Өлі органикалық  заттар  1250

219
Ағза 
 Популяция 
 Бірлестік 
 
Өлі табиғат 
 Экожүйе
Бірлестік­(қауымдастық) – осы экожүйедегі әр түрге жататын тірі 
ағзалардың тұрақты бірлестігі. Ең алдымен бұл ағзалар энергия ағыны – 
қоректік тізбек және тор арқылы байланысады. Сонымен қатар бұдан да 
едәуір күрделі өзара байланыс болады.
Жалпы экожүйе құрылымын төмендегідей сызба түрінде көрсетуге бо-
лады: 
Экожүйелердің көпшілігіне Күн энергиясы түседі. Тек мұхит 
түбінің және т.б. экожүйелерде бұлай болмайды. Мұндай экожүйелерде 
энергияның жансыз (өлі) табиғаттан жанды (тірі) табиғатқа берілуінде 
фотосинтездеуші ағзалар – жасыл ағзалар басты рөл атқарады. Себебі 
фотосинтездеуші ағзалар Күн энергиясын өнімдер энергиясына 
(нәруыздар, майлар мен көмірсулар) айналдырады, оларды экологияда 
продуценттер­(өндірушілер)­деп атайды.­
Продуценттер қоректік тізбекте бірінші қоректік (тро фи калық) 
деңгейде болады. 
Консументтер­ келесі қоректік (трофикалық) деңгейде болады. 
Олар продуценттер есебінен қоректенеді. Бірінші реттік консументтер-
ге продуценттерді тікелей пайдаланатын шөпқоректі жануарлар жата-
ды. Екінші реттік консументтер шөпқоректі жануарлармен қоректенетін 
жыртқыштар болады (бірінші реттік консументтерді тұтынатын). үшінші 
реттік консументтер жыртқыштармен қоректенетін жыртқыштар бо-
луы мүмкін, мысалы, түлкіні жейтін бүркіт және т.б. Консументтерге 
өсімдіктер мен жануарлардың алуан түрлі паразиттері де жатады. Пара-
зиттер мен жыртқыштар арасындағы негізгі айырмашылық – жыртқыш 
жемтігін өлтіріп, бірден жейді. Ал паразит бірге тіршілік етіп, иесінің 
есебінен ұзақ қоректенеді. 
Редуценттер­ немесе деструкторлардың паразиттерден айырма-
шылығы – тірі ағзалар бөлінділерімен немесе қалдықтарымен қоректе-
неді. Олар ең соңғы қоректік (трофикалық) деңгейде болады, минерал-
дануды жүзеге асырады, яғни химиялық элементтерді жансыз табиғатқа 
қайтарады. 

жүктеу/скачать 5.1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: