде неғұрлым дамыған, олар белгілі «С» ережелері: қарыз алушының беделі, қарыз алу мүмкіндігі, ағымдағы қызмет ба- рысында қарызды өтеу үшін қаражат табу мүмкіндігі, қарыз алушы капиталы, несие бойынша ке- пілдік, несие операцияларының шарттары, бақылау (операцияның заңнама мен стандарттарға сәйкестігі) [10]. ИНВЕСТИЦИЯЛАР, ҚАРЖЫ ЖӘНЕ ЕСЕП INVESTMENTS, FINANCE AND ACCOUNTING жүктеу/скачать 1.81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|