Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
секілді мақалаларында әдебиет та- рихын ғылыми тұрғыда тануды сөз еткен әдебиетшілердің көзқарасы «ескілікті көксеу, абайшылдық ты, ахметшілдікті тудырғысы келу, «ұлт- шылдық-байшылдық» пиғыл» болып түсіндірілді. Бұл ғылыми-зерт теу- шілік ой-пікірдің әдебиет тарихын зерттеуге деген ұмтылысына, әдебиет туралы ғылымның туу процесіне белгілі бір дәрежеде тұсау салды. Осындай сипаттағы мақалаларды пар тия саясаты мен идеология қол- дап-қолпаштап қана қоймай, кейде ушықтырып отырды. Осыдан соң іле-шала «ұлтшыл-алашшыл» атал- ған қазақ оқығандарының басына сталиндік зұлмат төнді де, әдебиет тарихын зерттеу ісі саябыр тарта бас- тады. Алайда, әдебиет тарихын зерттеу проблемасын көтерген мақалалар жоғарыда сөз еткендермен шектеліп қалмайды. Олардағы классикалық мұраны игерудегі көзқарасты қуат- таған басқа да мақалалар шыққан бо- латын. Оларда классиктердің әдеби дамудағы дәстүрдің ықпалы, әсіресе Абай, Ыбырай, Сұлтанмахмұт, Ма- хамбет творчествосының жаңа дә- уір әдебиетінің дамуына әсері тура- лы дұрыс қорытынды жасай білді. Бұл мақала авторлары пролетар- лық әдебиеттің болашағына сенім- сіздікпен қарап, көптеген ақын-жа - зушыларды ұлтшыл, жолбике сана- ғандықтан және ғылыми-зерттеу- шілік ой-пікірі жағынан өрелі биікке көтеріле алмағанымен, классикалық мұраға жаңашылдықпен қарауды на- сихаттап отырды. Мысалы, Ы. Мұс- тамбаев «Абай қазақ үшін Пушкин- мен пара-пар. Оның өлеңдері – зор мағыналы тарихи уақиға. Біздің ен- шімізде қалған ескірмейтін мұра», – деп бағаласа, Ғ. Тоғжанов әдеби- мәдени мұра жөніндегі сол кездегі әдебиеттану ғылымында талап етіл- ген маркстік-лениндік қағиданы тү- сіндіріп, ауыз әдебиеті үлгілерін де, классик ақын-жазушылардың шы- ғармаларын да, орыс әдебиетінің ықпалын да жаңа әдебиеттің қажетіне жарата білуге үндеді. Қорыта келгенде, жиырмасын- шы жылдарда қазақ әдебиетінің клас сикалық асыл мұрасын тарихи тұрғыда сөз етуге ұмтылған мақа- лалар осы кезеңдегі әдеби-тео рия- лық, әдеби-тарихи негізде тексеру бағытындағы ғылыми-зерттеушілік және сыншылдық ой-пікірдің жүйе- лі түрде айтылуын қалыптастыр- ды. Сол арқылы қазақ әдебиеттану ғылымының тууына, әдеби сынның қалыптасуына ықпал жасады. Со- нымен қатар, ғылыми-зерттеушілік сипатымен ғана емес, нигилистік көзқарас пен тұрпайы социоло- гизм теориясына қарсы полемика- лы өткір пікірі мен талдауларында әде биет туралы ғылымның жалпы методологиялық мәселелерін де кө- тере білді. Ре по зи то ри й К ар ГУ |