Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
кезеңдегі өресін танытатыны анық. Бірақ мақала қазақ әдебиеттану ғы- лымына дендеп еніп келе жатқан маркстік-лениндік әдіснаманың қағи- далары мен партиялық идеология- дан да сау қалмаған. Сөзіміз дәлелді болу үшін автордың мына бір пікірін келтіре кетейік. «Біздің мәдениетіміз жалпы адам баласының мәдениетінің санаулы бір мүшесі болмақ. Жалпы мәдениет базарына біз өзіміз жаса- ған мәдениет бұйымымен бармақ- пыз. Біз олардан алсақ, олар бізден де алмақ. Интернационализмнің негі зі – мәдениеттің сыртқы түрін (ұлт тық кескінін) бір түсті қылу емес, ішкі маңызын бір тілектен шығару. Қазақ әдебиетінің сыртқы сипаты қазаққа ұқсаса, ішкі мазмұны жалпы адам баласының қызметіне жұмсалу ке- рек. Сондықтан біздің әдебиет – тап әдебиеті, еңбекші таптың әдебиеті». ҚазАПП сыншы-әдебиетшілері қа- зақ ақын-жазушыларын тапқа және әр түрлі топқа бөліп, «қазақтың про- летарлық әдебиетін тек еңбекші тап- тан шыққандар ғана жасайды» деп, ақын-жазушыларға «ұлтшылдар» жә не «жолбикелер» деген атақ тағып жат қанда С. Садуақасовтың бұлай жазбасқа амалы қалмаған болуы ке- рек. Әрине заман талабы солай бол- ды ғой деп ақтап алуға да, екі жақты көзқараста болды деп даттап тастау да орынсыз. Бұл ғылыми-зерттеуші- лік ой-пікірдің 20-жылдардың соңына қарай әрі-сәрі халде тұрғысынан ха- бар бергендей. Ұлттық әдебиеттану ғылымының туу процесі өте қиын да күрделі кезеңде өткеніне бұл да бір дәлел. Бұл пікірталастағы Қ. Кемеңгер- ұлы, «Екеу», С. Садуақасов және та ғы басқаларының мақалаларында көрінген ғылыми-зерттеушілік ой- пікір әдебиет тарихын зерттеуді қол- ға алу, әдеби мұраны игеру жолын- да оны «тұрпайы социологизмді» жақтаушылардан қорғап қалу мақ- сатында заман ыңғайына қарай ең- бекші тап мүддесіне орайластыра ой айтқанымен, саясатта да, әдебиетте де, сында да «ұлтшылдыққа» қарсы күрес өрши түсті. Әдебиет сынын- да солақай сыншылдық белең алып, «тұрпайы социологизм» позиция- сын қолдап шықты. Бұл туралы ға лымдар Т. Кәкішев пен Д. Ыс - қақовтың еңбектерінде егжей-тег- жейлі айтылғандықтан тоқталып жату артық. Ғ. Тоғжанұлының «Әде- биет және сын мәселелері» (Қы зыл- орда, 1929), Е. Бекенұлының «Көр- кем әдебиет туралы кім не үшін күреседі» (Жаңа әдебиет, 1929, №2) және «Еңбекші қазақта» жариялан- ған Ә. Мұсаұлының «Көркем әде- биет мәселесіндегі айтыс туралы» (1929, 17 сәуір), Ғ. Мүсірепұлының «Әдебиет айтысына» (1929, 4 та мыз), Ә. Тәжібайұлының «Әдебиеттегі «смағұлшылдық» (1929, 2 қазан), С. Мұқанұлының «Әдебиет тура- лы ашық хат» (1929, 18 желтоқсан) Ре по зи то ри й К ар ГУ |